T. C. MĠLLÎ EĞĠTĠm bakanliğI
Yüklə 300,18 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ankara, 2013
- ĠÇĠNDEKĠLER ii AÇIKLAMALAR ALAN
- SÜRE
- EĞĠTĠM ÖĞRETĠM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Ortam
- ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME
- AÇIKLAMALAR 1 GĠRĠġ Sevgili Öğrenci
- 1.2. ĠletiĢimin Ögeleri
- Gönderici
|
T.C. MĠLLÎ EĞĠTĠM BAKANLIĞI
HASTA VE YAġLI HĠZMETLERĠ
ENGELLĠ BAKIM HĠZMETLERĠNDE ĠLETĠġĠM
Ankara, 2013
Bu modül, mesleki ve teknik eğitim okul/kurumlarında uygulanan Çerçeve Öğretim Programlarında yer alan yeterlikleri kazandırmaya yönelik olarak öğrencilere rehberlik etmek amacıyla hazırlanmıĢ bireysel öğrenme materyalidir.
PARA ĠLE SATILMAZ. i
AÇIKLAMALAR .................................................................................................................... ii GĠRĠġ ....................................................................................................................................... 1 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1 .................................................................................................... 3 1. ĠLETĠġĠM ............................................................................................................................. 3 1.1. ĠletiĢimin Tanımı ........................................................................................................... 4 1.2. ĠletiĢimin Ögeleri .......................................................................................................... 4 1.3. ĠletiĢimin Özellikleri ..................................................................................................... 5 1.4. ĠletiĢimin Türleri ........................................................................................................... 6 1.4.1. Sözlü ĠletiĢim ......................................................................................................... 6 1.4.2. Yazılı ĠletiĢim ........................................................................................................ 7 1.4.3. Sözsüz ĠletiĢim ....................................................................................................... 8 UYGULAMA FAALĠYETĠ ................................................................................................ 9 ÖLÇMEVE DEĞERLENDĠRME ..................................................................................... 10 ÖĞRENME FAALĠYETĠ–2 .................................................................................................. 11 2. ENGELLĠ VE ENGELLĠ ÇEġĠTLERĠ .............................................................................. 11 2.1. Engellilik ..................................................................................................................... 11
2.2. Engelli ÇeĢitleri........................................................................................................... 12 2.2.1. ĠĢitme Engelliler .................................................................................................. 12 2.2.2. KonuĢma Engelliler ............................................................................................. 13 2.2.3. Görme Engelliler ................................................................................................. 14 2.2.4. Tekerlekli Sandalyeye Bağlı Engelliler ............................................................... 16 2.2.5. Kısa Boya Bağlı Engelliler .................................................................................. 17
2.2.6. Spina Bifida (Omurgaya Bağlı) Engeller ............................................................ 17 2.2.7. Serebral Palsi ....................................................................................................... 18
2.2.8. Epilepsi (Sara) ..................................................................................................... 19 2.2.9. Zekâ Geriliği (Mental Retardasyon) .................................................................... 20 2.2.10. Down Sendromu ................................................................................................ 21
2.2.11. Turet Sendromu ................................................................................................. 22 2.2.12. Otizm ................................................................................................................. 22
2.2.13. Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (Dehb) ....................................... 24 2.2.14. Öğrenme Güçlüğü .............................................................................................. 25 2.3. Engelli Yakınlarıyla ĠletiĢim ....................................................................................... 25 UYGULAMA FAALĠYETĠ .............................................................................................. 27 ÖLÇME VE DEĞERLENDĠRME .................................................................................... 29 MODÜL DEĞERLENDĠRME .............................................................................................. 30 CEVAPANAHTARLARI ...................................................................................................... 32
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 33 ĠÇĠNDEKĠLER ii
AÇIKLAMALAR
Hasta ve YaĢlı Hızmetlerı DAL/MESLEK Engelli Bakım Elemanı MODÜLÜN ADI Engelli Bakım Hizmetlerinde ĠletiĢim MODÜLÜN TANIMI Engelli bakım hizmetlerinde iletiĢim, uygulamaya yönelik temel bilgi ve becerilerin kazandırıldığı bir öğrenme materyalidir. SÜRE 40/16
ÖN KOġUL
Engellilerle ve yakınları ile iletiĢim kurma sürecini ayırt etmek
MODÜLÜN AMACI Genel Amaç Bu modülle uygun ortam sağlandığında engellilerle etkin iletiĢim kurabileceksiniz.
