T. U. Usmonov, B. C. Mirzayev, I. S. Hasanov mutaxassislikka

M ashina va m exanizm alar nazariyasi:
Mashina va m exanizm larning tuzilish asoslari. M exanizm larning 
kinem atik tavsiflari. Qattiq va egiluvchan bo‘g'inli m exanizm va 
mashinalar. Harakatning tadqiqoti. M exanizm larni kuchlar bo‘yicha 
tahlil qilish va muvozanatlash. M ashina va m exanizm larning 
178

---

ishqalanishi va eskirishi. Richagli, kulachokli va tishli mexanizmiar, 
manipulyatorJar va sanoat robotlarining sintezi. Uzlukli harakat­
lanuvchi mexanizmiar. M ashina boshqaruv organlarining harakatini 
boshqarish. Tebranish himoyasi.
0 ‘zaro almashuYchaiilik. standartlashtirish va texnik o‘l-
ehovlar;
0 ‘zaro alm ashuvchanlikning asosiy lushunchalari. Toliq, to iiq - 
m as, ichki va tashqi, funksioiml o'zaroalmashinuvchanliklar. N o­
minal, haqiqiy o'lchumlur hamda o’lcham iarning chekli og‘tsh- 
lari. Metrologiya haqida umumiy tushunclmlar va texnik o'lchash- 
lar. O'lchovlar birligini ta’minlash, o‘lchov asboblari. 
0
‘lchov 
aniqliklari. Standartlashtirish asoslari. Standartlashtirish davlat 
tizim i. 
Standartlarning 
turlari 
va 
toifalari. 
Silliq 
silindrik 
birikm alarda o‘zaroalmashuvchanlik. Joizlik va o‘tkazishlarning 
xalqaro tizim i (ISO). Kvalitetlar va asosiy og‘ishlar. Silliq silindrik 
birikm alarda o‘tkazishlarni tanlash va hisoblash. Selektiv yig'ish. 
D um alash podshipniklarida joizlik va o‘tkazishlar. Shponkali va 
shlitsli birikm alarda o‘zaroalm ashuvchanlik. Rezbali birikmalarda 
o'zaroalrnashuvchanlik. Tishli va chervyakli uzatam alarda o‘zaroal- 
mashuvchanlik. OTcham zanjirini hisoblash. 0 ‘lcham zanjirini 
hisoblashning usullari. OTchov asboblarini tanlash.
M ashina detallari va ko‘ta rish -ta sh ish mashinalari:
M ashina detallari va m exanik yuritm alar. M ashina detal- 
larining hisobi. U zatm alar turlari va hisobi. B irikm alar. Pay- 
vand, yelim va parchin m ixli birikm alar. Tarangli detallar 
birikm asi. R ezbali va shponkali birikm alar. 0 ‘qlar va vallar. 
V allarni biriktiruvchi m uftalar. Staninalar, korpus detallari. 
Y o'naltiruvchi prujinalar. M oylovchi uskuna. Ko‘ta ris h -ta s h is h
m ashinalari klassifikatsiyasi. Polispastlar. Konveyerlar. Kranlar. 
Yuk 
ko'taruvchi 
m ashinalarning 
asosiy 
m exanizm lari 
va 
qism larini tanlash va loyihalash. Asosiy talab va rivojlantirish 
yoTlari. U zluksiz tran sp o rt m ashinalari. D avriy haraktlanuvchi 
m ashinalarni loyihalashdagi asosiy mezonlar. Ishlab chiqarishning 
m exanizatsiyalash vositalari.
179

---

Kurs 
loyihasi 
talabalarning 
amaliyot 
davrida 
to‘plagan 
m ateriallari asosida bajariladi. Kurs loyihasida ishlab chiqarish 
xilini 
aniqlash; 
detal 
uchun 
xomashyo 
tanlash; 
m arshrut 
tcxnologivani ishlab chiqish; m exanik ishlov berishdagi kesish 
rejim larining analitik hisobi va jadvaldan tanlash; eskizlar xaritasini 
m /ish (dastgohlarni, qirquvchi va oichovchi asbohlarni tanlash). 
Loyihaninig grafik qismi quyidagi chizm alardan iborat; berilgan 
detal va xom-ashyo chi/m ash texnologik jarayonidagi operatsiyalar 
eskizlari; m oslamaning y ig iiv chizmasi; moslama detallarning 
ishchi chizm alari va nazorat asbobining chizmasi.