Ta’lim tashkil etishning noan’anviy shaklari

“TA’LIM TASHKIL ETISHNING NOAN’ANVIY SHAKLARI”

REJA:
1.Ta’lim shakllarining tarixiy taraqqiyoti.

2. Sinf, dars tushunchalari va uning mohiyati. Darsga qo’yilgan talablar.
3. Sinf-dars shaklidagi dars turlari va ularning tuzilish shakllari.
4.Seminar, amaliy va tajriba ishlari shaklidagi mashg’ulotlar.
5.Ta’limning noan’anaviy shakllari, ularning o’quvchi mustaqil fikrlashini o’stirishdagi ahamiyati.

A’nanaviy dars-muayyan muddatga mo’ljallangan, ta’lim jarayoni ko’proq o’qituvchi shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan iborat ta’lim modelidir.

A’nanaviy dars-muayyan muddatga mo’ljallangan, ta’lim jarayoni ko’proq o’qituvchi shaxsiga qaratilgan, mavzuga kirish, yoritish, mustahkamlash va yakunlash bosqichlaridan iborat ta’lim modelidir.
An’anviy dars o’tish modelida ko’proq ma’ruza, savol-javob, amaliy mashq kabi metodlardan foydalaniladi. Shu sabab, bu hollarda an’anaviy dars samaradorligi ancha past bo’lib, o’quvchilar ta’lim jarayonining passiv ishtirokchilariga aylanib qoladilar. An’anaviy dars shaklini saqlab qolgan holda, unga turli-tuman o’quvchilar faolligini oshiradigan metodlar bilan boyitib borilsa, o’quvchilar o’zlashtirish darajasini ko’tarilishiga olib keladi.
Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil rag’batlantirilib turilishi, o’quv materialini kichik-kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda bahs, munozara, aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, tadqiqot rolli o’yinlar metodlarini qo’llash, rang-barang qiziqtiruvchi misollarning keltirilishi, o’quvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash, rang-barang baholash usullaridan foydalanish, ta’lim vositalaridan o’rinli foydalanish talab etiladi.
Buning uchun dars jarayoni oqilona tashkil qilinishi, o’qituvchi tomonidan o’quvchilarning qiziqishini orttirib, ularning ta’lim jarayonida faolligi muttasil rag’batlantirilib turilishi, o’quv materialini kichik-kichik bo’laklarga bo’lib, ularning mazmunini ochishda bahs, munozara, aqliy hujum, kichik guruhlarda ishlash, tadqiqot rolli o’yinlar metodlarini qo’llash, rang-barang qiziqtiruvchi misollarning keltirilishi, o’quvchilarni amaliy mashqlarni mustaqil bajarishga undash, rang-barang baholash usullaridan foydalanish, ta’lim vositalaridan o’rinli foydalanish talab etiladi.

О‘ziga xos xususiyatlar Bir xil yosh va taxminan bir xil tayyorgarlik darajasiga ega bо‘lgan о‘quvchilardan tarkib topadi va bu tarkibta’limning umumiy davrida doimiy tarkibini saqlaydi; о‘quv faoliyati yagona yillik reja va dasturga kо‘ra turg‘un dars jadvali bо‘yicha tashkil etiladi; о‘quvchilar maktabga yilning bir vaqtida va belgilangan soatlarida keladilar; о‘quv mashg‘ulotining asosiy birligi dars hisoblanadi; dars odatda muayyan fanlar bо‘yicha tashkil etiladi; о‘quvchilar sinfda bitta material ustida ishlaydilar; о‘qituvchi о‘quvchilar faoliyatiga rahbarlik qiladi; u о‘z fani bо‘yicha har bir о‘quvchining BKMni baholaydi va yil oxirida о‘quvchini keyingi sinfga о‘tishi haqida qaror qabul qiladi Sinf-dars tizimining о‘ziga xos xususiyatlari Dars – о‘quv faoliyatini tashkil etishning asosiy shakli. Ta’limning turli shakllaridan samarali foydalanish muhim didaktik vazifa sanaladi. Ta’lim amaliyotida ta’limning jamoaviy (ommaviy), guruhli va individual shakllaridan foydalaniladi. Dars bevosita о‘qituvchi rahbarligida aniq belgilangan vaqt davomida muayyan о‘quvchilar guruhi bilan olib boriladigan ta’lim jarayonining asosiy shakli sanaladi 1) aralash darslar; 2) yangi ma’lumotlarni berish darslari; 3) bilimlarini mustahkamlash va takrorlash darslari; 4) о‘rganilganlarni umumlashtirish va tizimlashtirish darslari; 5) malaka va kо‘nikmalarni ishlab chiqish va mustahkamlash darslari; 6) bilimlarni tekshirish va tahlil qilish darslari; 7) bitta asosiy didaktik maqsadga ega darslar. Zamonaviy darslarning asosiy turlari Noan’anaviy darslar. XX asrning 70-yillarida о‘quvchilarning darslarga qiziqishlarining pasayish xavfi aniqlandi. Xavfni bartaraf etish uchun nostandart darslarning tashkil etishga e’tibor qaratildi. Noan’anaviy darsning kо‘plab turlari bо‘lib, asosiylari quyidagilardir:

