Süleyman sani axundov seçİLMİŞ ƏSƏRLƏRİ

Milli Kitabxana

422

Əlimərdan  və Həsən  lələ də bu  otaqda  idilər,  onlar  da  çölün  gurultu  və

şaqqıltısına tamaşa edirdilər. Birdən Nəcibə xanım dönüb Həsən lələdən soruşdu.

-

Həsən lələ, vaqon dağılan zaman Əşrəf hansı çuxasını geymişdi?

Həsən lələ cavab verməyib, başını aşağı saldı. Biçarə qocanın  gözlərindən  yaş

tökülürdü. Əlimərdan arvadına dedi:

-

Nəcibə,  nə üçün  yenə Əşrəfin  ölümünü  yada  salıb,  Həsən  lələni  məyus

etdin? Onsuz da yazıq kişinin o gündən bəri üzü qəm-qüssədən açılmayır.

-

Bağışla, əzizim,  bu  gecə də Əşrəfi  yuxumda  gördüyüm  üçün  soruşdum.

Yuxumda  gördüm  ki, Əşrəf  mənə deyir:  "Ana,  qara  çuxamı  çıxart,  ağ  çuxamı

geydir".

Həsən  lələ birdən  başını  qaldırıb,  nə isə demək  istədi;  lakin  özünü  saxlayıb,

yenə başını aşağı saldı.

Həsən  lələnin  yaraları  sağalıb  özünə gəldiyi  zaman, Əlimərdan  vaqonun  necə

dağılmasını  və Əşrəfin  meyidinin  tapılmasını,  ona  söyləmişdi.  Həsən  lələ bir

tərəfdən  öz  təqsirini  və bir  tərəfdən  də Nəcibə xanımın  birdəfəlik Əşrəfin  ölümü

xəbəri ilə sakit olmasını nəzərə alıb, onun itməyini xəbər vermədi. Bu tərəfdən də

Nəcibə xanım Əşrəfi yaddan çıxartmayırdı.

Nikolay  İvanoviç  və ələlxüsus  Sofiya  Aleksandrovnanın  səyi  ilə Əşrəf  yavaş-

yavaş  rusca  danışmağa  başladı.  Buna  hər  iki  qoca  artıq  şad  idi.  Sofiya

Aleksandrovna  gününün  çoxunu Əşrəfin  tərbiyəsinə sərf  edirdi.  Hava  getdikcə

soyuqlaşır,  Volqa  nəhri  donmağa  başlayırdı.  Cənub  havasında  pərvəriş  tapmış

Əşrəfə bu soyuq çox təsir edirdi. Bunu görüb Nikolay İvanoviç ona isti qış paltarı

aldı.  Sofiya  Aleksandrovna Əşrəfi  geyindirib,  hər  gün  gəzməyə aparırdı. Əşrəf

gəzən  vaxt  balaca  uşaqları  qar  üstündə kirşə ilə sürüşən  görüb,  Sofiya

Aleksandrovnadan təvəqqe edirdi ki, ona da oylə kirşə alsın. Sofiya Aleksandrovna

onun  xahişini əmələ gətirdi.  Dekabr  ayı  gəldi;  məktəblər  on  beş  gün  qış  tətili

münasibətilə bağlandı. Nikolay İvanoviç dərsdən azad olub, hər gün Əşrəfi gəzməli

yerlərə aparırdı.  Bir  dəfə Nikolay  İvanoviç  sirkin  açılmağını  qəzetdə oxuyub,

arvadına dedi:

-

Sofiya  Aleksandrovna,  bu  gecə sirk  açılır,  yaxşı  olmazmı  ki,  bu  gecə

Əşrəfi aparaq, keyfi açılsın?

-

Çox  gözəl  fikirdir, əzizim,  doğrudan  da  bu, Əşrəf  üçün  böyük  bir  şadlıq

olar.

---

Milli Kitabxana

423

Axşam vaxtı hər üçü geyinib, sirkə getdilər. Sirk adamla dolu idi. Əşrəfi Həsən

lələ bir neçə dəfə sirkə aparmışdı. Bu dəfə sirk onun ata-anasını yadına saldı; ona

görə başını Sofiya Aleksandrovnanın dizinə qoyub, həzin-həzin ağlamağa başladı.

Sofiya  Aleksandrovna  onun  başını  sığallayıb,  soruşdu:  "Nə üçün  ağlayırsan,

əzizim? Dayan, bu saat başlayacaqlar; görəcəksən nə qəribə şeylər göstərəcəklər!..

Bu  halda  oyun  başlandı,  Yalançı  pəhləvan  məzhəkəni  başlayıb  cürbəcür  oyunlar

çıxarmağa şüru etdikcə, Əşrəf qəmini yaddan çıxarıb, qaqqıltı ilə gülürdü. Əşrəfin

kefinin açılması qocaları şad etdi. Oyun qurtardı. Bunlar evlərinə qayıtdılar. Əşrəf

evlərində sirkdə gördükləri oyunları  çox  məharətlə təqlid  edirdi.  On  beş  gün  qış

tətlini Əşrəf  çox  şadlıqla  keçirirdi.  Təzə ildə Nikolay  İvanoviç  və Sofiya

Aleksandrovna Əşrəfə yaxşı  bəxşeyişlər  aldılar.  Qış  tətili  qurtardı.  Nikolay

İvanovic  birinci  gün  idi  ki,  dərsə getmişdi.  Dərsdən  qayıdanda  Sofiya

Aleksandrovna  onun  qəmli  olduğunu  görüb  buııun  səbəbini  soruşdu.  Nikolay

İvanoviç  cavabında  nahiyə müdiri  tərəfindən  aldığı  kağızı  uzatdı.  Bu  kağıza  da

onun Samara edadi məktəbindən Qazan məktəbinə təyin olunması yazılmışdı.

Nikolay İvanoviç dedi:

-

Hərçənd ki, mənim Qazan edadi məktəbinə təyin olunmağımda qulluğuma

əskiklik  yoxdur,  bileks,  Qazan  daha  boyük  və darülfünu  olan  bir  şəhərdir,  ancaq

Samarada çoxdan bəri olduğumuza görə bu şəhərə öyrənmişdik. Nikolay İvanoviç

hazırlaşıb yanvar ayının on ikisində Samaradan köçüb, təzə qulluğuna getdi.

Nikolay  İvanoviç  Qazan  şəhərini  qabaqda  da  bir  neçə dəfə görmüşdü.  Amma

arvadı  birinci  dəfə idi  ki,  bu  şəhəri  görürdü.  Sofiya  Aleksandrovna  uzaqdan

Qazanın mənzərəsini görüb çox bəyəndi. Nikolay İvanoviç dedi:

-

Doğrudur,  Qazanın görünüşü  yaxşıdır,  amma  abi-havası,  təmizliyi

Samaraya  çatmaz.  Havasının  təbiəti  belədir  ki,  yayda  çox  isti  və qışda  çox  soyuq

olur.  Bu  şəhərin  natəmizliyinə gəldikdə,  Volqa  nəhrinin  sahilində olan  şəhərlər

arasında  birincidir.  Mən  çox  qorxuram  ki,  sən  bu  şəhərin  abi-havasını

götürməyəsən.

-

İnşallah,  heç  şey  olmaz, - deyə Sofiya  Aleksandrovna ərinə cavab  verdi.

Barsovlar  edadi  məktəbinin  yaxınlığında  bir  ev  tııtub,  sakin  oldular.  Nikolay

İvanoviç qorxduğu şey başa gəldi. Belə ki ar-

---