Tadqiqot metodologiyasi

TOSHLKENT MOLIYA INSTITUTI “BANK ISHI “ FAKULTETI BIA-73 GURUHI TALABASI NE’MATOV HIMMATILLONING “ TADQIQOT METODOLOGIYASI” FANIDAN TAYYORLAGAN 1-JORIY NAZORATIGA JAVOBLARI.
Rentabellik (nem. rentabel — daromadli, foydali) — korxona yoki tadbirkorlikning daromaddorligi, samaradorligi; mikroiqtisodiy miqyosdagi iqtisodiy faoliyatning samaradorligi. R. korxona yoki tadbirkorlik faoliyatining moliyaviy natijalarini baholashda qoʻllaniladigan asosiy koʻrsatkich. R. foyda olib ishlashning qiyosiy, yaʼni sarf-xarajatlarga nisbatan aniqlanadigan koʻrsatkichi boʻlib foizlarda ifodalanadi. Uzoq muddatli va joriy xarajatlar (mashinauskuna, binolar, inshootlar, xom ashyo, yoqilgʻi, materiallar, butlovchi qismlar, ish kuchi va boshqa sotib olish) mazmunan har xil boʻlganidan ular qanday natija berganligini bilish uchun R.ning 4 ta asosiy koʻrsatkichlari qoʻllaniladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida iqtisodiy oʻsishning intensiv omillarini kuchaytirish asosida R.ni oshirishga, foydani maksimumlashtirishga zarur shart-sharoitlar yaratiladi. Bozor talab qilgan xaridorgir tovarlarni ishlab chiqarish, i.ch.ni modernizatsiyalash, xom ashyo va materiallar sarfini qisqartirish, resurslarni tejab-tergab ishlatish asosida joriy harajatlarni kamaytirish, mehnat unumdorligini muttasil oshirib borish, kapital tarkibini shakllantirish (aylanma kapital), mehnat motivatsiyasini kuchaytirish (ishchi-xizmatchilar mehnatini ragʻbatlantirish mehnat unumdorligini oshirishga, tejamkorlikni taʼminlashga intilishni paydo etadi) R.ni oʻstirishning asosiy omillaridir. Bu omillarni qoʻllash korxona darajasida boshqarib boriladi. Shu maqsadda R. monitoringga yuritiladi.
RENTABELLIK (nem. rentabel — daromadli, foydali) — korxona yoki tadbirkorlikning daromaddorligi, samaradorligi; mikroiqtisodiy miqyosdagi iqtisodiy faoliyatning samaradorligi. Rentabellik korxona yoki tadbirkorlik faoliyatining moliyaviy natijalarini baholashda qoʻllaniladigan asosiy koʻrsatkich. Rentabellik foyda olib ishlashning kiyosiy, yaʼni sarf-xarajatlarga nisbatan aniqlanadigan koʻrsatkichi boʻlib foizlarda ifodalanadi. Uzoq muddatli va joriy xarajatlar (mashinauskuna, binolar, inshootlar, xom ashyo, yoqilgʻi, materiallar, butlovchi qismlar, ish kuchi va b. sotib olish) mazmunan har xil boʻlganidan ular qanday natija berganligini bilish uchun Rentabellikning 4 ta asosiy koʻrsatkichlari qoʻllaniladi.
Bozor iqtisodiyoti sharoitlarida iqtisodiy oʻsishning intensiv omillarini kuchaytirish asosida Rentabellikni oshirishga, foydani maksimumlashtirishga zarur shartsharoitlar yaratiladi. Bozor talab qilgan xaridorgir tovarlarni ishlab chikarish, i. ch. ni modernizatsiyalash, xom ashyo va materiallar sarfini qisqartirish, resurslarni tejabtergab ishlatish asosida joriy xarajatlarni kamaytirish, mehnat unumdorligini muttasil oshirib borish, kapital tarkibini shakllantirish (aylanma kapital), mexnat motivatsiyasini kuchaytirish (ishchixizmatchilar mehnatini ragʻbatlantirish mehnat unumdorligini oshirishga, tejamkorlikni taʼminlashga intilishni paydo etadi) Rentabellikni oʻstirishning asosiy omillaridir. Bu omillarni qoʻllash korxona darajasida boshkarib boriladi. Shu maqsadda Rentabellik monitoringa yuritiladi.


Iqtisodiy rentabellik nima?
Iqtisodiy rentabellik bu kompaniyalar bilan chambarchas bog'liq tushunchadir.Bu holda u ROI, Investmet-ning qaytish qisqartmasi sifatida ham tanilgan. Bunga ishora qiladi sarmoya kiritgani uchun kompaniya yoki korxona oladigan foyda. Boshqacha qilib aytganda, biz kompaniyaning investitsiyalar orqali mablag 'talab qilmasdan foyda olish imkoniyati haqida gapiramiz.
Endi shuni yodda tutishingiz kerakki, ushbu imtiyoz foizlar va soliqlarni ushlab qolishdan oldin olinadi, natijada oxirgi foyda kamroq bo'lishi mumkin yoki bo'lmasligi mumkin. Shuning uchun ushbu kontseptsiyani, shuningdek, unga tegishli bo'lgan va qo'shimcha ma'lumot beradigan boshqalarni hisobga olish muhimdir.
Boshqa tomondan, moliyaviy rentabellik, Shuningdek, u ROE qisqartmasi bilan tanilgan, ya'ni "Qaytgan kapitalga qaytish" degan ma'noni anglatadi. Biz u nima ekanligini ko'rsatadigan indikator haqida gapiramiz sof foydani kompaniya yoki korxona mablag'lari va kapitali bilan o'lchash. Boshqacha qilib aytganda, u o'z sheriklariga nisbatan kompaniyaning hayotiyligini o'lchashga intiladi, chunki har bir kishi bir xil mablag 'va kapital asosida ishlab topadigan narsalarni bilishdan iborat.
Yuqorida aytib o'tilganlarga ko'ra, iqtisodiy va moliyaviy rentabellik o'rtasidagi asosiy farqlar quyidagilar bo'lishi mumkin:
In iqtisodiy rentabellik barcha aktivlar hisobga olinadi, ya'ni kompaniyaning barcha resurslari, o'z yoki boshqa odamlarga tegishli. Biroq, moliyaviy rentabellik holatida faqat o'z resurslari ustunlik qiladi.
Ikki qaytarish o'rtasida nomutanosiblik bo'lishi mumkin. Ya'ni, masalan, iqtisodiy rentabellik ijobiy, moliyaviy rentabellik esa salbiy ko'rsatkichni keltirib chiqaradi. Hisob-kitoblarning noto'g'ri ekanligi emas, balki yuqoridagi bilan bog'liq bo'lishi kerak.