Rolli о‘yinlar, matbuot konferensiyalari, ijodiy hisobotlar, musobaqalar, KVN turidagi о‘yinlar, tanlovlar, teatrlashtirilgan darslar, binar darslar, kompyuterli darslar, fantaziyalar, “sudlar”, haqiqatni izlash, “paradokslar”, auksionlar, dialoglar va b.sh. Noan’anaviy dars turlari Tо‘garak; praktikum; seminar; konferensiya; maslahat (konsultatsiya); fakultativ mashg‘ulot; о‘quv ekskursiyalari; о‘quvchilarning mustaqil uy ishlari va b.sh. Tо‘garak; praktikum; seminar; konferensiya; maslahat (konsultatsiya); fakultativ mashg‘ulot; о‘quv ekskursiyalari; о‘quvchilarning mustaqil uy ishlari va b.sh. Darsga tayyorlanishning texnologik mohiyati. Darsning samaradorligi uning puxta tayyorlanganligi va samarali tashkil etilganligi bilan bog‘liq. Yaxshi rejalashtirilmagan, yetarlicha о‘ylab chiqilmagan, shoshilinch tuzilgan va о‘quvchilar imkoniyatlariga moslashtirilmagan dars sifatli bо‘la olmaydi. Darsga tayyorgarlik aniq sharoitlarda eng yuqori yakuniy natijaga erishishni ta’minlaydigan o‘quv jarayonini tashkil etishning komleks choralarini ishlab chiqishdir.
Darslarni o'tkazishning noan'anaviy shakllari va usullari talabalarning bilim faolligini oshirish usullaridan biri sifatida. O'qituvchi o'zi o'rgansagina yashaydi; u o'rganishni to'xtatgan zahoti, undagi o'qituvchi vafot etadi. K.D. Ushinskiy Darslar har xil: yaxshi va yomon, qiziqarli va zerikarli, ma'lumotli va foydasiz. Bir dars boshqasiga almashtiriladi, to'liqsizlik takrorlanadi, o'qituvchi va o'quvchilar ishining natijalaridan norozilik to'planadi. Bularning barchasi o'quvchilarning alohida darsga va umuman maktabga, o'qituvchining esa pedagogik faoliyatga salbiy munosabatini keltirib chiqaradi.Ammo bu ham boshqacha sodir bo'ladi. Talaba o'qituvchi bilan yangi uchrashuvni kutishi uchun darsni qanday qilish kerak? Va bu mumkinmi?
Dars - ta'limni tashkil etishning moslashuvchan shakli. U turli xil mazmunni o'z ichiga oladi, unga muvofiq o'qitishning zarur usullari va usullari qo'llaniladi. An'anaviy darslar: yangi materialni o'rganish, bilim, ko'nikmalarni mustahkamlash, olingan bilim, ko'nikma va malakalarni tekshirish va hisobga olish, testlarni tahlil qilish, o'rganilganlarni umumlashtirish va tizimlashtirish, mavzu yoki bo'limni takrorlash darslari.
Noan'anaviy dars - bu "noan'anaviy tuzilishga ega bo'lgan ekspromt o'quv mashg'uloti".
Ta'limning noan'anaviy shakllari quyidagilarni o'z ichiga oladi:
Kollektiv mehnat shakllaridan foydalanish;
Mavzuga qiziqish uyg'otish;
Mustaqil ishlash ko'nikma va malakalarini rivojlantirish;
Talabalar faoliyatini faollashtirish;
Darsga tayyorgarlik ko'rishda o'quvchilarning o'zlari qiziqarli materialni qidiradilar;
O'qituvchi va talabalar o'rtasida yangi munosabatlarni shakllantirish.
Maqsad noan'anaviy darslar: pedagogikaning asosiy qonuni - ta'lim faoliyati to'g'risidagi qonunni amalga oshirishga olib keladigan yangi uslublar, shakllar, usullar va o'qitish vositalarini ishlab chiqish.
Asosiy vazifalar har bir dars, shu jumladan nostandart: umumiy madaniy rivojlanish; shaxsiy rivojlanish; talabalarning bilim motivlari, tashabbusi va qiziqishlarini rivojlantirish; o'rganish qobiliyatini shakllantirish; kommunikativ kompetentsiyani rivojlantirish