Sun'iy intellektning taraqqiyotdagi o’rni abbasov Otabek Isoqjon o'g'li Toshkent Davlat Iqtisodiyot Unversiteti To’rtko’l Fakulteti Talabasi

---

18 
SUN'IY INTELLEKTNING TARAQQIYOTDAGI O’RNI
Abbasov Otabek Isoqjon o'g'li 
Toshkent Davlat Iqtisodiyot Unversiteti To’rtko’l Fakulteti Talabasi
 
Rahimbayev Musobek 
Email Adress; 
otabekabbasov23@gmaıl.com
  
Telefon Raqam; 946777487
https://doi.org/10.5281/zenodo.7952416  
 
Annotatsiya:
Sun'iy intellekt inson hayotining turli jabhalarini, jumladan, rivojlanish sohasini 
o'zgartirish imkoniyatiga ega. Ushbu tezis sun'iy intellektning rivojlanishdagi rolini o'rganadi 
va u taqdim etadigan imkoniyatlar va muammolarni ta'kidlaydi. Tadqiqot sog'liqni saqlash, 
ta'lim va qishloq xo'jaligini yaxshilash kabi rivojlanishda sun'iy intellektning potentsial 
qo'llanilishi va afzalliklarini aniqlaydi. Shu bilan birga, u undan foydalanish bilan bog'liq 
muammolarni, jumladan, axloqiy tashvishlar, noto'g'ri qarashlar va raqamli tafovutni ham tan 
oladi. Topilmalar shuni ko'rsatadiki, kelajakdagi tadqiqotlar va siyosatni ishlab chiqish sun'iy 
intellektning rivojlanish loyihalarida axloqiy va samarali ishlatilishini ta'minlash uchun 
zarurdir. Umuman olganda, sun'iy intellekt barqaror rivojlanish maqsadlariga erishish va 
rivojlanayotgan mamlakatlardagi odamlar hayotini yaxshilashda muhim rol o'ynashi mumkin. 
Kalit so'zlar:
Sun'iy intellekt, sog'liqni saqlash, ta'lim, qishloq xo'jaligi, raqamli tafovut, 
barqaror rivojlanish maqsadlari, moliya sohasida,rivojlangan mamlakatlardagi sun’iy 
intellektning rivojlanilayotgani. 
Sun'iy intellekt - bu kompyuter fanining sohasi bo'lib, u odatda inson aqlini talab qiladigan 
vazifalarni bajara oladigan aqlli mashinalarni yaratishga qaratilgan. Ushbu mashinalar 
ularning tajribalarini o'rganish va yangi vaziyatlarga moslashish uchun mo'ljallangan bo'lib, 
ularni minimal inson aralashuvi bilan murakkab vazifalarni bajarishga qodir. Sun'iy intellekt 
tushunchasi o'nlab yillar davomida mavjud bo'lib kelgan, ammo texnologiyadagi so'nggi 
yutuqlar uni har qachongidan ham qulayroq qildi. Bugungi kunda sun'iy intellekt o'zini o'zi 
boshqaradigan avtomobillar va virtual yordamchilardan tibbiy diagnostika va moliyaviy 
tahlilgacha bo'lgan keng ko'lamli ilovalarda qo'llanilmoqda. Sun'iy intellektning asosiy 
afzalliklaridan biri uning katta hajmdagi ma'lumotlarni tez va aniq qayta ishlash va tahlil 
qilish qobiliyatidir. Sun'iy intellekt bemorning natijalarini yaxshilash, xarajatlarni kamaytirish 
va samaradorlikni oshirish orqali sog'liqni saqlashni o'zgartirish imkoniyatiga ega. Sog'liqni 
saqlashda sun'iy intellektning asosiy qo'llanilishidan biri tibbiy diagnostikada. Sun'iy intellekt 
algoritmlari naqshlarni aniqlash va aniq tashxis qo'yish uchun tasvirlar va tibbiy yozuvlar 
kabi katta hajmdagi tibbiy ma'lumotlarni tahlil qilishi mumkin. Bu kasalliklarni erta 
aniqlashga va ko'proq shaxsiylashtirilgan davolash rejalariga olib kelishi mumkin. Sun'iy 
intellekt sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan yana bir soha - bu dori kashfiyotidir. Sun'iy 
intellekt algoritmlari potentsial dori nomzodlarini aniqlash va ularning samaradorligini 
bashorat qilish uchun katta hajmdagi ma'lumotlarni tahlil qilishi mumkin. Bu dori-
darmonlarni aniqlash jarayonini tezlashtirishi va samaraliroq davolash usullarini ishlab 
chiqishga olib kelishi mumkin. Masalan 2019-yilda karona virus chiqqan bo’lsa uni davosani 
aniqlashda juda ham ko’plab yordam berdi. Sun'iy intellekt yordamida karona virusning 
belgilarini sun’iy intellektga kiritilda va sun’iy bu virusga qarshi dori mahsulotlarini topishga 
harakat qildi. 