Hayatın
her alanında engellilerle iletiĢim kurabileceksiniz.
Hayatın her alanında engellilerin özelliklerine uygun iletiĢim tekniklerini kullanarak iletiĢim kurabileceksiniz.
fotoğraflar, afiĢ, broĢür, dergiler, uyarıcı pano tepegöz, asetat, fotoğraflar, CD, VCD
Modül
içinde yer
alan her
öğrenme faaliye tinden sonra verilen ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz. Öğretmen, modül sonunda ölçme aracı (çoktan seçmeli test, doğru- yanlıĢ testi, boĢluk doldurma, eĢleĢtirme vb.) kullanarak modül uygulamaları ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek sizi değerlendirecektir. AÇIKLAMALAR 1
GĠRĠġ Sevgili Öğrenci,
Her alanda olduğu gibi yaĢlı ve engelli hizmetleri alanında da baĢarılı ve kaliteli bir hizmet sunumu için etkili bir iletiĢime ihtiyaç vardır. Engellilerin bakım hizmetlerinde sağlık hizmeti almak için sağlık kuruluĢlarına gelen engelli bireyler, genellikle üzgün, kırılgan ve sinirli olabilir. En kısa zamanda sağlık hizmeti almak istemelerinden dolayı çeĢitli iletiĢim problemleri yaratabilir. Bu yüzden sağlık personelinin iletiĢim becerilerinin önemi, diğer meslek dallarına göre fazladır.
ĠĢte bu noktada sağlık personelinin engelli ve engelli yakınları ile olumlu iliĢkiler kurması engelli hizmetlerinin verimliliğini ve etkisini arttırır.
Bu modülle engelli hizmetleri alanında etkili iletiĢim kurma becerileri kazanacaksınız. GĠRĠġ 2
3
ÖĞRENME FAALĠYETĠ–1
Hayatın her alanında engellilerle iletiĢim kurabileceksiniz.
Çevrenizdeki insanlarla iletiĢim kurarken nelere dikkat edersiniz? ArkadaĢlarınızla tartıĢınız.
personelinin arasındaki iletiĢimi gözleyip topladığınız sonuçları rapor hâline getiriniz.
Ġnsan; ekonomik, sosyolojik, dinsel, etiksel, hukuksal ve düĢünsel yapıların ördüğü karmaĢık bir bütündür. Ġnsanda oluĢan bu değerler, giderek çoğul bir hâl almıĢtır. Bu çoğulluk, toplum olma zorunluluğu ile özdeĢtir. Mülkiyet ve üretim bazında bireyi yönlendiren ve toplumsal dokunun onsuz olmaz gerekleri saydığımız bu normatif yapılar; bireyden bireye, bireyden topluma, toplumdan topluma, toplumdan ülkelere ve giderek de evrensel düzeye ulaĢmıĢtır. Çoğunlukla da evrenselden topluma, toplumsaldan bireysele, kurumlaĢarak yapısallaĢmıĢtır. Bu yapısallaĢmanın temel ögesi her zaman iletiĢim olmuĢtur.
Yeme-içme ne kadar önemli ise iletiĢim de o kadar önemlidir. ĠletiĢim insan iliĢkilerinin her türünü içine alır. Bu bakımdan insanlar birbirleriyle iyi bir iletiĢim kurabildiği ölçüde geliĢir, güçlenir ve baĢarılı olur. Bunu baĢaramayanlar yalnız baĢlarına kalır. Sıkıntıları çoğalır, hayatla ilgili problemlerinde zorlanmaya baĢlar.
ARAġTIRMA 4
1.1. ĠletiĢimin Tanımı
ĠletiĢim, iletilen bilginin hem gönderici hem de alıcı tarafından anlaĢıldığı ortamda bilginin bir göndericiden bir alıcıya aktarılma sürecidir. Organizmaların çeĢitli yöntemlerle bilgi alıĢveriĢi yapmalarına olanak tanıyan bir süreçtir. ĠletiĢim tüm tarafların üzerinden bilgi alıĢveriĢi yapılacak ortak bir dili anlamalarına ihtiyaç duyar.
