T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor
Yüklə 3,94 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
15-MAVZU. NARX NAZARIYASI
1-§. Narxning iqtisodiy mazmuni, omillari va vazifalari Narxga ta’sir qiluvchi omillar Talab va taklif nisbati Iqtisodiy xarajatlar Tovar (xizmat) nafliligi Neoklassik yondashuv Raqobat shakllari va usullari Davlat iqtisodiy siyosati Klassik yondashuv (A.Smit, D.Rikardo, J.S. Mill) Hozirgi zamon neoklassik yondashuv (A.Marshall) Xufiyona iqtisodiyot rivojlanish holati N arx-to va rla r nafliligini baholash vositasi. Narxning m azm uniga asosiy yondashuvlar N a rx-to va r qiymatining puldagi ifodasi N a rx -k e y in g i n a flilik , is h la b c h iq a ris h xarajatlari ham da talab va ta klif nisbatining pulda m u ja ssa m la sh ish i. Narx - Talab va taklifning muayyan nisbatida, tovar (xizmati) ni ishlab chiqarishga ketgan iqtisodiy resurs xarajatlari hamda uning nafliligining pul ko’rinishida ifodalanishi. 150 Narxning vazifalari Qiymatni hisobga olish Tovarni ishlab chiqarishga qilingan xarajatlar, olingan natijalar va uning nafliligi narx yordamida hisobga olinadi. H i s o b - k i t o b n i amalga oshirish Turli xil majburiyatlarni (ishlab chiqaruvchi bilan iste’molchi hamda bank va soliq muassasalari o'rtasida) amalga oshirishda hisob-kitob qilish vazifasini bajaradi. Muvozanatlikni ta’minlash Bunda narx talab va taklifga ta’sir ko'rsatish orqali ularni muvozanat holatga keltiradi. Tartibga solish Bozor narxlari va davlatning narx siyosati iqtisodiy faolikka ta’sir ko'rsatish orqali qtisodiyotni tartibga solishda muhim vosita vazifasini bajaradi. Taqsimlash Narx vositasida daromadlar, mahsulotlar va iqtisodiy resurslar mulkdorlar, tarmoqlar, sohalar hamda hududlar o'rtasida taqsimlanadi va qayta taqsimlanadi Raqobat vositasi Ishlab chiqaruvchilar, resurs egalari va iste’molchilar narx vositasida raqobatlashganda u raqobat vositasi vazifasini bajaradi. Ijtimoiy himoyalash Narx bu vazifani tovarlar datatsion (byudjet mablag'lari hisobidan arzonlashtirilgan) narxlarda sotilsa bajaradi. 151 |