---

19 
Sun'iy intellekt, shuningdek, resurslarni taqsimlashni optimallashtirish, kutish vaqtlarini 
qisqartirish va bemorlar oqimini yaxshilash orqali sog'liqni saqlash operatsiyalarini 
yaxshilashi mumkin. Misol uchun, sun'iy intellekt algoritmlari bemorlarga bo'lgan talabni 
bashorat qilishi va bemorlarni tezda ko'rishni ta'minlash uchun xodimlar darajasini 
optimallashtirishi mumkin.Biroq, sog'liqni saqlashda sun'iy intellektdan foydalanish maxfiylik 
va ma'lumotlar xavfsizligi, shuningdek, algoritmik qarorlar qabul qilishda noxolislik ehtimoli 
kabi axloqiy muammolarni keltirib chiqaradi. 
Sun'iy intellekt moliya sohasida o'z o’rniga ega masalan: 
1. Firibgarlikni aniqlash: Sun'iy intellekt algoritmlari firibgarlik faoliyatini ko‘rsatishi mumkin 
bo‘lgan naqsh va anomaliyalarni aniqlash uchun katta hajmdagi ma’lumotlarni tahlil qilishi 
mumkin. 
2. Savdo: sun'iy intellektga asoslangan savdo tizimlari bozor ma'lumotlarini tahlil qilishi va 
kelajakdagi tendentsiyalar haqida bashorat qilishi mumkin, bu esa treyderlarga ko'proq asosli 
qarorlar qabul qilishga yordam beradi. 
3. Risklarni boshqarish: Sun'iy intellekt potentsial xavflarni aniqlash va ularni kamaytirish 
yo'llarini taklif qilish uchun tarixiy ma'lumotlarni tahlil qilishi mumkin. 
4. Mijozlarga xizmat ko'rsatish: Sun'iy intellekt tomonidan boshqariladigan chatbotlar 
mijozlarga 24/7 kun davomida yordam ko‘rsatishi, umumiy savollarga javob berishi va 
muammolarni tezda hal qilishi mumkin. 
5. Shaxsiylashtirilgan tavsiyalar: Sun'iy intellekt algoritmlari mijozlar ma'lumotlarini tahlil 
qilib, ularning risklarga chidamliligi, investitsiya maqsadlari va boshqa omillarga asoslangan 
shaxsiylashtirilgan investitsiya tavsiyalarini taqdim etishi mumkin. 
6. Kredit reytingi: Sun'iy intellekt kreditga layoqatlilikni baholash va aniqroq kredit 
qarorlarini qabul qilish uchun keng ko'lamli ma'lumotlar nuqtalarini tahlil qilishi mumkin. 
7. Portfelni boshqarish: sun'iy intellektga asoslangan portfelni boshqarish vositalari 
investorlarga o'zlarining investitsiya maqsadlari, risklarga bardoshliligi va boshqa omillar 
asosida portfellarini optimallashtirishga yordam beradi. 
Sun'iy intellekt ta'lim sohasini ko'p jihatdan o'zgartiradi, jumladan: 
1. Shaxsiylashtirilgan ta'lim: sun'iy intellekt algoritmlari o'quvchilarning shaxsiy ehtiyojlari va 
o'rganish uslublariga moslashtirilgan shaxsiylashtirilgan ta'lim yo'llarini yaratish uchun 
talabalar ma'lumotlarini tahlil qilishi mumkin. 
2. Intellektual repetitorlik tizimlari: sun'iy intellekt asosida ishlaydigan repetitorlik tizimlari 
talabalarga real vaqt rejimida fikr-mulohaza va yordam ko'rsatishi mumkin, bu ularga qiyin 
tushunchalarni o'zlashtirishga va ish faoliyatini yaxshilashga yordam beradi. 
3. Baholash va baholash:Sun'iy intelekt talabalar ishini tahlil qilishi va avtomatlashtirilgan 
baholash va fikr-mulohazalarni taqdim etishi, o'qituvchilarning vaqtini tejash va talabalarga 
darhol fikr-mulohazalarni taqdim etishi mumkin. 
4. Til oʻrganish: sun'iy intellekt yordamida til oʻrganish vositalari oʻquvchilarga til 
koʻnikmalarini yaxshilashga yordam berish uchun shaxsiylashtirilgan koʻrsatmalar va 
amaliyot mashqlarini taqdim etishi mumkin. 
5. Virtual yordamchilar: sun'iy intellekt asosida ishlaydigan virtual yordamchilar talabalarga 
24/7 yordam va yo'l-yo'riq ko'rsatishi, savollarga javob berishi va talab bo'yicha 
ma'lumotlarni taqdim etishi mumkin. 