Diğer bir tanımla iletiĢim Ģöyle tanımlanır: Belirli mesajların kodlanarak bir kanal aracılığıyla bir kaynaktan bir hedefe / alıcıya aktarılması sürecidir. Örneğin; bir konuĢmacı (kaynak) ortak bir dil aracılığıyla (ör. Türkçe) kodladığı belirli kelimeleri (mesaj / ileti) ses dalgaları ve hava yoluyla (kanal) dinleyiciye / alımlayıcı (hedef) aktarır. Bu süreçte geri bildirim hedefleniyorsa iletiyi gönderen baĢat kaynak, hedef / alımlayıcı ise sonat kaynak olarak tanımlanır.
ĠletiĢimi açıklamak için altı temel öge kullanılır: Bunlar;
Kaynak (gönderici),
Ġleti (mesaj),
Bağlam (ortam),
Dönüt (geri bildirim),
Kanaldır (araç). Gönderici, duygu düĢünce ve isteğin aktarılmasında sözü söyleyen kiĢi veya topluluklara denir. Alıcı, iletilen sözü alan kiĢiye veya topluluğa denir. Aynı Ģekilde ileti, gönderici ile alıcı arasında aktarılmakta olan duygu, düĢünce ya da isteğe denmektedir. Bu temel iletiĢimin gerçekleĢtiği ortama bağlam; gönderici ile alıcı arasındaki iletinin gönderilme Ģekline kanal denir. Eğer varsa iletiye verilen her türlü yanıt da dönüt olarak adlandırılır. Eğer sistemde bir tür Ģifreleme söz konusuysa ve konuĢan iki kiĢinin birbirini anladığı seslerden oluĢan ve belli kuralları olan her doğal dile de kod denir.
5
1.3. ĠletiĢimin Özellikleri
ĠletiĢim üzerine yapılan araĢtırmalar, çalıĢmalar, iletiĢimin beĢ temel özelliğinin olduğunu ortaya koymuĢtur. ĠletiĢim ancak insanların birbirini anlama ihtiyaçları sayesinde kurulabilir. ĠletiĢim, paylaĢımı gerekli kılar; yani iletiĢimde gönderici ve alıcı, mesajın ortak bir anlamı üzerinde anlaĢmalıdır. ĠletiĢim sembollerle de ifade edilebilir. Semboller; jestler, mimikler, sesler, harfler, rakamlar ve sözcüklerdir. Alıcı ve gönderici mesaja aynı anlamı verdiği zaman tam olarak iletiĢim sağlanmıĢ olur.
Sosyal etkileĢim aracı olan iletiĢim, aynı zamanda insan ihtiyaçlarının doğurduğu, hatta insanın temel faaliyetlerinden biridir. ĠletiĢim olgusunun bazı temel özellikleri vardır. Bu özellikler aĢağıdaki gibi sıralanabilir.
ĠletiĢim insan davranıĢlarının bir ürünüdür. ĠletiĢim coğrafi, sosyal ve benzer çevresel değiĢkenlerin insan üzerindeki bir etkisi olmadığı gibi basit bir etkileĢim aracı da değildir. Tüm insan topluluklarından iletiĢim olgusuyla karĢılaĢtırılmıĢ hatta toplumların varlığı, grupların devamlılığı için gerekli olan değiĢkenlerin baĢında iletiĢim görülmüĢtür.
Ġnsan, iletiĢim ihtiyacını sürekli duymuĢtur ve duymaya devam edecektir. Çocuk, çevresini algılamaya baĢladığı andan itibaren belli bir ölçüde iletiĢime de baĢlar, zamanla yeteneklerine ve çevreyle iliĢkisine bağlı olarak iletiĢim gücü geliĢir. Ġnsan, yaĢamın ilk yıllarından itibaren isteklerini belirtmek için kelimeleri kullanmaya baĢlar; bazı ilkel sesleri çıkartır, zamanla sınama yanılma yoluyla konuĢmayı öğrenir. Daha sonra, çevre ve eğitimin etkisiyle, kiĢinin konuĢma bilgisi, kullanacağı kelime sayısı geliĢir. Bu geliĢmeye paralel olarak iyi bir alıcı veya kaynak olma yolunda ilerler.
