T ətbiqi Proqram Təminatı Orta ixtisas t

MS Excel proqramı 
Komputer 
əsri başlanmazdan əvvəl də maliyyə-hesabat işlərində 
müxtəlif cədvəllərdən istifadə olunurdu. Cədvəl hesablamalarının 
atomalaşdırılması işin keyfiyyətini dəfələrlə artırır. Cədvəl 
şəkilində təsvir olunan verilənlərin saxlanması və emalı üçün 
istifad
ə olunan komputer proqramları elektron cədvəlləri (ingiliscə 
spreadsheet) adlanır.
 
Elektron c
ədvəlləri ilə idarəetmənin ən papulyar vasitələrindən biri
Microsoft Excel proqramıdır. MS Excel 97, MS Excel 2000, MS 
Excel XP, MS Excel 2003 
, 
MS Excel 200
7, 
MS Excel 20
10, 
MS 
Excel 20
1
3
v
ə s 
versiy
alarından istifadə olunur. Bu proqramlar 
Windows 98, Windows-2000,
Windows XP
,
Windows 
7,
Windows 
8,
Windows 
10
ƏS-lərinin rəhbərliyi ilə işləyir. Excel 
elektron c
ədvəllərindən iş adamları, ziyalıları, mühasiblər, 
jurnalistl
ər və.b daha çox istifadə edirlər. Excel proqramları 
müxtəlif növ verilənləri nizamlamağa, analiz etməyə, qrafik təsvir 
etm
əyə, maliyyə və statistik hesabatları effektiv yerinə yetirməyə, 
elmi-t
ətqiqatların nəticələrini araşdırmağa imkan verir. Bu güclü 
proqramdır, onun son versiyalarının imkanları çox böyükdür.
 
H
ər bir kitab vərəqlərdən (sheet, лист) ibarətdir. Vərəq- 
veril
ənlərin saxlandığı, emal olunduğu yerdir. O sətir və sütunların 

---

58 
k
əsişməsinin əmələ gətirdiyi xanalardan ibarətdir. Hər bir işçi 
v
ərəq işçi kitabın ayrıca bir hissəsidir və başqa işçi vərəqlərdən 
asılı deyil.
 
Excel proqramlarının elementləri bunlardır: xana, sətir, sütun, 
v
ərəq, kitab. Bu elementlərin ən kiçiyi və həm də ən mürəkkəbi 
xanadır. Xananın ünvanı qalan bütün elementlərin toplumundan 
əmələ gəlir və xanada müxtəlif növ informasiya saxlamaq və 
onları müxtəlif cür formatlaşdırmaq, xananın görünüşünü 
d
əyişdirmək olar. İşçi kitabın vərəqlərindən biri (cari vərəq hal-
hazırda əməliyyatların aparıldığı vərəq) həmişə aktiv olur və onun 
adı yarımyağlı şriftlə əks olunur. Hər hansı vərəqi aktivləşdirmək 
üçün onun adını mausla sıxmaq lazımdır.
 
İşçi vərəqdəki xanalardan biri həmişə fəal, aktiv (current) olur. 
Aktiv xana qalın qara çərçivə ilə ayrılır. Mausun göstəricisini hər 
hansı xananın üzərinə gətirib sol düyməni sıxmaqla həmin xananı 
aktivl
əşdirə bilərsiniz.
 
Düymələrindən (sağa, sola, yuxarı, aşağı istiqamətlərdə hərəkət 
etm
əklə), Home, Page Up, Page Down düymələrindən də istifadə 
etm
ək olar.
 
Sağ tərəfdəki qonşu xanaya keçirmək üçün Tab düyməsindən, bir 
xana aşağı düşmək üçün isə Enter düyməsindən də istifadə edə 
bil
ərsiniz.
 
B
əzi xanaların aparılmasında eyni vaxtda bir neçə xana iştirak 
ed
ə bilər. Bunun üçün əvvəlcə xanalar qrupunu ayırmaq lazımdır. 
Bu zaman ayrılmış xanalar qrupunu rəngi dəyişir və onlar qalın 
çərçivə ilə haşiyələnmiş olurlar. Xanalar qrupunu təyin etmək 
üçün diapazon anlayışından istifadə olunur. Diapazon- 
düzbucaqlı şəkilində xanalardan ibarət blokdur. O müxtəlif 
böyüklükdə ola bilər. Hər bir diapazonun “dayaq nöqtəsi” olur. Sol 
yuxarı və sağ aşağı xana. Diapazonun daxilində xanaları, sətir və 
sütunları artırmaq, azaltmaq olar. Amma onun dayaq nöqtələrinin 
heç birini dəyişmək olmaz. Xanalar diapazonunun adı aralarında : 
qoyulmaqla sol yuxarı və sağ aşağı xananın ünvanını yazaraq 
göstərilir. Məsələn, B3:E8. Xanaları mausun köməyi ilə belə 
ayırmaq olar: ayıracağınız birinci xanada mausun sol düyməsini 

---

59 
sııxılı saxlamaqla kursoru axırıncı xanaya qədər çəkib aparmaq 
lazımdır. Qeyd etdiyimiz kimi, bu zaman ayıraacağımız xananın 
r
əngi dəyişiləcəkdir. Ayırılmış diapazon daxilində soldan sağa, 
yuxarıdan aşağıya hərəkət etmək üçün Tab düyməsindən istifadə 
etm
ək olar.
 