---

20 
6. O'quv dasturlarini loyihalash: sun'iy intellekt o'quv dasturlarini ishlab chiqish va ishlab 
chiqish haqida ma'lumot berish uchun talabalarning ishlash ma'lumotlarini tahlil qilishi 
mumkin, bu kurslar barcha o'quvchilar uchun samarali va qiziqarli bo'lishini ta'minlaydi. 
Qishloq xo'jaligida ekinlar hosildorligini oshirish, chiqindilarni kamaytirish va samaradorlikni 
oshirish uchun sun'iy intellekt qo'llanilmoqda. Qishloq xo'jaligida sun'iy intellektning ba'zi 
misollari quyidagilardan iborat: 
1. Aniq qishloq xo'jaligi: sun'iy intellekt yordamida ishlaydigan datchiklar va dronlardan 
tuproq namligi, ozuqaviy moddalar darajasi va o‘simliklar salomatligi haqidagi ma’lumotlarni 
to‘plash uchun foydalanish mumkin. Ushbu ma'lumotlar sug'orishni optimallashtirish, 
o'g'itlash va zararkunandalarga qarshi kurashish uchun ishlatilishi mumkin. 
2. Ekin monitoringi:Sun'iy intellekt algoritmlari ekinlarning stressini, kasalliklarning 
tarqalishini va hosilga ta'sir qilishi mumkin bo'lgan boshqa muammolarni aniqlash uchun 
sun'iy yo'ldosh tasvirlari va boshqa ma'lumotlar manbalarini tahlil qilishi mumkin. Ushbu 
ma'lumotlardan hosilni qachon yig'ish, qancha sug'orish va pestitsidlarni qachon qo'llash 
haqida ko'proq qaror qabul qilish uchun foydalanish mumkin. 
3. Avtonom dehqonchilik: inson aralashuvisiz ishlay oladigan o‘zi boshqaradigan traktorlar va 
boshqa qishloq xo‘jaligi texnikalari ishlab chiqilmoqda. Ushbu mashinalar dalalarda harakat 
qilish, ekin ekish va hosilni yig'ish uchun sun'iy intellekt algoritmlaridan foydalanadi. 
4. Ta'minot zanjiri boshqaruvi: sun'iy intellekt fermadan bozorga ekinlarning harakatini 
kuzatish uchun ishlatilishi mumkin, bu chiqindilarni kamaytirish va oziq-ovqat xavfsizligini 
yaxshilashga yordam beradi.Umuman olganda, sun'iy intellekt fermerlarga ko'proq ongli 
qarorlar qabul qilish, xarajatlarni kamaytirish va samaradorlikni oshirishga yordam beradi va 
natijada yanada barqaror va daromadli qishloq xo'jaligi sanoatiga olib keladi. 
Sun'iy intellekt hozirda rivojlangan mamlakatlarda rivojlanishiga sabab bu mamlaqkatlar 
o’zlarini ular o’z mamlakatni rivojlanishi uchun ko’plab ishlarni olib bormoqda bular biri 
sun'iy intillektdir bu davlatlarga misol qilib aytadigan bo'lsak AQSH, Yaponiya, Germaniya, 
Fransiya, Singapurdavlatlari kiradi, Yaponiya davlati sun’iy intellektni koplab sohalarda 
ishlatyapdi;sog'liqni saqlash, moliya, transport, ishlab chiqarish va robototexnika kabi turli 
soha va tarmoqlarda qo'llaniladi. Yaponiyada sun'iy intellekt qo'llaniladigan ba'zi bir aniq 
sohalarga quyidagilar kiradi:Sog'liqni saqlash: Sun'iy intellekt tibbiy tasvirlarni tahlil qilish, 
kasalliklarga tashxis qo'yish va bemorlar uchun moslashtirilgan davolash rejalarini ishlab 
chiqish uchun qo'llaniladi.Moliya: Sun'iy intellekt firibgarlikni aniqlash, bozor 
tendentsiyalarini bashorat qilish va moliyaviy jarayonlarni avtomatlashtirish uchun 
qo'llaniladi.Transport Sun'iy intellekt transport oqimini optimallashtirish, xavfsizlikni 
yaxshilash va avtonom transport vositalarini rivojlantirish uchun qo'llaniladi.Ishlab chiqarish: 
Sun'iy intellekt ishlab chiqarish jarayonlarini optimallashtirish, sifat nazoratini yaxshilash va 
chiqindilarni kamaytirish uchun qo'llaniladi. Robototexnika: Yaponiya robototexnika rivojida 
yetakchi hisoblanadi va sun’iy intellekt turli sohalarda robotlarning imkoniyatlarini 
yaxshilash uchun qo‘llanilmoqda.Umuman olganda, Yaponiya bu sohada jahon yetakchisiga 
aylanish maqsadini ko‘zlagan holda, sun’iy intellektni tadqiq etish va rivojlantirishga katta 
sarmoya kiritmoqda. 
Xususan O’zbekistonda ham sun’iy intellektni jadal rivojlantirish bo’yicha ko’plab chora 
tadbirlar qatnashgan loyiha ishlab chiqildi bu loyiha “Raqamli 30” loyihasidir bu loyihada 
sun’iy intellektni rivojlantirish uchun ko’plab ishlar borilyapti misol qilib aytadigan bo’lsam 