ĠletiĢim dinamik bir olgudur. Kültürel yapıdaki değiĢime paralel olarak iletiĢim değiĢir. Yeni çevresel olguların ortaya çıkması, yeni deneyimlerin, yeni kelimelerin ortaya çıkmasına yol açar. Zamanla bazı kelimeler veya kavramlar yerini yenilerine terk eder. Bilgi iĢlem sistemindeki geliĢmeler, dokümanların değerlendirilmesinde yeni bir dili doğurur. Ġnsan-makine iliĢkisi, iletiĢimde yeni kavramların geliĢmesine yol açar.
Her dilin canlılığını koruması için kendini yenilemesi gerekir. Dildeki değiĢme mesajın, dolayısıyla iletiĢim biçiminin değiĢmesi olarak karĢımıza çıkmaktadır. Sosyal organizasyonların değiĢmesi ve geliĢmesi de iletiĢimi etkilemektedir. Küçük bir iĢletmede yüz yüze iletiĢim iliĢkisi geçerli iken bu örgüt büyüdükçe yazılı iletiĢim ön plana çıkmaya baĢlar.
ĠletiĢim belirli kalıplara bağlıdır ve bu kalıplar içerisinde gerçekleĢtirilir. ĠletiĢim kalıpları, genel kültürel yapıya bağlı olarak gruplarda oluĢturulur ve kiĢilerin kabul etmeleri oranında süreklilik kazanır. ĠletiĢimde kullanılan sözler, özel iĢaretler, bir bölgenin haritasına benzer. Bir bölgenin haritası o bölgenin tüm özelliklerini vermez ama belirgin özelliklerini yansıtır. Bir haritada neyin
6
doğru olduğu, verilen detayın kullanım amacına bağlıdır. Bir bölgenin uçuĢ haritası karayolu haritasından farklıdır. ĠletiĢimde kullanılan deyimlerin, kelimelerin, iĢaretlerin bazen değiĢik anlamları vardır. Bu kelimeler ve iĢaretler, iletiĢim kalıbı içerisinde anlamını bulur.
ĠletiĢim kalıpları, kiĢilerin anlaĢması baĢka bir değiĢle mesajın etkili olması için gereklidir. ĠletiĢim kalıbı iyi düzenlenirse iĢaretler kısaltmalar anlamlı hâle gelir, mesajın etkisi artar. Resim 1.2: ĠletiĢimin özellikleri 1.4. ĠletiĢimin Türleri
ĠletiĢim türleri; sözlü, yazılı ve sözsüz iletiĢim olmak üzere üçe ayrılır. 1.4.1. Sözlü ĠletiĢim
Sözlü iletiĢimler “dil ve dil ötesi” olmak üzere 2 alt sınıfa ayrılmaktadır. Ġnsanların karĢılıklı konuĢmalarını hatta mektuplaĢmalarını “dille iletiĢim” kabul edebiliriz. Dille iletiĢimde kiĢiler, ürettikleri bilgileri birbirlerine ileterek anlamlandırır.
Dil ötesi iletiĢim, sesin niteliği ile ilgilidir; sesin tonu ve sesin hızı, Ģiddeti, hangi kelimelerin vurgulandığı, duraklamalar vb özellikler, dil ötesi iletiĢim sayılır. Dille iletiĢimde kiĢilerin “ne söyledikleri”, dil ötesi iletiĢimde ise, “nasıl söyledikleri” önemlidir. AraĢtırmalar, insanların günlük yaĢamda, birbirlerinin ne söylediklerinden çok nasıl söylediklerine dikkat ettiklerini göstermektedir. KarĢımızdakinin sözlerinin kapsamı kadar- hatta daha da fazla ses tonundaki canlılık da bizi ilgilendirir. Yani semantik ögeler kadar dil- ötesi ögeler de iletiĢimde etkilidir. Yüksek sesle hâlimizi, hatırımızı soran birisi daha sonra sesini kısarak “AkĢama bize buyur.” derse bu sözden, “Gelmeni pek istemiyorum.” anlamını çıkarırız. Bu tür alçak sesle çabucak söylenivermiĢ davetlere “Yarım ağızla yapıldı.” deriz. 7
Bir de davetin yürekten mi yoksa yarım ağızla mı yapıldığını anlamaya çalıĢırken baĢvurduğumuz önemli ölçütlerden birisi, dil ötesi ögelerdir.
