Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 30 soatlariga bog‘lanib qolmasdan darsdan bo‘sh vaqtlari ham dars mashg‘uloti davomida olgan bilim ko‘nikma va malakalarini darsdan keyin qo‘shimcha ravishda mustahkamlasa, o‘z ijodiy qobiliyatlarini o‘quv ustaxonasida shakllantirsa, boyitsa maqsadga erishilgan, qaysidir yutuqlarni qo‘lga kiritishlarida asos bo‘lib xizmat qiladi. Ijodkorlik – bu nafaqat xalq xo‘jaligi uchun zarur bo‘lgan ijobiy samarali texnik yechim, balki obyektiv borliqni bilish yo‘li hamdir. O‘quvchilar ijodkorlik faoliyatini tashkil qilishda ikki o‘zaro bog‘liq vazifani e’tiborga olish lozim. Ularning birinchisi – o‘quvchilar ijodkorlik faoliyatida mustaqil fikrlashni rivojlantirish, bilim egallashdagi intiluvchanligi, ilmiy dunyoqarashini shakllantirish bilan, ikkinchisi – o‘zlashtirilgan bilimlarni o‘zlari uchun tanish bo‘lgan jarayonlarda va amaliy faoliyatda mustaqil qo‘llay olishga o‘rgatish bilan belgilanadi. Odatda ijodkor o‘quvchilar eng yaxshi ma’lumotlarni o‘zlashtirishga va amaliy tajribalarni egallashga intiladilar. Ijodkorlik faoliyatini eng yuqori natijasi sifatida ixtirolar ilmiy kashfiyotlar kabi, ma’lumotlarni tahlil qilish va qayta ishlash jarayonida yaratiladi. O‘quvchining ijodkorlik qobiliyatini shakllantirishda STEAM va SMART ta’limidan foydalanish keng imkoniyatlarni yaratadi. Buning amaliy natijasi sifatida usbu ta’lim o‘z ichiga ijodkorlikning barcha parametr va ko‘rsatkichlarini qamrab olgan. «STEAM» abbreviaturasi (qisqartmasi) birinchi marta 1990-yillarda amerikalik olimlar tomonidan taklif qilingan, biroq faqat 2000-yillardan faol qo‘llana boshlagan. «STEAM» Science – tabiiy fanlar, Technology – texnologiyalar, Engineering – texnik ijodkorlik, Art – san’at, Mathematics – matematika ma’nolarini anglatadi. «STEAM – ta’lim» komponentlari quyidagilardan iborat: fanlararo integrativ yondashuv; ilmiy-texnik bilimlardan real hayotda foydalanish; tanqidiy fikrlash; o‘z kuchiga ishonchni tarbiyalash; faol kommunikatsiya va jamoaviy ish; texnik fanlarga qiziqishni rivojlantirish; loyihalarga kreativ va innovatsion yondashuv; texnik ijodkorlikka motivatsiyani rivojlantirish; kasbga erta yo‘naltirish; ta’lim oluvchilarni texnologik innovatsiyalarga tayyorlash kabi xislatlar o‘quvchining ijodiy qobiliyatlarini oshiradi. Texnologiyalarning jadal rivojlanishi kelgusida faoliyati yuqori texnologiyalar bilan “IT”, “Big Data” mutaxassislari, dasturchilar 3 Abduraimova G.O. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini “Texnologiya” fanini o‘qitishga tayyorlash yo‘llari va vositalari. // Pedagogika. – Toshkent, 2019. – №1. – B. 20 – 28. kasblariga talab katta bo‘ladi. Bu kabi ijtimoiy buyurtmaga ta’lim tizimi robototexnika, dasturlash, modellashtirish (STEAM) to‘garaklari sonining ortishi bilan javob qilishini bugungi davr talab qilmoqda. Biroq ilmiy-texnik bilimlar yetarli emasligi haqida fikr tobora ko‘p takrorlanmoqda. Kelgusida “4K” (kommunikatsiya; kooperatsiya; kritik (tanqidiy fikrlash); kreativlik) XXI asr ko‘nikmalariga talab ortadi. Hozirgi vaqtda yuqori texnologiyali mahsulotlar va innovatsion texnologiyalar zamonaviy jamiyatning ajralmas qismiga aylanmoqda. Zamonaviy maktablarda robot dizayni, modellashtirish va dizayn loyihalashtirish ishlari yetakchi o‘rinni egallamoqda. Mamlakatimizning raqobatbardoshligini oshirish uchun ko‘proq texnik ta’lim talab etilayotganligi dolzarb muammolardan hisoblanadi. Bugungi kunda STEM ta’limi jamiyat va davlatning rivojiga katta hissa qo‘shadigan yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash imkonini bermoqda. Ma’lumki, zamonaviy ta’lim tizimi, an’anaviy ta’limdan farqli o‘laroq, amaliyotda o‘rganilayotgan ilmiy-nazariy va metodik uslubni kundalik hayotda qanday qo‘llash mumkinligini ko‘rsatishga imkon beradigan aralash muhit hisoblanadi. Matematika va fizika bilan bir qatorda o‘quvchilar robototexnika va dasturlashni o‘rganadilar. Bu jarayonda o‘quvchilar aniq va tabiiy fanlardan olgan bilimlarini texnologiya fanida amaliy natijasini shaxsan ko‘rib turadilar. STEAM ta’limining muhimligi shundaki, haqiqiy fan sohasida ta’lim sifatining pastligi, moddiy-texnika bazani yetarli darajada emasligi, o‘qituvchilar va o‘quvchilarning sust motivatsiyasi – bularning barchasi ta’lim tizimining eng katta muammosidir. Shu bilan birga, bosqichma-bosqich rivojlanib borayotgan davlatimiz yuqori texnologiyalar sohasidagi fanlarning turli xil ta’lim yo‘nalishlari bo‘yicha yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashni talab qiladi. STEAM ta’limi negizida o‘quvchilarning muntazam ravishda bilimlarni o‘zlashtirish va ijodiy izlanish yotadi. Bunday izlanish amaliy faoliyat jarayonida bilimlarni olish, ulardan amaliyotda qayta foydalanish, ya’ni o‘yinlarda turli konstruksiyalar tuzish, texnik ijodiyot elementlarini qo‘llab, bilim olishga oid tadqiqot ishlarida amalga oshiriladi 3 . STEAM ta’limi o‘quvchining rivojlanishini tashqi olam bilan bevosita bog‘laydi. Ma’lumki, PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA INNOVATSION TA’LIM |