Süni İntellektin inkişaf mərhələləri

Tədqiqat sahəsi və biliklərin əldə olunması metodlarının analizi. Tədqiqat sahəsinə təsvir və ayrılaraq müəyyən olunan meyarlarla təyin edilmiş insan fəaliyyətinin sferası kimi baxmaq olar. Təsvir olunan anlamlara onun fəaliyyətinin müxtəlif aspektlərini əks etdirən elementlər, hadisələr, münasibət və proseslər daxildir. Tədqiqat sahəsinin təsvirində onun element və hadisələrinə ətraf mühitin mümkün təsiri, həmçinin də bu element və hadisələrin ətraf mühitə əks təsiri də olmalıdır. Tədqiqat sahəsinin analiz və tədqiqi üzrə işi: intellektual sistemlərin layihələşdirilməsi onun işinin effektivliyinə həlledici təsir göstərir.

Tədqiqat sahəsinin spesifikası layihələşdirilən intellektual sistemlərin fəaliyyət xarakterinə, biliklərin təqdim olunma metodunun seçilməsinə, biliklər haqqında müzakirə üsullarına və s. mühüm dərəcədə təsir göstərə bilər. Eyni zamanda belə bir misal gətirmək olar ki, müəyyən tədqiqat sahəsində istifadə olunmağa orientasiya olunmuş süni intellekt sisteminin tamamilə başqa sahənin problematikasına uyğun gəlmişdir.

Problem sahəsi haqqında danışarkən predmet sahəsi, həll olunacaq tapşırıqlar, məqsədlər, mümkün strategiya və evristikalar nəzərdə tutulur. Tədqiqat sahəsini onun fəaliyyətinin bütün bilik və anlam kompleksləri ilə obyekt və ya istehsalat sistemi kimi müəyyən etmək olar. Tədqiat sahəsinin araşdırılması zamanı istehsalat sistemində həll olunan və onun qarşısında məqsəd kimi duran tapşırıqlar haqqında biliklər lazımdır. Həmçinin istehsalat sisteminin istismarı prosesində istifadə olunan idarəetmənin mümkün strategiyası və evristik bilikləri müəyyən edilir.

İqtisadi və istehalat sistemlərinin tədqiqi zamanı intellektual sistemlərin BB-də biliklərin formalaşması və onlarla iş görmək məqsədilə istehsalat obyektləri və onlar tərəfindən həll edilən məsələlərin xüsusiyyətlərini də nəzərə almaq lazımdır. İqtisadi və istehsalat sistemləri üçün obyektin vəziyyətini xarakterizə edən ölçülə bilən və digər verilənlərin fəaliyyətinin dinamikliyi, hadisələrin tez-tez dəyişməsi, böyük massivlərinin yenilənməsi xasdır. Onlar tez-tez təsadüfi faktorlar səbəbindən tam olmayan müəyyən şərtlərdə fəaliyyət göstərirlər. Bununla yanaşı, istehsalların bir çoxu zərərli və ya insanlar üçün təhlükəli olan mühitə düşür ki, bu da onların idarəetmə sisteminin etibarlılığına olan tələbatın yüksəlməsini irəli sürür.

Beləliklə, BB-nin layihələşdirilməsində böyük həcmli bilik və verilənlərin tez-tez dəyişdiyi və yenilənə bildiyi halda onun real zamanda işləməsi üçün müəyyən formada onu təşkil etmək lazımdır. İstifadəçilərə (işin tələbləri real zamandadır) təqdim olunan ekspertiza və məsləhətlərin dəqiq və vaxtında təmin etmək, həmçinin intellektual sistemlərin işinin etibarlılığını təmin etmək lazımdır. Bundan əlavə iqtisadi və istehsalat sistemlərində həll olunan tapşırığın xarakteri müəyyən dərəcədə intellektual sistemlərin təşkili və layihələşdirilməsi prosesinə təsir edir.

Biliklərin xarakteri, onların quruluş mümkünlüyü, həcmi, onlarla iş rejimləri intellektual sistemlərin istifadəsi sahəsinə və yuxarıda adıçıkilən intellektual sistemlər tərəfindən həll edilən tapşırıqların realizəsinə əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir.

İqtisadi və istehsalat proseslərinin idarəetmə sistemlərində biliklər toplusu kimi konkret prosesin təsviri, maliyyə və analitik informasiya komponentlərinin xarakteristikaları, faktoqrafik bilik və ya verilənlər çıxış edə bilər. Bu biliklərlə yanaşı idarəetmə məsələlərinin həli üçün verilənlərə əsaslanan evristika və ya qaydalar var. Adətən bu qayda və ya evristikalar keçmiş təcrübəyə əsaslanır.

İstehsalın planlaşdırılması və layihələşdirilməsi zamanı tapşırıqlarda biliklərin keyfiyyəti rolunda verilənlərin məcmusu və hərəkət qaydaları çıxış edə bilər.

Biliklərin əldə olunması iki funksiyanın köməyi ilə realizə olunur: informasiyanın kənardan alınması və onun sistemləşdirilməsi. Bununla yanaşı məntiqi çıxışlara sistemin öyrənmə qabiliyyətindən asılı olaraq biliklərin əldə olunmasının, həmçinin alınan informasiyanın müxtəlif formaları vardır.

Biliklərin təqdim olunma forması onların istifadəsi üçün sistemin daxilində müəyyən olunur. Buna görə də onun qəbul edə bildiyi informasiyanın forması biliklər səviyyəsinə qədər informasiyanın formalaşması üçün onun qabiliyyət və bacarığından asılıdır. Nə qədər kompüterin məntiqi çıxışlara qabiliyyəti yüksəkdir, bir o qədər insana az yük düşür.

Beləliklə, öyrənmə funksiyalarından o tələb olunur ki, kənardan alınan informasiyanın biliklər və onlardan ibarət olan BB-yə dəyişdirilsin.