Shift düyməsindən istifadə etməklə də xanaları ayırmaq olar. 
Bunun üçün diapazonun birinci xanasında mausun sol düyməsini 
sıxıb buraxmaq, sonra isə Shift düyməsini sıxılı saxlamaqla 
sonuncu xananı sıxmaq lazımdır. Əgər son xana ekrandan 
k
ənarda yerləşirsə, sürüşdürmə zolağından istifadə edərək 
əməliyyatı başa çatdırmalısınız. Böyük diapazonları ayırmaq üçün 
bu metod daha münasibdir.
 
Sütunu bütövlükdə ayırmaq üçün sütunun adında (mausun 
göstəricisi ox şəkilinə düşür) mausun sol düyməsini sıxın.
 
S
ətri bütövlükdə ayırmaq üçün isə onun sıra nömrəsinin üzərində 
mausun sol düyməsini sıxmaq lazımdır.
 
İşçi sahənin sol yuxarı küncündəki Hamısını ayır (select all) 
düyməsini sıxmaqla vərəqi bütövlükdə ayırmaq olar. 
 
Xanaya h
ər hansı inormasiyanı daxil etmək üçün onu ilk növbədə
aktivl
əşdirmək lazımdır. Sonra isə klaviaturadan istifadə edərək 
ist
ədiyiniz hərfi, rəqəmi və.s daxil edə bilərsiniz.
 
Elektron c
ədvəllərdə işləyərkən əsasən üç növ verilənlərdən 
istifad
ə olunur. Mətn, ədədi verilənlər və düstur. Microsoft Excel-
d
ə rəqəmlərdən, boşluqlardan, rəqəm olmayan simvollardan 
əmələ glən ixtiyari ardıcıllıq (kombinasiya) mətn hesab olunur. 
M
əsələn, 987$$78, 100 man, 10AA109, 127AXU, 12-976, „1999 
v
ə.s. Mətn tipli verilənlər mətn sətri şəkilindədir. Belə informasiya 
saxlanılan xanalarda hesablamalaq aparmaq olmaz. 
 
Ədədi verilənlər xanaya daxil eilmiş ədədlərdir. Microsoft Excel-də 
ədədlərin tərkibində ancaq aşağıdakı simvollar ola bilər.
 
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 + - 0 , / % . E e
 
M
ənfi ədədin qarşısında – işarəsini qoymaq lazımdır. Və ya 
h
əmin ədədi mötərizəyə () almaq olar. Bildiyimiz kimi, onluq 
k
əsrlərdə vergüldən ayırıcı kimi istifadə olunur.
 

---

60 
İnformasiyanın daxil edilməsi başa çatdıqda Excel proqramı 
susma qaydasına (default) görə avtomatik olaraq ədədi verilənləri 
sağ tərəfdən düzləndirir.
 
M
ətn verilənləri isə avtomatik olaraq sol tərəfdən düzlənir. Bu isə 
ənənəvi yazı üsulu ilə (soldan sağa doğru) izah edlir. 
 
Пуск - Все программы - Microsoft Offise - Microsoft Excel 2013
əmrlərini ardıcıl seçin. Bu zaman ekrana pəncərə açılır. 
Microsoft Excel proqramında açılan hər bir fayl Excel kitabı 
adlanır. MS Excel işçi kitabında 
veril
ənlər
 
saxlanılır və lazim 
olduqda üzərində müəyyən əməliyyatlar aparılır. Hər bir Excel 
kitabı işçi vərəqlərdən ibarətdir. Hər bir vərəq 1048576 sətrdən və 
16384 sütundan ibarətdir. Yeni işçi kitabı açılarkən ekranda təmiz 
işçi vərəqi yaranır Standart olaraq istifadə üçün 3 list açılır. Lazım 
olsa sayını artırmaq olar. 
Excel kitabına daxil olan bütün vərəqlər bir fayl altında yadda 
saxlanılır. Şablon faylların yaradılması üçün .xls (.xlsx) fayl tipi də 
m
övcuddur. 
Açılmış proqram pəncərəsi aşağıdakı elementlərdən ibarətdir. 

---

61 
P
əncərənin başlığı
Menyu s
ətri
Al
ətlər paneli
Formatlaşdırma paneli
Düstur sətri
İşçi sahə – sənəd pəncərəsi 
İşçi vərəqlərin yarlıkları
Cari v
əziyyət sətri və s.