Sual dünyanın siyasi xəritəsinin formalaşması Si­ya­si xə­ri­tə

Av­ro­pa mən­şə­li əha­li­nin sa­yı 10-12 % təş­kil edir. Bun­la­rın ya­rı­dan ço­xu af­ri­ka­ner­lər­dir (bur­lar) və on­lar öz doğ­­ma dil­lə­rin­də da­nı­şır­lar. Av­ro­pa­dan gə­lən­lər­dən say­­ca çox olan di­gər qrup in­gi­lis­lər­dir. Öl­kə­də Al­ma­ni­ya, Bel­­çi­ka, İs­veç­rə, İta­li­ya, Fran­sa gə­lən­lər də ya­şa­yır. CAR-da güc­lü yə­hu­di ic­ma­la­rı da var­dır. Av­ro­­pa mən­şə­li­lə­rin 80%-i Trans­va­al əya­lə­tin­də və Keyp­­len­din cə­nu­bun­da ya­şa­yır­lar.

Sa­yı­na gö­rə 3-cü qru­pa (3mln nə­fər) mu­lat­lar və me­tis­­lər aid edi­lir-Kap əya­lə­tin­də ya­şa­yır­lar. Asi­ya mən­şə­li əha­li­nin sa­yı 1 mln-dan çox­dur (hind­li, çin­li, ma­lay­lar və s.). Hind­li­lər Na­tal­da məs­kun­laş­mış­lar. öl­kə­də ağ də­ri­li əha­li­nin sa­yı çox­dur.

Di­ni eti­qad­la­rı­na gö­rə CAR əha­li­si­nin 77%-i xris­ti­an­ (pro­tes­tant). Əha­li­nin 1/5-i ənə­nə­vi din­lə­rə,qalanı is­­l­­am, hin­du­izm və iuda­izm din­lə­ri­nə eti­qad edir. Öl­kə­də or­ta ömür müd­də­ti 63 il­dir. Bu gös­tə­ri­ci ağ əha­li üçün 73, af­ri­­ka­­ner­lər üçün 57 il­dir. Əmək qa­bi­liy­yət­li əha­li 40% təş­kil edir.

SUAL 86. CAR-ın kənd təsərrüfatı və onun sahələri

Əmək qa­bi­liy­yət­li əha­li­nin 30%-i bu sa­hə­də ça­lı­şır. Kənd tə­sər­rü­fa­tı­na ya­rar­lı sa­hə­lə­rin məh­dud ol­ma­sı­na (əra­zi­si­nin 10%-i) CAR-da aq­rar məh­sul­la­ra olan yer­li tə­lə­bat ödə­ni­lir və bə­zi məh­sul­lar ix­rac olu­nur. Kənd tə­sər­rü­fa­tı­na ya­rar­lı əra­zi­lər əsa­sən sa­hil ra­yon­lar və Trans­va­al­da­dır. Əra­zi­si­nin 2/3 his­sə­si ot­laq­lar­dır-qo­yun­çu­luq. Əkin­çi­lik sü­ni su­var­ma tə­ləb edir. Kənd tə­sər­rü­fa­tın­da bit­ki­çi­lik apa­rı­cı sa­hə­dir. Dən­li bit­ki­lər­dən buğ­da, ka­lış, qar­ğı­da­lı be­cə­ri­lir. Ta­xıl yı­ğı­mı­na gö­rə Af­ri­ka­da qa­baq­cıl yer­lər­dən bi­ri­ni tu­tur. Tex­ni­ki bit­ki­lər­dən şə­kər qa­mı­şı, pam­bıq, tü­tün, gü­nə­ba­xanvə yer­fın­dı­ğı be­cə­ri­lir. Üzüm, sit­rus ye­tiş­di­ri­lir. Ot­laq hey­van­dar­lı­ğı eks­ten­siv qo­yun­çu­­luq is­ti­qa­mə­tin­də­dir. Qo­yun­la­rın sa­yı­na gö­rə Af­ri­ka­da 1-ci yer­­də­dir (30 mln. baş). CAR yun ix­rac edən iri döv­lət­lər­dən­dir. Ət­lik-süd­lük is­ti­qa­mə­tin­də hey­van­dar­lıq Trans­va­al və Oranj əya­lət­lə­­rin­də­. Bu əya­lət­lər­də şə­hə­rət­ra­fı süd­çü­lük tə­sər­rü­fat­­la­­rı ya­ra­dıl­mış­dır. Əm­təə­lik kənd tə­sər­rü­fa­tı məh­sul­la­rı af­ri­ka­­ner­lə­rə məx­sus fer­mer tə­sər­rü­fat­la­rın­da be­cə­ri­lir.

CAR-ın oke­an­sa­hi­li möv­qe­yi ba­lıq­çı­lı­ğın in­ki­şa­fı­na sə­­bəb ol­muş­dur. Öl­kə­nin qərb sa­hil­lə­rin­də ba­lıq­çı­lıq da­ha yax­şı in­ki­şaf et­miş­dir. O, ba­lıq ovu və ba­lıq məh­sul­la­rı ix­ra­cı­na gö­rə Af­ri­ka öl­kə­lə­ri ara­sın­da 1-ci yer­də­dir.

SUAL 87. CAR-nın iqtisadiyyatının aparıcı sahələri

CAR Af­ri­ka­nın ye­ga­nə in­ki­şaf et­miş sə­na­ye-aq­rar öl­kə­si­dir. O, dün­ya ha­si­lat sə­na­ye­sin­də qı­zıl, uran, al­maz çı­xa­rıl­ma­sı üz­rə ix­ti­sas­laş­mış­dır. CAR-ın Af­ri­ka re­gio­nu­nun iq­ti­sa­di po­ten­sia­lın­da xü­su­si çə­ki­si yük­sək­dir. Öl­kə Af­ri­ka ma­te­ri­ki­nin əra­zi­si­nin cə­mi 4%-ni təş­kil et­di­yi hal­da, ümu­mi məh­su­lun 30%-dən ço­xu, sə­na­ye məh­su­lu­nun 40%-dən ço­xu, kənd tə­sər­rü­fa­tı məh­su­lu­nun 30 %-i onun pa­yı­na dü­şür. ÜDM-nın həc­mi­nə gö­rə dün­ya­nın 20 qa­baq­cıl öl­kə­lə­ri sı­ra­sın­da­dır. ÜDM-un adam­ba­şı­na dü­şən həc­mi­nə gö­rə Af­ri­ka­nın di­gər öl­kə­lə­rin­dən irə­li­də­dir. CAR-ın tə­sər­rü­fa­tın­da ət­raf döv­lət­lə­rə xas olan xü­su­siy­yət­lər özü­nü bi­ru­zə ve­rir.