T. S. Malikov moliya
Yüklə 2,82 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
3.13-nazorat uchun savol
Firmaning aylanma kapitalga bo‘lgan ehtiyojini qanday usullar bilan qisqartirish mumkin? 240 T.S.Malikov, N.H.Haydarov 14.5. Likvidlik va kassa rejasini bajarish Milliarder Xovard Xyuzning (Howard Hughes) naqd pul va kredit kartochkalarisiz uni hech kim tanimaydigan sha- harda qolib ketgani to‘g‘risida afsona bor. Ovqat, boshpana va yo‘lkiraga puli bo‘lmaganligidan uning sovuq va ochlik- dan o‘lishiga biroz fursat qolgan, xolos. Har qanday kor- poratsiya xuddi shunday ahvolga tushib qolishi mumkin. Iqtisodiy ko‘rsatkichlari va obro‘si baland firmalar ham jid - diy moliyaviy muammolarga duch kelishi va hatto bir kun kelib to‘satdan puli tugab qolsa yoki kreditni qaytara ol- masa bankrotlikka (kasodga) uchrashi mumkin. Kamdan kam hollarda faqat qisqa muddatli daromad va xarajatlar- ni samarali boshqarish evazigagina katta muvaffaqiyatga eri shish mumkin. Ammo ular noto‘g‘ri boshqarilsa firma bankrotlikka yuz tutishi aniq. Xovard Xyuzning muammosi shunda ediki, u nolikvid - lik vaziyatiga tushib qolgan edi. Jismoniy yoki yuridik shaxs ma’lum xarid uchun zudlik bilan to‘lash yoki o‘z qar- zini belgilangan muddatda to‘lash uchun zarur mablag‘ga egaligi holati likvidlik (liquidity), deyiladi. Aks vaziyat no- likvidlikni anglatadi, ya’ni inson yoki firma ma’lum xarid uchun zudlik bilan to‘lash yoki o‘z qarzini belgilangan mud- datda to‘lash uchun zarur mablag‘ga ega, ammo buni zud- lik bilan amalga oshirolmaydi 258 . Aktivlarining nolikvidligi oqibatida biror-bir muammo kelib chiqishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun firma bo‘lajak daro - mad va xarajatlar bo‘yicha prognozlarni imkon qadar aniq tuzishi kerak. Ushbu barcha prognozlar aks ettiriladigan reja kassa rejasi (cash budget), deb ataladi. 258 Aktivlar likvidligi ularni qanchalik tez va bezarar pulga aylantirish mumkinligi bilan belgilanadi. Likvidlik darajasining samarali mezoni bu ular sotib olingan narx va ularni zudlik bilan qayta sotish narxi o‘rtasidagi farqdir. Shunday qilib, Siz sotib olingan yangi avtomobil likvidligi uning uchun to‘langan narx va shu zahoti boshqa odamga sotishingiz mum- kin bo‘lgan narx o‘rtasidagi farq bilan belgilanadi. Birja bozorida savdoga qo‘yiladigan aktivlar likvidligi talab va taklif o‘rtasidagi farq bilan belgila- nadi. Pul mablag‘lari aslida “0” spredli aktiv hisoblanadi. |