Tafakkur ziyosi
Yüklə 4,15 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
31
“TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son texnologiya fani kundalik hayotimizda doimiy qo‘llaniladi, muhandislik esa uylar, yo‘llar, ko‘priklar va mashina mexanizmlarda o‘z aksini topgan biror bir kasb, kundalik mashg‘ulotlarimiz ozmi-ko‘pmi matematik hisob-kitoblar bilan bog‘langandir. STEAM ta’limiy yondashuvi o‘quvchilarga dunyoni tizimli ravishda o‘rganishga, atrofda ro‘y berayotgan jarayonlarni mantiqiy mushohada qilishga, ulardagi o‘zaro aloqani anglab yetishga, o‘zi uchun yangi, noodatiy va qiziqarli narsalarni ochishga imkon beradi. Qandaydir yangilikni kutish orqali o‘quvchida qiziquvchanlikni rivojlantiradi. O‘zi uchun qiziqarli masalani aniqlab olishni, uning yechimini topishning algoritmini ishlab chiqishni, natijalarini tanqidiy baholashni, fikrlashni muhandislik stilini shakllantirishga olib keladi. Jamoaviy faoliyat olib borish ko‘nikmalarini shakllantiradi. Bularning barchasi o‘quvchi rivojlanishining yuqori bosqichga ko‘tarilishini va kelajakda to‘g‘ri kasb tanlashga zamin yaratadi 4 . STEAM ta’limida fanlararo aloqa va loyihalash metodi birlashtirilgan bo‘lib, uning asosida tabiiy fanlarni texnologiyaga, muhandislik ijodiyotiga va matematikaga integratsiya qilish yotadi. Bunda muhandislik bilan bog‘liq kasblarga bo‘lgan tayyorgarlik amalga oshiriladi. Provardida ilmiy texnik bilimlarni real hayotda qo‘llash taqozo etiladi. STEAM ta’limida amaliy mashg‘ulotlar yordamida, bolalarga ilmiy-texnik bilimlardan real hayotda foydalanish namoyish qilinadi. Har bir darsda o‘quvchilar zamonaviy loyihalashga oid modellarni ishlab chiqadi, quradi va modelni takomillashtiradi. Ular aniq loyihani o‘rganadi, natijada real mahsulotning prototipini yaratadilar. Masalan, o‘quvchilar harakatlanuvchi sodda robotni yasashda muhandislik kasbi, muhandislik dizayni, elektrotexnik, konstruktor, loyihalash, texnologik jarayon, texnologik xarita kabi tushunchalar bilan tanishadilar. Tanqidiy tafakkur ko‘nikmalarini rivojlantirish va muammolarni yechish. STEAM dasturi, bolalar kundalik hayotlarida duch keladigan qiyinchiliklarni yengishda zarur bo‘ladigan tanqidiy tafakkur va muammolarni yechish ko‘nikmalarini rivojlantiradi. Masalan, bolalar tez yuradigan mashina modelini yig‘adilar, so‘ngra uni sinovdan o‘tkazadilar. Birinchi sinovdan so‘ng kutilgan natijaga erishilmasa, uning 4 Tarnoff John. STEM to STEAM. Recognizing the Value of Creative Skills in the Competitive. — [URL]: (http://www.huffingtonpost.com/john-tarnoff/stem-to-steam-recognizing_b_756519. html sabablari haqida o‘ylaydi va topadilar. Balki, g‘ildiraklarning kattaligi yoki ishlash mexanizmlari to‘g‘ri kelmagandir. Har bir sinovdan so‘ng mavjud kamchiliklarni bartaraf etib boriladi. Ushbu jarayonlarning ketma-ketlikda amalga oshirilishi esa yosh ijodkorlarda o‘z kuchiga ishonch hissini ortishiga xizmat qiladi. O‘quvchilar robototexnika, mashina va samolyot modelini ishga tushirish va boshqa ishlarni bajarishda oldilariga qo‘ygan maqsadlariga erishish uchun harakat qiladilar. Har bir sinovdan so‘ng modelni takomillashtirib boradilar. Oxirida barcha muammolarni o‘z kuchlari bilan yengib, o‘ylagan maqsadlariga erishadilar. Bu o‘quvchilar uchun ruhlanish, g‘alaba va quvonch demakdir. Har bir g‘alabadan so‘ng ular o‘z kuchlariga yanada ishonadilar. STEAM dasturi faol kommunikatsiya va jamoada ishlash bilan farqlanadi. Muloqot davrida o‘z fikrlarini bayon qilish va bahs- munozara olib borish uchun erkin muhit vujudga keltiriladi. Ular gapirishga va taqdimot o‘tkazishga o‘rganadilar. O‘quvchilar doimo o‘qituvchi va sinfdoshlari bilan muloqotda bo‘ladilar. O‘quvchilar har bir ish jarayonda faol qatnashsalar, mashg‘ulotni yaxshi eslab qoladilar. 5-6- sinflarda STEAM ta’limining vazifasi, o‘quvchilarni texnologiya faniga bo‘lgan qiziqishlarini rivojlantirishdan iborat bo‘lib, bajaradigan ishini sevib bajarish, qiziqishlarini rivojlantirish uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. STEAM mashg‘ulotlari juda dinamik va qiziqarli bo‘lsa, o‘quvchilar mashg‘ulot vaqtida zerikishmaydi va darsdan unumli foydalanadilar. Har bir jarayonni bajarish davomida loyihalarga, kreativ va innovatsion yondashuv asosidagi bosqichlarni bajarib borish talab etiladi. STEAM ta’limi oltita bosqichdan iborat: savol (vazifa), muhokama, dizayn, qurish, sinovdan o‘tkazish va rivojlantirish. Bu bosqichlar tizimli loyihalash yondashuvining asosi hisoblanadi. Turli imkoniyatlarning birgalikda mavjud bo‘lishi yoki birgalikda ishlatilishi o‘z navbatida kreativlik va innovatsiyaning asosi bo‘lib hisoblanadi. Shunday qilib, fan va texnologiyaning birgalikda o‘rganilishi ko‘pgina yangi innovatsion loyihalarni yaratishga olib keladi. Ta’lim va karera orasidagi ko‘prik bu- turli xil baholashlarga ko‘ra hozirgi kunda talabgor eng ko‘p bo‘lgan 10 ta mutaxassisdan 9 tasiga aynan STEAM bilimlari zarur bo‘ladi. Bunday kasblarga: muhandis-kimyogar; neft PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA INNOVATSION TA’LIM “TAFAKKUR ZIYOSI” ilmiy-uslubiy jurnali 2021/4-son 32 bo‘yicha muhandislar; kompyuter tizimlari analitiklari; muhandis-mexaniklar; muhandis- quruvchilar; robototexniklar va boshqalar kiradi. O‘quvchilarni texnologik innovatsion hayotga tayyorlashda STEAM ta’limi texnologik rivojlangan dunyoda yashashga tayyorlaydi 5 . Texnologiyalar bundan keyin ham rivojlanishda davom etadi va STEAM ko‘nikmalar bu rivojlanishning asosi bo‘ladi. Ta’lim jarayoniga tatbiq qilinayotgan har bir metod va vositalar sifat darajasini oshirishga xizmat qilishi zarur bunday tushunchalardan “Kompetentlik”– tushunchasi dastlab ta’lim sohasiga psixologik, pedagogik izlanishlar natijasida kirib kelgan tushuncha bo‘lib, zamonaviy atama sifatida qo‘llanilib kelinmoqda. Ta’limning barcha bosqichlarida yangi pedagogik texnologiyalarni joriy etish, ayniqsa, axborot kommunikatsiya texnologiyalaridan samarali va oqilona foydalanish va yuqori samaradorlikka erishishga alohida ahamiyat berish darkor. Jahon talablariga mos keluvchi raqobatbardosh, malakali kadrlar tayyorlashga, kelajak avlodni yuksak ma’naviyatga, ijtimoiy hayotda ro‘y berayotgan o‘zgarishlarga to‘g‘ri munosabatda bo‘lishga, milliy qadriyatlarimiznning mohiyatini chuqur anglab yetadigan barkamol shaxslarni tarbiyalash yo‘lida ta’limning turli vosita va metodlaridan foydalangan holda ijodkor, izlanuvchan, fidoyi yoshlarni tarbiyalash lozim. Shuningdek o‘qituvchida ham mahorat va san’at bo‘lishi 5 Хотунцев Ю.Л., Кожина O.A. Развитие творческих способностей учащихся в образовательной области «Технология»: Методические рекомендации для учителей и студентов факультетов технологии и предпринимательства. – М. МИПККРО, 1999. – 44 с. 6 Муслимов Н.А. Касб таълими ўқитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий-методик асослари: - Пед.фан.док. ёзилган дисс. автореферати. – Т.: 2007, – 36 б. kerakki, u o‘quvchilarni o‘ziga jalb eta olishi, darsini qiziqarli qilib o‘tishi va o‘quvchiga bilim va tarbiya bera olishi kerak. Hozirgi kundagi asosiy vazifalarimizdan biri o‘quvchilarni shaxsiy, kasbiy va ijtimoiy hayotlarida uchraydigan vaziyatlarda egallab turgan turli tipdagi malakalarini samarali ravishda qo‘llashga o‘rgatish, ijod qila olish , mustaqil ravishda fanga oid zaruriy axborotlarni izlab topish, tahlil qilish natijasida zaruriy bilimlarni oshirishga oid materiallarni ajrata olish, ko‘zda tutilmagan noaniq, ya’ni muammoli vaziyatlar vujudga kelganda ish beradigan malakalarga alohida ahamiyat berish hamda egallagan bilimlarni kundalik turmushi jarayonida qo‘llay oladigan xususiyatlarni shakllantirishni tarbiyalashdan iboratdir 6 . O‘quvchilarda bu xususiyatlarni tarbiyalashda, ayniqsa, texnologiya faniga oid bilim, ko‘nikma va malakalarning dars jarayonida singdirish bilan birgalikda ularda kompetensiyalarni ham shakllantirilishi lozim. Xulosa qilib aytganda, mamlakatimizning jahon hamjamiyatida iqtisodiyotimizning raqobatbardoshligini oshirish uchun ko‘proq texnik va texnologik ta’lim talab etilayotganligi dolzarb muammolardan hisoblanadi. Bugungi kunda STEAM ta’limi jamiyat va davlatning rivojiga katta hissa qo‘shadigan yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlash imkonini beradi. PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA INNOVATSION TA’LIM Yüklə 4,15 Mb. Dostları ilə paylaş:
|