Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
FILOLOGIYA FANLARI
137 “TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son OYDIN HOJIYEVA SHE’RIYATIDA TAVSIFIY LIRIKA NAMUNALARI Dilnavoz Akmalovna Salimova – katta o‘qituvchi, f.f.b.f.doktori (PhD).,Jizzax davlat pedagogika instituti Аnnotatsiya: Ushbu maqolada XX asr o‘zbek she’riyatida mumtoz poeziya an’analari sifatida yashab kelayotgan hamda yangicha shakllarda namoyon bo‘lgan medidativ-tavsifiy lirikaga xos xususiyatlar – Oydin Hojiyeva she’rlari misolida ochib berilgan. Аннотация: В данной статье ведется слово об особенностях описательной лирики видом из медидативной лирики, сохранившиеся как традиции классической узбекской поэзии ХХ века, и новые виды описательной лирики в примере стихотворений современной узбекской поэтессы Ойдин Ходжиевой Abstract: In this article, the idea of descriptive lyricism, a characteristic feature of medidtative-descriptive lyricism, preserved in Uzbek poetry of the twentieth centure as a continuation of the traditions of classical poetry and manifested in new forms, is illustrated by the poems of poet Oydin Khojiyeva. Kalit so‘zlar: Tavsifiy lirika, tavsif obyekti, lirik subyekt va obyekt, shoir nigohi, lirik holat. Ключевые слова: Описательная лирика, объект описания, субъективность и объективность лирики, взгляд поэта, лирическое состояние. Keywords: Descriptive lyrics, descriptive object, lyrical subject and object, poet‘s point of view, lyrical situation. Tavsifiy lirika ko‘rinishlariga xos ifodaning turli-tumanligi she’riyatda tavsif qilish imkonlarini birmuncha kengaytiradi. Chunki she’rda obyekt qilib olingan tabiat, narsa-buyum, holat, hodisa, tushuncha ayrim hollarda, hatto, personaj ham tavsif obyekti sifatida subyektiv holatni harakatga keltirishga xizmat qiladi. Adabiyotshunoslarning ta’riflariga ko‘ra, tavsifiy lirikaga mansub she’riyat – bu tashqi olam voqea-hodisalarini statik gavdalantirmoqlikdir 1 , ya’ni lirik subyekt e’tiborini tortadigan qandaydir, odatda, tabiatning tavsiflanishi orqali shu subyekt ichki dunyosi ochilishi kutiladi. Bugungi she’riyat namunalarining tavsifiy lirikaga mansublarini o‘qib, kuzatib amin bo‘lamizki, birgina tabiat tavsifi emas, shuningdek, yuqorida tilga olganimizdek, xilma-xil tavsif obyektlari vositasida ham subyektiv olam ifodalanadi. Garchi tavsifiy lirika tabiatiga xos “lirik men”ning o‘y-hislari, kechinmalari bevosita ifodalanmasa-da, “lirik asarlardagi tavsif detallari umuman olganda, his-tuyg‘u obyekti sifatida muhim sanaladi” 2 . Tavsif lirikada his-tuyg‘ularning bevosita ifodasi minimumga intiladi, subyektning his- kechinmalari obyekt (narsa, hodisa, holat, voqea, shaxs v.b.)ning tavsifi orqali bavosita ifodalanadi 3 . Ushbu nazariy ta’riflardan ko‘rinadiki, tavsifiy lirika tavsif vositalarining 1 Поспелов Г. Лирика среди литературных родов.- М.: Изд-во Московского Ун-та. 1976. –С.106. 2 Қуронов Д., Мамажонов З., Шералиева М. Адабиётшунослик луғати. – Тошкент: akademnashr, 2013. –Б.77. 3 Quronov D. Adabiyot nazariyasi asoslari. – T.: Navoiy universiteti; 2018. –B.389. 4 Улуғбек Ҳамдам. Янги ўзбек шеърияти. – Т.: Адиб, 2012. – Б.261. har qanday holatda ham his-tuyg‘u obyektini ifodalashda o‘z o‘rniga ega ekan, demak tavsif vositasi his-tuyg‘u bilan to‘g‘ridan- to‘g‘ri ifodalanishi yoki tavsif obyektining turdosh tushunchalari bilan metaforik tarzda ifodalanishi orqali lirik tavsifi beriladi. Bu haqda adabiyotshunos Ulug‘bek Hamdamov quyidagi fikrini bildiradi: “Tavsifiy lirikaning ifoda jihatidan ramziy-metaforik ko‘rinishi hamda ramziy bo‘lmagan ko‘rinishi ham keng uchraydi” 4 . Lirika mavzu ko‘lami jihatidan falsafiy, peyzajli, muhabbat turlariga qarab farqlanarkan, ulardagi mavzuni ochishga xizmat qiladigan metaforiklik xususiyatini tavsif vositasi ifodalab beradi. Chunki she’riyat mavzularining rang-barang va turfaligini bir-ikki tashbehlarda ifodalash bilan tavsif vositalarini chegaralab bo‘lmasligi tabiiy, ya’ni she’rdagi tavsif vositasining xilma-xilligi va har bir ijodkorda boshqasining ijodida uchramaydigan original ko‘rinishlarining uchrashi topilma sifatida poetik ixtiro hisoblanadi. Xuddi rassom peyzaj, natyurmort, portret yoki boshqa janrdagi asarlar ranglari palitrasida yangi va betakror namuna yaratganidek, shoir ham fantaziyasini, so‘z boyligini mahorat bilan ishlata olgani bois lirik asar tavsifining imkoniyatlari qanday ekanligini ko‘rsata oladi. Fikrlarimizni asoslash maqsadida ayrim lirik asarlarga murojaat qilamiz. Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|