T ü rkmenistany ň Bilimministrlig I Seýitnazar Seýdi adyndaky Türkmen döwlet mugallymçylyk instituty

Döredijilik häsiýetnamasy. 1938-nji ýylda T.Esenowanyň «Polat gyzlara» atly goşgular ýygyndysy çap edildi. «Uzaklara nazar» (1967 ý.) atly goşgular ýygyndysy, Garagum derýasynyň gurluşygy hakda söhbet açýan «Keltebeden rowaýaty» (1961 ý.) atly poemasy T.Esenowa meşhurlyk getirdi, bu eserler soýuz respublikalaryn, şeýle hem daşary ýurtlaryň birnäçesinde terjime edildi. T.Esenowa türkmen teatrynyň ösmegine önjeýli goşant goşdy. Onuň «Şemşat» (1938), «Seniň yşgynda» (1968), «Gelin gelýär» komediýalary türkmen tomaşaçylary tarapyndan gyzgyn garşylandy.
Towşan Esenowanyn 1930-njy ýylda «Türkmenistan» gazetinde «Ekdiler», «Gyzlar», «Günüňiz» atly ilkinji şygyrlary çap bolup çykan döwürlerinde poeziýa hem dramaturgiýa žanrynda eser döretmäte ilkiňji ädimlerde seýrek duş gelýel ha-dysadyr.
Towşan Esenowa soňky ýyllarda öndürijilikli işläp, «Gyzyl güller» (1962), «Uzaklara nazar» (1967) atly goşgular we poemalar kitaplaryňy okyjylara hödürledi. Bu ýygyndylara giren köp sanly goşgularda biz şahyryň möhum syýasy, medeni problemalar barada, halklaryn doganlyk-dostluk duýgulary hakynda berýän gyzykly şahyrana söhbetiniň şaýady bolýarys.
Şahyr sonky döwürde uly göwrumli şahyrana eserleriň hem birnäçesini okyjylara hedurledi. Olardan «Göller» (1955), «Keltebeden rowaýaty» (1961), «Arçman çeşmesiniň boýlarynda» (1966) atly poemalaryny görkezmek mümkin. Şahyr bu eserleriniň her birinde döwürdeşlerini tolgundyrýan meseleler barada ussatlyk bilen söz açýar.
Şahyryň köp sanly şahyrana goşgulary, poemalary türkmen edebiýatyny tema taýdan, çuňnur pikirliligi bilen baýlaşdyrdy. Towşan Esenowanyň «Gündogar aýallaryna açyk hat» (1949) eserinde dünýäniň eneleri parahatçylygyň hatyrasyna mukaddes göreşe çagyrylýar. Hindi zenanyna, arap jenanyna, eýran gözeline hem Gündogaryň azatlygy ugrunda göreşýän gaýry halklaryň aýal-gyzlaryna ýüzlendirilen bu ―Hatda― türkmen enesiniň parahatçylyk ugrundaky aladalary teswirlenilýär.
Towşan Esenowanyn «Şemşat» (1939) atly pýesasy oba adamlarynyň täze durmuşy, söýgi gatnaşjlary, zähmet ýeňişleri dogrusynda batyrgaýlyk bilen gürrüň berýär.
Dramaturg pýesa üçin öz döwrüniň tipik wakasyny saýlap almaty başardy. Halyçy gyz Şemşadyň, seýis Akmyradyň söýgi gatnaşyklary arkaly, Nepesdir Daňataryň bäedeşliginiň üsti bilen otuzynjy ýyllaryň adamlarynyň psihologiýalaryny, oý-hyýallaryny bermega başarypdyr. Gybatkeş aýal Hajatyň, dükançy Çakanyň, düýe çopan Ballynyň, başlyk Gylyç aganyň hereketlerinde oba adamlaryna mahsus bolan dürli sypatlar görkezilipdir. Umumaň T. Esenowanyň «Şemşat» komediýasy onuň dramaturglyk zehininiň aýdyň subutnamasy boldy.
T. Esenowanyň «Seniň yşgyňda» (1967) atly komediýasy «Şemşat» atly komediýasynyň dowamy bolup durýardy. Dramanyň wakasy 1960-njy ýyllarda Garagum kanalynyň boýunda gurulýan suw howdanynda bolup geçýär. Bize ozaldan tanyş, mähriban Şemşat eje uly kolhoz hojalygynyň başlygy, Zähmet Gahrymany hökmünde çykyş edýär. Dramaturg Şemşady iki nesiliň arasyndaky mirasdüşerligi nygtamak üçin komediýa girizipdir. Eserin esasy wakasy, Şemşadyn gyzy Gytjanyň we onun söýgülisi Hudaýnazaryň hereketleriniň üsti bilen öňe sürülýär. Dramadaky bu iki ýaş juwanyň söýgüleri, oý-hyýallary arkaly dramaturg altmyşynjy ýyllaryn türkmen intelligensiýasynyň durmuşyny açyp görkezmegi maksat edýnipdir. Dramaturgyň «Gelin gelýär» (1980) atly komediýasynda iki jübüt ýaş juwanlaryň söýgi duýgulary barada gürrüň açylýar. Ýokary bilimli ýurist Ülkerdir onuň söýen ýigldi Gündogdy, köneçil ene-atasynyň gepine gidip, özüni mal ýaly satdyran Jennetdir oňa öýlenýän, ýeňil eklenjiň esiri Gurtgeldi komediýanyň esasy gahrymanlary bolup durýarlar. Dramaturg Ülkeriň söýgüsiniň üsti bilen azat söýginiň gözelliklerini açyp görkezýär. Jenneti bagtsyz maşgala durmuşyndan halas etmek üçin edermen gyz Ülkeriň edýän hereketleri tomaşaçylaryn göwnünden turýar.
Towşan Esenowa dürli ýyllarda rus şahyrlarynyň döredijiliginden birnäçe eserleri ussatlyk bilen türkmen diline terjime etdi. Şahyr zenanyň birnäçe oçerkler kitaplary hem türkmen prozasynyň taryhynda möhüm orna mynasyp boldy. T.Esenowanyň şahyrana eserleri, dramaturgiýasy edebiýatçy alymlar tarapyndan yzygiderli öwrenilip, köp sanly synlar, makalalar ýazyldy.