T. T. Jum aqulov iqtisod fanlari doktori, professor

Respublikada asosiy kapitalga qo'yilgan investitsiyalarning
mulkchilik shakllari bo'yicha tarkibi (% hisobida)
Mulkchilik shakllari
Yillar
1997
1998
2000
2002
1. Davlat mulki
67,7
59,4
65,4
40,9
2. Nodavlat mulki undan
32,3
40,6
34,6
59,1
■ xususiy
10,1
19,1
15,4
15,0
• hissadorlik
8,1
8,0
11,1
13,2
• qo'shma (aralash)
9,9
9,9
6,8
11,4
• boshqa shakllari
4,2
3,6
1,3
16,5
112

---

Asosiy kapitalni eskirishi
Ma'naviy eskirishi
Jismoniy eskirishi
™ V) ГО
ro ro
A m ortizatsiya 
- asosiy kapital eskirib borishiga qarab, uning 
qiymatining ishlab chiqarilayotgan m ahsulot (xizmat)ga o'tkaziiishi va 
asosiy kapitalni qayta tiklash maqsadida jam g'arilib borish jarayonini 
anglatadi.
Amortizatsiya ajratmalari mablag'laridan ikki maqsadda foydalanilad;: 
asosiy kapitalni to'liq qoplash, ya’ni qayta tiklash maqsadida; 
asosiy ka p ita ln i qism an tikla sh , ya ’ni ka p ita l ta ’m irlash 
maqsadida.
A m o rtiza ts iy a noram si ( A n ) -
am ortizatsiya a jra tm a la ri yillik 
summasining (Aaj) asosiy kapital qiymatiga (Kas) nisbatining foizdagi 
ifodasidir, ya’ni
A
n
=
• , 0 °
113

---

Amortizatsiya ajratmasining yillik summasini aniqlashda asosiy kapital 
qiymati (Kas) asosiy kapital xizmat davrida unga kapital ta’mirlash 
uchun qilingan sarflar (Rx) va eskirgan mehnat vositalarini tugatishdan 
olingan mablag'lar (Mt) miqdori hamda mehnat vositalarining xizmat 
qilish muddati (Xm) hisobga olinadi..
A 
= К
+ P - M
100
aj 
Д '______ * ______ r
X M
Asosiy kapitaldan foydalanish samaradorligi «natija» va «xarajabmi 
taqqoslash qoidasidan kelib chiqib, ishlab chiqarishning umumiy hajmi 
va foydalanishdagi asosiy kapital miqdori o'rtasidagi nisbatni aks ettiradi.
Asosiy kapitaldan foydalanish samaradorligi ko'rsatkichlari
----------- ►
1.