Tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlanishining tashkiliy asoslari tadbirkorlikning huquq va majburiyatlari

Mulkiy javobgarlik va tadbirkorlik faoliyatining to‘tatilishi.


Tadbirkorlikning javobgarlik chegarasi amaldagi qonunchilik, ta’sis hujjatlari yoki mulk egasi bilan tuzilgan shartnoma bilan belgilanadi.
O‘z faoliyatini shartnoma asosida olib boruvchi tadbirkorning mulkiy javobgarligi shartnoma bilan belgilanishi zarur. U garovdagi pul mablag‘ini muomalaga kiritish yoki bu maqsadda o‘z shasiy mulkini o‘rtaga qo‘yish bilan amalga oshiriladi.
Tadbirkor o‘z faoliyatini yuridik shas tashkil qilmasdan amalga oshirayotish bo‘lsa, u holda u o‘ziga shasan tegishli bo‘lgan mulk bilan javob beradi. Kredigarlar (ardorlar) shikoyati bilan to‘lanadigan
mulklar ro‘yati fuqarolik protsessual kodeksi bilan belshlanadi.
Mulkiy javobgarlik quyidigi olatlarda kelib chiqadi:
- amaldagi qonunchilik buzilganda;

• 
  tuzilgan shartnomalari bajarilmaganda;
  

• 
  Xususiy mulk egasi yoki boshqa sub’ektlarning uquqi poymol bo‘lganda;
  
• 
  atrof muhit ifloslanganda;
  
• 
  iste’molchiga mahsulot sifati masalasida yoki uni ishlatish usuli, to‘g‘risida bila turib noto‘g‘ri yoki to‘la bo‘lmagan aborot berilganda;
  

- raqobatchilar to‘g‘risida yolg‘on ma’lumot etkazilgan yoki tarqatilganda;
- o‘z mahsulotini begona ishlab chiqaruvchilar tovarining tashqi qiyofasi va bezaklari bilan ishlab chnqarishda;
- tijorat sirini raqobatchiga noqonuniy oshkor qilganda yoki uni yoyganda;
- xo‘jalik aylanmasida sherigining nomida bo‘lgan tovar yoki firma belgisi yoki ishlab chiqarish markasini uning rozilisiz ishlatganda;
- tovarlarni ularni bozorga kam miqdorda chiqarib ular bo‘yicha sun’iy kamchilik bunyod etib, so‘ngra oshirilgan narhlarda sotib qo‘shimcha daromad olganda;
- avvaldan bajarilmasligini bilib shartnomalar tuzgan va boshqa nojuya harakatlar qilganda;
YUqorida qayd etilgan holatlar yuz berganda da’vogarning talabi bilan, sud, tadbirkorni qilgan jinoyati uchun javob berishga, nojo‘ya arakatlarni to‘tatish va aqiqatni tiklash, keltirilgan zararli to‘lashga majbur qiladi.
Tadbirkorlik faoliyatini to‘tatish mulk egasiga yoki sud qarori bilan al qilinadi.
Ishbilarmonlik faoliyati sud orqali quyidagi holatlarda to‘tatiladi:

• 
  bir necha marotaba ogohlantirilishiga va boshqa turdagi jazo choralari qo‘llanishiga qaramay qonun qo‘pol ravishda buzilsa;
  
• 
  tadbirkor bankrot deb tonilsa;
  
• 
  tadbirkor qonunda ma’n qilingan faoliyat bilan shug‘ullansa;
  
• 
  masus rusatnoma (litsenziya) talab qiladigan tadbirkorlik faoliyati bunday ruhsatnomasiz amalga oshirilsa;
  
• 
  atrof muhitni muhofaza qilish me’yorlari buzilgaida va qonun hujjatlarida ko‘zda tutilgan boshqa hollarda;
  
• 
  tadbirkorlik faoliyati shartnoma asosida amalga oshirilayotgan bo‘lsa, u holda shartnoma muhlati tugaganda yoki shartnomada uni bekor qilish ko‘zda tutilgan holatlar yuz bergan va shartnoma muddatidan oldin bekor qilinganda, yoki tomonlar roziligi bilan uning amal qilish muddati tugatilganda.
  

O‘z faoliyatini shahsiy mulk asosida olib borayotgan tadbirkor olamdan o‘tsa, (qazo qilsa) unda uning huquq va majburiyatlari uning meroso‘rlariga o‘tadi. YUridik shas tashkil etilishi bilan olib borilayotgan tadbirkorlik faoliyati amaldagi qonun hujjatlari, shu jumladan koronalar to‘g‘risidaga qonun asosida
to‘tatiladi.