T. C. Ankara üN Đ vers đ tes

          4.3.5.5 Akılcı Davranışlarla Đlgili Tavsiye   
           Çeşitli  konular,  sağlık  vb.  konularla  ilgili  bilgilendirme,    “akılcı  davranışlarla 
ilgili  bilgi  verme  ve  tavsiye  (Belehrung  und  Empfehlung  zu  vernünftigem  Tun)” 
(SCHULZ/GRIESBACH,1982a:141)  sollen    ile  ifade  edilir.  HELBIG/BUSCHA 
(1998:49) bu kategoriden “Empfehlung: tavsiye” olarak söz eder.  
1)  Wenn du Grippe hast,  sollst du Salbeitee oder Lindentee trinken! 
     Gripsen, adaçayı ya da ıhlamur içmelisin! 
           Yukarıdaki cümlede grip rahatsızlığında pratik olarak yapılabilecek adaçayı ya 
da  ıhlamur  içme,  sollen    ile  ifade  edilmiştir,  Türkçe  karşılığı  da    [-mElĐ]  ile  ifade 
edilmelidir.  Aynı  zamanda  [içmen  gerekir/  içmen  gerekli/  gerekmekte/  lüzumlu/ 
lâzım/şart] vb. karşılıklar da  vardır. Ama burada 
[
zorunlu/mecbur
]
 gibi karşılıklar söz 
konusu  olamaz,  çünkü  burada  güçlü  bir  gereklilik  anlatılmakta,  zorunluluk  anlamı 
bulunmamaktadır. 
2) Man soll so einen alten Wagen nicht kaufen. 
    Böyle eski bir araba satın alınmamalıdır. 
             [al-ın-ma-malı-dır] :   
        
 [al-]   :  Sözlüksel bağımlı biçimbirim 
           [-(ı)n]  :  Edilgen çatı biçimbirimi (Genus verbi) 
        
 [-ma]    :  Olumsuzluk biçimbirimi 
        
 [-malı]  :  Gereklilik kipi  biçimbirimi 
        
 [-dır]     :  Koşaç. Gereklilik anlamını güçlendirir.  
2.  cümle  ile  ilgili  farklı  seçenekler  [alınmaması  gerekir/  alınmaması 
ş
arttır/lâzımdır/gerekmekte/  gerekmektedir]  vb.  karşılıklardır.  Bu  cümle  edilgen 
(Passiv) bir anlam  içerir.  Örneğin   etken (Aktiv)   bir   cümlede şöyle ifade edilebilir:  

---

 
226 
3) Du sollst  nicht so lange schlafen. 
    Bu kadar uzun süre uyumamalısın.  
            Diğer  anlamsal  karşılıklar  ise  [uyumaman  gerekli/  gereklidir/  gerekmektedir/ 
lâzım]    Örneğin  bu  cümle  bir  tavsiye  niteliği  taşıdığı  için  şart,  mecbur,  zorunlu  gibi 
zorunluluk ifadeleri burada uygun değildir. 
 
           Tavsiye ve salık verme,  dilek kipi II (Konjunktiv II) olarak da verilebilir: 
           4) “Nein, vor Menschen sollte man niemals Furcht haben.” (HESSE, 2007: 37) 
              “Hayır, hiç korkmamak gerekir insanlardan.” (ŞĐPAL, 1989: 43) 
 
         Yukarıdaki 4) nolu cümlede yer alan [sollte] ile bir tavsiye  dile getirilmektedir. 
Kiplik fiil, yazar tarafından [gerekir] biçiminde kodlanmıştır. Bu anlam doğru olmakla 
birlikte,  Almanca  metinde  vurgulanan  önemli  bilgi  (Rhema)  olarak  [vor  Menschen]
 
vurgulandığı  için,  bu  cümlenin  Türkçe  karşılığı  verilirken  [Hayır,  insanlardan  hiç 
korkmamalı/korkmaya  gerek  yok/korkmamak  lâzım/gerekir.]    şeklinde  ifade  edilmesi 
daha  doğru  bir  yaklaşım  olacaktır.  Anlamsal  vurgu,  ‘insanlardan’    sözcüğünün   
cümlenin başına  getirilmesiyle  sağlanabilir. 
 
[sollte]   kiplik   fiili, [-mAlI] gereklilik 
kipi biçimbirimiyle  ifade edilir. Yukarıdaki cümlede olumsuzluk anlamı olduğundan, 
bu  fiilin  Türkçe  karşılığı  [-mAmAlI]  şeklinde  kodlanmalıdır.  Ayrıca  yukarıda  anılan 
alternatifler de mevcuttur.  
           Soru  cümlelerinde  1.  tekil  kişi  için  dilek  kipi  II  (Konjunktiv  II)  biçimi  bir 
tavsiye’nin sorulmasında kullanılır.  
5)   Es ist ziemlich kühl. Sollte ich  wohl zum Picknick gehen? (dilek  kipi II)                                                                                                                                                                                         
                  Hava oldukça serin. Pikniğe gitsem  mi  acaba?              

---

 
227 
           6)  Es ist ziemlich kühl. Soll ich wohl zum Picknick gehen?  
                 Hava oldukça serin. Acaba pikniğe gitmeli miyim? 
           Yukarıdaki 5) nolu cümlede sollte kiplik fiilinde  dilek kipi II  (Konjunktiv II)  
ile oluşturulan bir soru cümlesi söz konusudur. Bu cümledeki dilek kipi anlamı Türkçe 
olarak    [gitsem  mi]  biçiminde  verilmelidir.  Çünkü  “  [-sA]  biçimbirimi    fiillere  gelir, 
dilek  kipi  adı  verilen  çekimin  yapılmasını  sağlar.”  (ZÜLFĐKAR,  1991:  137)  Burada 
akılcı  bir  davranışın  sorgulanması,  tereddütlü  bir  biçimde  soru  yöneltme  söz 
konusudur.  
[Git-sem  mi?]  : 
[Git-]   
: Bağımlı sözlüksel biçimbirim  
[-se]    
: Dilek kipi biçimbirimi (Modus)  
[-m]   
: 1. tekil kişi biçimbirimi,  
[mi]   
: Soru edatı 
 
           Yukarıdaki  6)  nolu  cümlede  yer  alan  soll  fiilinin  anlamı  [-meli  miyim?] 
biçimbirimleriyle  ifade  edilmelidir.  [-mElĐ]  biçimbirimi,  gereklilik  (obligative)  
anlamını yansıtır. Farklı ifade olanakları ise [gitmeli miyim acaba/ gitmem gerekir mi/ 
gitmem lâzım mı/ gitmem gerekmekte mi/ gitmem şart mı] vb. karşılıklardır.  
[Git-meli  mi-y-im?] 
[Git-]    
:  Bağımlı sözlüksel biçimbirim 
[meli-]   
:  Gereklilik kipi biçimbirimi 
[mi-] 
 
:  Soru oluşturma biçimbirimi 
[-y] 
 
:  Bağlama ünsüzü 
[-im] 
 
:  1. tekil kişi biçimbirimi 

---

 
228