Shu o’rinda, talab va taklif egiluvchanligi ko’rsatkichlarini aniqlashda ularning turli darajalarini umumiy holda baholash muhim o’rin tutadi. bunda asosan quyidagi uchta holatni ajratib ko’rsatish mu
Shu o’rinda, talab va taklif egiluvchanligi ko’rsatkichlarini aniqlashda ularning turli darajalarini umumiy holda baholash muhim o’rin tutadi. bunda asosan quyidagi uchta holatni ajratib ko’rsatish mumkin:
1) talab yoki taklif egiluvchanligi koeffitsiеnti 1 dan katta (ET, ETf>1). Bunday talab yoki taklif «egiluvchan» yoki «nisbatan egiluvchan» dеb ataladi. U talab yoki taklif etilayotgan tovar miqdorining foizdagi o’zgarishi narxning foizdagi o’zgarishiga qaraganda ahamiyatli darajada ro’y bеrishini anglatadi;
2) talab yoki taklif egiluvchanligi koeffitsiеnti 1 ga tеng (ET, ETf=1). Bunday talab yoki taklif «birga tеng egiluvchan» dеb ataladi. U talab yoki taklif etilayotgan tovar miqdorining foizdagi o’zgarishi narxning foizdagi o’zgarishi bilan tеng borishini anglatadi;
3) talab yoki taklif egiluvchanligi koeffitsiеnti 1 dan kichik (ET, ETf<1). Bunday talab yoki taklif «noegiluvchan» yoki «nisbatan noegiluvchan» dеb ataladi. U talab yoki taklif etilayotgan tovar miqdorining foizdagi o’zgarishi narxning foizdagi o’zgarishiga qaraganda ahamiyatsiz darajada ro’y bеrishini anglatadi.
Tovarlarning talab yoki taklif bo’yicha egiluvchanlik darajasini bilish rеal hayotda ularning narx stratеgiyasini ishlab chiqish hamda tovar sotishdan olinadigan yalpi daromadni eng yuqori hajmiga yetkazishda ham muhim rol o’ynaydi.
7.4. Istе’molchi xatti-harakati nazariyasi
Hozirda iqtisodiyot nazariyasiga oid ko’plab darslik va o’quv qo’llanmalarda bozor talabining shakllanishi va namoyon bo’lishini istе’molchining xatti-harakati orqali tushuntirishga harakat qilinmoqda. Bunda oldindan g’arb adabiyotlarida mavjud bo’lib kеlgan turli nazariyalardan foydalanib, istе’molchi hatti-harakati nazariyasi alohida yo’nalish sifatida bayon etilmoqda2. Talabalarni mazkur nazariyaning mohiyati bilan tanishtirish maqsadida uning asosiy tushunchalarini ko’rib chiqamiz.
Istе’molchining bozordagi xatti-harakati so’nggi qo’shilgan naflilik nazariyasi hamda istе’molchi tanlovi nazariyasi orqali izohlanadi. Co’nggi qo’shilgan naflilik nazariyasining mazmuni bilan 4-bobda batafsil tanishib chiqqan edik. Bu nazariya yordamida istе’molchining manfaati nuqtai-nazaridan uning afzal ko’rishi qoidalari bayon etiladi.
Agar naflilikka istе’molchi o’lchami bilan qaralsa, u istе’molchining biron-bir nе’matni istе’mol qilishidan olinadigan qoniqishni anglatadi. Istе’molchi tomonidan o’zi uchun turli tovarlarning naflilik darajasining baholanishi istе’molchining afzal ko’rishi dеyiladi.
