Süni İntellektin inkişaf mərhələləri

Şəkil 3. Biliklər bazasının quruluşu


Süni intellekt sahəsində bilik anlayışı elə məlumatı ifadə edirki, onu proqramda ifadə edərkən proqram özünün intellektual aparsın.Bildiyimiz kimi süni intellekt sahəsində məlumat fakt və qayda formasında verilir.Əksər hallarda faktın doğruluğu “yalan” və “doğru” ifadələri ilə təsdiq olunur.Bəzi hallarda faktların və qaydaların doğruluğu hər hansı ehtimalla verili.Bu , ehtimal əmsalı adlanır.Ekspert sistemlərdə əksər qaydlar evristik və ya emprik olurlar.Bu da öz növbəsində məsələnin həllinin effektivliyini məhdudlaşdırır.Məsələnin həlli zamanı alqoritmik metodlardan istifadə olunur.Alqoritmik metod məsələnin optimal həllini tapır.Evristik metodlar o zaman istifadə olunur ki, məsələnin həlli riyazi analiz metodlarında və ya alqoritmik metodlardan istifadə ilə həll olunur.Alqoritmik metod evristik metoda nisbətən daha sərfəlidir.Alqoritmik metoda çəkilən xərclər baha olduğundan çətinləşir.

Bilik, proqramlaşdırmada məlum olan verilənlərlə bağlıdır.Biliklər məlumatlara əsaslanır,əqli fəaliyyətin nəticələri ümumiləşdirir,müəyyən əlamətlər üzrə sintez edilir,sistemləşdirilir və təkrarlamanı aradan qaldırır.Məlumat dədikdə prədmət sahəsində obyektləri, prosesləri ,hadisələri,eyni zamanda onların əlaqə və xassələrini əks ətdirən ayrı-ayrı informasiya elementləri nəzərdə tutulur.Məlumatlar kompüterdə emal ədilərkən,aşağıdakı mərhələləri kəçərək informasiya şəklini alır.

1.Məlumatın ölçüsü

2.Müşahidə nəticələri

3.Elektron informasiya daşıyıcılarının dioqram şəklində vərilməsi

4.Kompüter təsvir dilində olan mərhələləri kəçməsi

5.Məlumat bazasında yığılması

Biliklər müəyyən prədmət sahəsində məsələnin həllini təmin edən faktlar,qanunlar və metodlar məcmusudur.Biliklər kompüterdə transformasiya oluna bilir.

1)İnsan təfəkkürü kimi sistemləşdirlir,

2)Maddi daşıyıcılar kimi yaradıla bilir,

3)Təqdimetmə dilində yazıla bilir,

5)Bilik bazası təşkil oluna bilir.

Biliklər eyni zamanda optimal strukturlaşdırılmış,sistemləşdirilmiş məlumatlardır.Yəni metaməlumatlardır(məlumat haqqında məlumat).Bilikləri aşağıdakı xüsusiyyətlərinə görə səciyyələndirilir.

1.Daxili interpretasiya

2.Strukturlaşdırma

3.Bağlılıq

4.Aktivlik

Bilikləri təsnif etmək üçün 3 qrupa ayırırlar.

1.Tam faktiki biliklər(qanunlar və faktlar).

2.Praqmatik biliklər(axtarış istiqamətini müəyyən edən və alternativ yollar seçən).

3.Aktual biliklər

Başqa bir elm sahəsinə görə isə bilikləri aşağıdakı kimi təsnif edirlər

1.Predmet sahəsinə aid olan biliklər.

2.Prosedur biliklər.

3.Konseptual biliklər.

4.Struktur biliklər

Biliyin təsviri modelini əsasən koseptual, emprik modellərə bölürlər. Bəzi hallarda konseptual model evristik metodda verilə bilir.Çünki konseptual model bəzi hallarda özün doğrultmur.Biliklərin deklorativ və prosedur növü mövcuddur.Prosedur biliklər fəaliyyətin ardıcıllığı ilə yazılır və məsələnin həlli üçün istifadə olunur.Buna misal olaraq aqoritmin sözlə yazılması,müəyyən məhsulun ardıcıllıqla yığılması misal ola bilər.Deklorativ biliklər prosedur olmayan bütün biliklərdir.