Ġsteyerek, farkında olarak yaptığımız konuĢmalara “niyet edilmiĢ dil davranıĢı” adı verilir. KonuĢurken dilimizin sürçmesi ise niyet edilmemiĢ dil davranıĢlarına bir örnektir. Bazı kelimelerin üzerine basa basa konuĢmalarımız ya da karĢımızdakini korkutmak için bağırmamız, niyet edilmiĢ dil ötesi davranıĢlarıdır. KonuĢurken farkında olmadan ses tonumuz açılıp yükseliyorsa ya da sesimiz titriyorsa, bu durumda niyet edilmiĢ dil ötesi davranıĢlar söz konusudur.
Ġnsanın zaman ve mekândaki iliĢki sınırlılıklarını geniĢletmede en etkin iletiĢim biçimidir. Uzaktan haberleĢme, bilgi ve deneyimleri zaman içinde biriktirme de sözlü iletiĢime göre daha güvenilir bir yol olan yazı ile iletmenin kökeni mağara resimleridir.
Yazılı iletiĢim ekonomik gerekçelerle ortaya çıkmıĢ ve bazı toplum, kültürel iliĢki ve kurumlar üzerinde etkili olmuĢtur. Buna karĢılık kurumlar da yazının evrim ve yayılma süreçlerinin yönünü ve hızını belirlemiĢtir. Resim 1.4: Yazılı iletiĢim 8
1.4.3. Sözsüz ĠletiĢim
Ġyi bir dinleyici iletiĢim kurduğu kiĢinin yalnız söylediklerini değil yüz, el, kol ve bedeniyle yaptıklarını da duyar. Çünkü yüz ifadeleri el ve kol hareketleri, bedenin duruĢ tarzı, sesin tonu gibi sözsüz mesajlar kullanılarak da iletiĢim kurulur. KarĢı karĢıya gelerek kurulan kiĢiler arası iletiĢimlerde, hem sözlü hem de sözsüz mesajlar aynı anda kullanılır. Bu konuĢmalarda, mesaj alıĢveriĢinin ancak küçük bir bölümünü sözlü mesajlar oluĢturur. Yüz ifadeleri, el kol hareketleri, bedenin konumu ve sesin yükselip alçalmasıyla gönderilen sözsüz mesajlar iletiĢimde kullanılan mesajların daha büyük bir bölümünü kapsar.
Kimi zaman insanların duygularını anlamak zordur. Ne hissettiklerini çoğunlukla söylemek istemezler, duygularını kendileri de pek bilmezler. Bu kiĢilerin ne hissettiklerini öğrenemeyeceğimize göre yüz ifadelerine, beden diline bakarak o anda nasıl bir duygu içinde olduklarını anlamaya çalıĢırız. Bedensel dilini anlayabilmek için bu belirtilere duyarlı olmak gerekir. Resim 1.5: Sözsüz iletiĢim 9
UYGULAMA FAALĠYETĠ Hayatın her alanında engellilerle iletiĢim kurabileceksiniz.
Öneriler
ĠletiĢimin öğelerini ayırt ediniz.
ĠletiĢimin ögelerini tekrar ediniz.
ĠletiĢimin özelliklerini ayırt ediniz.
ĠletiĢimin özelliklerinin insan davranıĢı üzerine etkilerini araĢtırınız.
Sözlü iletiĢimin önemini araĢtırınız.
Yazılı iletiĢimi ayırt ediniz.
Yazılı iletiĢimin etkisini ve nerelerde kullanıldığını araĢtırınız.
Sözsüz iletiĢimi ayırt ediniz.
Sözsüz iletiĢimde nelere dikkat edilir? AraĢtırınız.
Yüklə 300,18 Kb. Dostları ilə paylaş:
|