Tafakkur ziyosi



Yüklə 4,15 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə209/216
tarix12.10.2023
ölçüsü4,15 Mb.
#154270
1   ...   205   206   207   208   209   210   211   212   ...   216
2021 4-son

YOSH TADQIQOTCHILAR


213 
“TAFAKKUR ZIYOSI”
 
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son
MA’RIFATGA CHORLAGAN 
MA’RIFATPARVAR
Dilafro‘z Nusratilloyevna Raxmatova –
 o‘qituvchi, Samarqand davlat chet tillar instituti 
Annotasiyа:
 Ushbu maqolada XIX asr oxiri XX asr boshlarida Turkistonda vujudga kelgan jadidchilik harakati, jadidlarning 
asosiy maqsad va vazifalari, «usuli savtiya» maktablarining faoliyati, maorif, madaniyat, ijtimoiy hayotdagi o‘zgarishlar va ularning 
milliy tilimizga ta’siri xususida so‘z boradi. Maqolada jadidchilik harakatining Turkistondagi rahnamosi Mahmudxo‘ja Behbudiy 
asarlarining leksik-semantik tahlili, asarlarining statistik tadqiqoti berilgan. «Padarkush» dramasining til va uslub xususiyatlari 
haqida fikr bildirilgan.
Аннотация:
В данной статье рассматривается движение джадидов в Туркестане в конце - ХIХ начало ХХ 
века, основние цели и задачи джадидов, деятельностъ школ «Усули Савтия», образование, культура, изменения в 
общественной жизни. Влияние джадидов на рефому национального языка. В статье дается лексико-семантический 
анализ творчества Махмудходжи Бехбуди, лидера джадидского движения в Туркестане, и статистическое исследование 
его произведений. Были высказаны мнения о языке и стилистике драми «Падаркуш».
 Abstract:
 This article examines the movement of the Jadids in Turkestan at the end of the 19th and beginning of the 20th 
century, the main goals and objectives of the Jadids, the activities of the Usuli Savtiya schools, education, culture, changes in 
public life. The influence of the Jadids on the refome of the national language. The article provides a lexical and semantic analysis 
of the work of Mahmudhoja Behbudi, the leader of the Jadid movement in Turkestan, and a statistical study of his works. Opinions 
were expressed about the language and style of the "Padarkush" dramas.
 Kalit so‘zlar:
 Turkiston, jadidchilik harakati, «usuli savtiya» maktablari, publisistik maqola, darslik, statistik tadqiqot, til va 
uslub xususiyatlari, «Oyna» jurnali, «Samarqand» gazetasi.
Ключевые слова:
 Туркестан, джадидизм, школи «Усули Савтия», публицистическая статъя, учебник, статистический 
исследователь, язык и особенности стилистики, журнали «Зеркало», газета «Самарканд».
 Keywords:
 Turkestan, Jadidism, "Usuli Savtiya" schools, journalistic article, textbook, statistical researcher, language and 
stylistic features, "Zerkalo" magazines, "Samarkand" newspaper.
«Samarqand tuprog‘ida voyaga 
yetgan Mahmudxo‘ja Behbudiy, Abduqodir 
Shakuriy, Siddiqiy-Azjiy, Hoji Muin, 
Abdulhamid Majidiy singari o‘nlab 
ma'rifatparvar fidoiylarining qoldirgan 
o‘lmas merosi bugungi kunda ham 
ma'naviyatimizni yuksaltirish, yoshlarimizni 
milliy va umuminsoniy qadriyatlar ruhida 
tarbiyalashda muhim manba dir»
1
. Buyuk 
allomalar tomonidan ilgari surilgan jamiyat 
taraqqiyoti va uning ma'naviy qiyofasini 
yuksaltirishga qaratilgan ilg‘or g‘oyalar 
muhim ahamiyat kasb etadi. Samarqand 
jadidlarining, jumladan Mahmudxo‘ja 
Behbudiyning ijtimoiy-siyosiy, axloqiy va 
ma'rifiy-falsafiy qarashlarini zamonaviy 
nuqtayi-nazardan o‘rganib, tahlil qilish 
bugungi kunning dolzarb vazifalaridandir. 
Vatanga bo‘lgan muhabbat, uning porloq 
kelajagiga ishonch XIX asr oxiri XX asr 
birinchi choragida yashagan jadidlar 
badiiy asarlarida ham, ilmiy ishlarida 
ham, dramaturgiyasida ham mujassam 
edi. 1886 yildan nashr etila boshlangan 
va birinchi matbuot nashri sanalgan 
missioner N.Ostroumov muharrirligidagi 
«Turkiston viloyatining gazeti»da e'lon 
qilinayotgan maqolalar, nafaqat ijtimoiy-
1 Mirziyoyev Sh.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz.-Toshkent.O‘zbekiston.2017.
siyosiy va ma'rifiy mavzularni qamrab 
olgan edi, balki unda ijtimoiy hayotdagi 
muammolar ham yoritilar edi. Shuningdek, 
jadidlarimiz tomonidan fors, arab, turk 
tilidan tarjima qilingan badiiy asarlar ham 
chop etilar edi. Sharq donishmandligi bilan 
yo‘g‘rilgan bunday tarjima asarlar, albatta 
uning o‘quvchisini, xususan yoshlarni 
ma'naviy qo‘llab-quvvatlar edi, deyishga 
haqlimiz. Zero, ruslar bosqining ilk davrida 
vujudga kelgan turli siyosiy o‘yinlar, milliy va 
madaniy adovatlar mahalliy xalqimiz uchun 
azobli edi. Jadidlarimiz keyinchalik o‘zlari 
tashkil etgan va muharrirlik qilgan gazeta 
va jurnallarda mahalliy xalqni g‘aflatdan 
uyg‘otish uchun birgina yo‘l – maorifni yo‘lga 
qo‘yish g‘oyasini ilgari surdilar. Behbudiy 
qalamiga mansub ayrim maqolalar borki, 
ularni hozirgi kunda, oradan bir asr o‘tgan 
vaqtda ham ochiqchasiga aytishning 
imkoni yo‘q. Ayniqsa, aytayotgan kishi 
mutaxassis bo‘lmasa. Shaxsiy gigiena 
bilan bog‘liq bu kabi maqolalarning 
e'lon qilinishi gazeta obunachilarini 
ko‘paytirish maqsadida qilingan bo‘lsa 
kerak, deb hisoblaymiz. Chunki, «Hifzi 
sihhati oila», «Uylanmaslikning zarari», 
«Mujarradlikdagi zararli odatlar», «Istimno'i 

Yüklə 4,15 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   205   206   207   208   209   210   211   212   ...   216




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin