Tadbirkorlik va kichik biznesni rivojlanishining tashkiliy asoslari tadbirkorlikning huquq va majburiyatlari

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI


KICHIK BIZNES VA TADBIRKORLIK
FANIDAN

MA’RUZALAR MATNI

SAMARQAND 2013
1-Mavzu: . TADBIRKORLIK VA KICHIK BIZNESNI RIVOJLANISHINING TASHKILIY ASOSLARI
1. Tadbirkorlikning huquq va majburiyatlari
«Tadbirkorlik to‘g‘risidagi» qonunda kichik biznes va tadbirkorlik tuzilmalari uchun, ularning tashkiliy shakllaridan qat’iy nazar, umumiy bo‘lgan va majburiyatlarni ajratib ko‘rsatish mumkin. Bu qonunga asosan har qanday ishbilarmonlik sub’ekti quyidagi huquqlarga ega:
• mamlakat qonunlari, Oliy kengash qarorlari va davlat boshqaruv organlari hujjatari bilan ma’n etilmagan hap qanday xo‘jalik faoliyat bilan shug‘llanish;

• 
  qonunga qarshi bo‘lmagan har qanday korona yoki tashkilot bunyod ztish;
  
• 
  tadbirkorlik faoliyatini olib borish uchun shartnoma asosida begona fuqarolarni, korona, tashkilotlarning, shu jumladan, Xorijiy yuridik va jismoniy shaslarning, mulkini, pul vositalarini va ba’zi bir mulkka bo‘lgan huquqlarini jalb etish;
  
• 
  qonuniy yo‘l bilan qo‘lga kiritilgan mulk bilan begona xo‘jalik sub’ektlarining faoliyatida ishtirok etish;
  
• 
  Respublikadagi joriy qonunlar va tuzilgan shartnomalar asosida uning xo‘jalik dasturini mustaqil shakllashtirish, o‘z mahsuloti uchun
  iste’molchi va ta’minotchini mustaqil tanlash, ko‘rsatadigan xizmatiga tarif va mahsuloti narhlarni mustaqil belgilash;
  
• 
  ishlovchilarni amaldagi qonun va mehnat shartnomasi asosida ishga qabul qilish va ishdan bo‘shatish;
  
• 
  yollangan shaslar uchun mehnatiga haq to‘lash va boshqa daromad turlari shakllarini, tarkibini va miqdorini belgilash;
  
• 
  o‘zining pul vositalarini saqlash va barcha turdagi hisob kitob, kredit operatsiyalarini bajarish uchun banklarda isob raqamlarini ochish;
  
• 
  ishbilarmonlik faoliyatidan kelgan daromadning soliqlar va boshqa majburiy to‘lovlar to‘langanidan qolgan qismini o‘z ohishi bo‘yicha
  pshlatish;
  

• 
  cheklanmagan miqdorda har qanday shasiy daromad olish;
  
• 
  davlat ta’minoti va ijtimoiy sug‘urta tizimidan foydalanpsh;
  
• 
  sudda, arbitrajda va akamlik sudida da’vogarni javobgar bo‘lish;
  
• 
  orljiy valyuta sotib olish va joriy qonunlar asosida tashqi iqtisodiy faoliyatni mustaqil amalga oshirish.
  

Ishbilarmonlarning huquq va majburiyatlari, ularning jamiyat va Respublika oldidagi, hamda, yollangai ishlovchilar va xo‘jalikdagi sheriklari oldidagi huquq va majburiyatlariga uzviy bog‘liqdir.
Tadbirkorlarningg majburiyatlari quyidagilar:

• 
  amaldagi qonun va tuzilgai shartnomadan kelib chiqadigan barcha majburiyatlarni bajarish;
  
• 
  ishga yollanib olinayotgan fuqarolar Bilan shartnomalar tuzish (agar zarurat tug‘ilsa) qonui-asosida jamoa shartnoiasi tuzish. YOllangan ishlovchilarning o‘z manfaatlarni himoya qilish uchun kasaba uyushmalariga birlashishlari to‘sqinlik qilish mumkin emas;
  
• 
  mehnat shartnomalarida ishlovchilarga belgilangan malaka darajasini, Respublika ukumati tomoiidan belgilangan minimal ish ajmidan kam bo‘lmagan ish haqi miqdorini va boshqa ijtimoiy-iqtisodiy kafolatlarni inobatga olish;
  
• 
  davlat ijtimoiy-sug‘urta fondiga yollanib ishlayotgai shaslar uchun sug‘urta ajratmalarini Respublika qonunlarida ko‘rsatilgan usul va belgilangan miqdorlarda to‘lab borish;
  

• amaldagi foyda va yuriqnomalar asosida atrof muhit (ekologiya) avfsizligini, ishlab chiqarish sanitariya va gigienasi va madaniyatini
yuksaltirish bo‘yicha chora tadbirlarni amalga oshirish;
• o‘zining moliyaviy ahvolidan qat’iy nazar, shartnoma asosida ishga jalb etilgan barcha ishchi-xizmatchilar bilan hisob-kitob qilish;^:

• 
  iste’molchilarning hqkuqlari va qonuniy manfaatlariga amal qilish;
  
• 
  mamlakat qonunlariga binoan litsenziyalanishi (ruhsat olinishi) ko‘rsatilgan faoliyat turlariga belgilangan tartibda masus rusatnoma
  (litsenziya) olish.