---

21 
sun’iy intellekt texnologiyalarini qo‘llovchi dasturiy ta’minot ishlab chiquvchilariga raqamli 
ma’lumotlardan foydalanish uchun sharoit yaratish, shuningdek, davlat organlari va 
tashkilotlarining tegishli ma’lumotlarini tezkor raqamlashtirishni ta’minlash;sun’iy intellekt 
sohasidagi ilmiy ishlar va ishlanmalarning investitsion jozibadorligini shakllantirish, shu 
jumladan tovarlarning (ish va xizmatlarning) ichki va tashqi bozorlarda raqobatbardoshligini 
oshirish va boshqalar kiradi. 
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, sun'iy intellekt bir nechta sohalarini inqirozga uchratishi va 
jamiyatga katta foydalar keltirishi mumkin. Lekin, ish o'rnidan chiqish va maxfiylik 
muammolari kabi potentsial manfiy ta'sirlarni hisobga olgan holda etik va inkluziv tarzda 
sun'iy intellektni rivojlantirish zarur. Sun'iy intellektning barcha jamiyat a'zolari, shuningdek, 
qattiq hayotiy ko'rsatkichlarga ega bo'lishi kerak. Shuning uchun, insoniyatning keng 
ko'rsatkichli foydasi uchun etika va inkluzivlikka e'tibor berilgan SIni rivojlantirishni ustuvor 
qilib olish zarur.
 
 
References: 
1.
"Sun'iy intellekt: zamonaviy yondashuv" Styuart Rassell va Piter Norvig 
2.
"Hayot 3.0: Sun'iy intellekt davrida inson bo'lish" Maks Tegmark 
3.
"AI super kuchlari: Xitoy, Silikon vodiysi va yangi dunyo tartibi" Kai-Fu Li