T. S. Malikov moliya
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
7.4. Inflyatsiya
202 va real 203 foiz stavkalari Umum qabul qilingan tartibga ko‘ra turli davrdagi iqti- sodiy ko‘rsatkichlarni solishtirish uchun tovarlar, xizmat- 201 Manba: The Economist, 2016 yil 17 mart, 111-bet © 2016 The Econo- mist Newspaper Group, Inc. 202 “Inflyatsiya” lotincha “inflatio”- shishish, ko‘tarilish; shish, bo‘rtiq. Muomaladagi qog‘oz pullar massasining taklif qilinayotgan real tovarlar hajmiga nisbatan haddan tashqari ortib ketishi va pulning qadrsizlanishi va buning natijasida tovar va xizmatlar bahosining ko‘tarilishi, pulning xarid qilish quvvatining pasayishi. Qarang: o‘sha manba. J.II. - B.220. 203 Real” lotincha “realis” – moddiy; haqiqiy. 1. Haqiqatan ham mavjud bo‘lgan; haqiqiy, chin, voqeiy. 2. Amaliy; amalga oshishi aniq bo‘lgan, ba- jarilishi mumkin bo‘lgan. Qarang: o‘sha manba. J.III. - B. 365. Moliya 143 lar va aktivlar narx (baho)lari inflyatsiya darajasini hisob - ga olgan holda to‘g‘rilanishi yoki o‘zgartirilishi (korrektirov- ka qilinishi) lozim. Shu bois, iqtisodchilar nominal 204 narx (baho) (nominal prices) nomini, ya’ni tovar va xizmatlarning Price listda ko‘rsatilgan narxi (bahosi)ni va pulning sotib o lish qobiliyatini aks ettiruvchi real narx (baho) (real pri- ces)larni alohida farqlashadi (ajratishadi). Real va nominal narx (baho)lar farqlangani kabi, real va nominal foiz stavkalari ham farqlanadi. Obligatsiya bo‘yicha nominal foiz stavkasi (nominal interest rate) qarz oluv- chi tomonidan va’da qilingan va Siz bergan pulingiz eva- ziga olinadigan summadir. Real daromadlilik stavkasi (real rate of return) – bu kreditor tomonidan ishlab topil- gan hamda pulning sotib olish qobiliyati o‘zgarishi hisobga olin gan holda to‘g‘rilangan yoki o‘zgartirilgan (korrektirovka qilingan) nominal foiz stavkasidir. Misol uchun, agar hisob- langan nominal foiz stavkasi yillik 8%ni tashkil etsa-yu, inflyatsiya darajasi ham 8%ga teng bo‘lsa, bu holda daro - madlilikning real stavkasi nolga teng bo‘ladi. Daromadlilikning real stavkasini hisoblash uchun mab- lag‘ sifatida ma’lum standart 205 lashtirilgan iste’mol sava- ti ishlatiladi. Shunga ko‘ra daromadlilikning real stavkasi ushbu savatning tarkibiga bog‘liq. Milliy iste’mol narxlari indeksi (INI)ni (CPI – consumer price index) hisoblashda taqqoslanishi mumkin bo‘lgan iste’mol tovarlari savati ish- latiladi. 204 “Nominal” lotincha “nominalis” – nomi yozilgan. 1. Qog‘oz va tanga pullar, qimmatli qog‘ozlar, mol va sh.k.ning belgilangan, ustiga yozilgan bahosi. 2. Belgilangan, yozib ko‘rsatilgan (narx, baho, o‘lcham va sh.k. haqida. Qarang: o‘sha manba. J.III. – B.55. 205 “Standart” inglizcha “standard” – me’yor, namuna, o‘lcham. 1. O‘ziga o‘xshash boshqa obyektlarni taqqoslash uchun asos qilib olingan namuna, andoza, etalon. 2. Standartlashtirilayotgan obyektga nisbatan qo‘llanadi- gan me’yorlar, qoidalar, talablar majmuini belgilovchi rasmiy me’yoriy-tex- nik hujjat. 3. Standartga muvofiq, mos bo‘lgan, standart talablariga javob beradigan. Standartlash – fan, texnika va amaliy tajribalarning umum- lashtirilgan yutuqlariga tayangan holda standartlar belgilash va ularni tar- moqlarda qo‘llash jarayoni. Qarang: o‘sha manba. J.III. -B.568. |