T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

g) kelgusida mahsulot bahosi o'sishining kutilishi;
d) yuqoridagilam ing barchasi.
31. Quyidagi holatdardan qaysi birida muvozanatli baho o’zgarish 
tamoyiliga ega bo’lmaydi?
a) talab > taklif;
b) talab < taklif
v) talab = taklif;
99

---

g) ehtiyoj = ishlab chiqarish imkoniyati;
d) yuqoridagi barcha hollarda.
32. Vaqt omili hisobga olinganda qanday muvozanatliklar farqlanadi?
a) bir lahzalik;
b) qisqa davrli;
v) uzoq davrli;
g) barqaror;
d) yuqoridagilam ing barchasi.
33. Ishlab chiqarishni qayta qurollantirish, yangilash, qo’shimcha 
quwatlar vujudga keltirish va tarmoqda yangi korxonalarning paydo bo’lishi 
muvozanatlikning qaysi turiga ta’sir ko’rsatadi?
a) bir lahzalik;
b) qisqa davrli;
v) uzoq davrli;
g) barqaror;
d) yuqoridagilam ing barchasiga.
34. Vaqtning iqtisodiy qimmati quyidagilardan 
qaysi biri uchun nisbatan yuqori?
a) ishsizlar;
b) malakasiz ishchilar;
v) nafaqaxo'rlar;
g) korporatsiya boshqaruvchilari;
d) talabalar.
35. Quyidagi modellardan qaysi biri resurslar, mahsulotlar va daromadlar 
harakatini aks ettiradi?
a) doiraviy aylanishlar modeli;
b) yalpi talab va yalpi taklif modeli;
v) daromadlar va xarajatlar modeli;
g) tovar miqdori va pul massasi modeli;
d) yuqoridagilam ing barchasi.
1 0 0

---

11-MAVZU. TADBIRKORLIK FAOLIYATI. TADBIRKORLIK KAPITALI
VAUNING HARAKATI
1-§. Tadbirkorlik faoliyatining mohiyati va asosiy belgilari
Tadbirkorlik faoliyati 
- mavjud qonunlar doirasida, mulkiy ma’suliyat 
ostida va foyda olish maqsadida tahlika bilan amalga oshirilgan iqtisodiy 
faoliyatdir.
Tadbirkorlik faoliyatining vazifalari:
— ►# ishlab chiqarishning yagona jarayonida iqtisodiy resurslarni 
birlashtirish;
—
biznesni yuritish bo'yicha asosiy qarorlarni qabul qilish;
—
ishlab chiqarishning yangi texnologiyasini va biznesni tashkil 
qilishning yangi shakllarini joriy qilishda tashabbuskorlik 
ko'rsatish;
—
tahlikaga borish.
Tadbirkorlik faoliyatining mohiyati to'g'risidagi asosiy nazariyalar
X-
Tadbirkor, bu noaniq daromadga ega kishilar. Tavakkalchilik 
xatari uning bosh xususiyatidir (R.Kontilon. U bu atamani 
iqtisodiy fanga ham olib kirgan).
Tadbirkor, tijorat bilan shug'ullanib, foyda olish maqsadida 
tavakkalchilik qiluvchi mulk egasi (A.Smit).
Tadbirkor, iqtisodiy agent sifatida foyda olish uchun o'z 
tajribasi va bilimini tavakkalchilik xataridan qo'rqmay ishga 
soluvchi shaxs. (J.B.Sey)
Tadbirkor, foydaning o'sishini maqsad qilib qo'yadigan, xatarga 
tayyorturadigan va kishilarni birlashtira oladigan tashabbuskor 
shaxs. (V.Zamberg).
Tadbirkor, ishlab chiqarish omillari uyg'unlashuvining yangi 
nisbatini izlovchi, iqtisodiy o'sishni ta’minlovchi va novatorlil'
xususiyatlari yuqori darajada rivojlangan kishi. ( I.Shumpeter)
101

---

Tadbirkorlik faoliyatining rivojlanish shart-sharoitlari:
e 
tadbirkor faoliyati uchun ma’lum huquq va erkinliklar 
mavjud bo'lishi lozim;
•
tadbirkor mulkchilik huquqiga ega bo'lishi (mol- mulkni 
va foydani tasarruf qilishda) zarur;-
• 
erkin iq tis o d iy fa o liy a tn i am alga o sh iris h n i 
ta'minlaydigan iqtisodiy muhit va ijtimoiy-siyosiy shart- 
sharoitlar yetarlicha bo'lishi kerak;
•
mulkchilik va xo'jalik yuritishning xilma-xil shakllari 
va turlari taqozo qilinadi.