Almancadaki kiplik belirteçler (Modaladverbien), Türkçede VARDAR’ın
(1988: 154) da belirttiği gibi “niteleme belirteci” ile ifade edilir. Son zamanlardaki
yapılan çalışmalarda niteleme belirteçleri “kiplik belirteçleri” (DEMĐR, 2008: 86, 87)
olarak da adlandırılmaktadır. VARDAR (1988:154), niteleme belirteçlerini “belli bir
nitelik kavramı içeren ve “nasıl”, “ne biçimde” türünden sorulara yanıt olan
belirteçler” olarak tanımlar.
Güzel söyledi. Đyi çalıştı. O köşe yazarı hep doğru yazar.
Yukarıdaki örnek cümlelerde geçen güzel, iyi, doğru sözcükleri “nasıl?” ve “ne
biçimde?” sorularına yanıt verdikleri için bir niteleme zarfı ya da kiplik zarfıdır.
SCHULZ-GRIESBACH’a (1982b:204) göre kiplik zarflar, Modalangaben
(kiplik tümleçleri), Modalergänzungen (kiplik tümleçler) ya da Modalglieder
(cümledeki kiplik öğeler) olarak derece (Grad), nitelik (Qualität), nicelik (Quantität)
64
ya da yoğunluk, sıklık (Intensität) ifade ederler. Kiplik zarflar cümle içinde kiplik
öğeler (Modalglied) olarak konuşanın betimlenen iş ve oluşa ilişkin olarak öznel
görüşünü yansıtır.
Ich glaube keinesfalls, dass er gelogen hat.
Onun yalan söylediğine asla inanmıyorum.
Yukarıdaki örnek cümlelerde keinesfalls kiplik zarf iken, Türkçe karşılığı asla
sözcüğü niteleme ya da kiplik zarfı olarak tanımlanır. Konuşucu, bu iki cümlede
betimlenen eyleme ilişkin olarak kendi öznel görüşünü yansıtır.
“Kiplik zarflar Almancada açıklayıcı sözcük olarak (Attribut) sıfat ya da diğer
zarfların önünde yer alırlar.” (SCHULZ- GRIESBACH, 1982b: 204)
Ich finde den Film sehr interessant.
Filmi çok ilginç buluyorum.
Yukarıdaki cümlede sehr sözcüğü bir kiplik zarf olarak interessant sıfatının
önüne gelmiş ve bir kiplik anlam oluşturmuştur. Türkçe cümlede ise çok nitelik zarfı
ilginç sıfatının önünde bir kiplik zarf göreviyle bulunmakta, cümleye bir kiplik anlam
katmaktadır.
“Ich habe nur einen Apfel gegessen.” (age., 204)
Sadece bir elma yedim.
Yukarıdaki Almanca cümledeki einen Apfel nesnesinin önüne nur kiplik zarfı
getirilerek yenilen elmanın sadece bir tane olduğu belirtilmiş ve kiplik bir anlam
oluşturulmuştur.
Türkçe cümlede ise bir elma sıfat tamlamasıdır, sadece kiplik zarfı bu sıfat
tamlamasının önüne gelerek, yapılan iş sınırlandırılır ve kiplik anlam oluşturulur.
|