Taqsimlovchi qurilmalarni ishlatish bo‘yicha umumiy talablar va ularning vazifalari

Moyli uzgichlarni ishlatish.
Moyli uzgichlar konstruksiyasining elementlari bo‘lib, yoy so‘ndirish qurilmalaridan tashqari, baklar, gaz chiquvchi va saqlovchi klapanlar, moyning sathi va uzgichning holatini ko‘rsatkichlari, kirishlar, izolyatorlar va yuritmalari hisoblanadi.
Baklar listli po‘latdan payvandlab yasaladi. Uning tubiga moyni to‘kish va na’munasini olish uchun moy chiqargich payvandlanadi. Baklarning qopqoqlariga kirishlar va uzgichning qo‘zg‘aluvchan kontaktlarini ko‘chiruvchi mexanizmlar joylashtiriladi. Bak devorlarining ichki tomoniga gaz sharchalarini zaminlangan devorga yaqinlashishiga to‘sqinlik qiluvchi izolyasion material qoplanadi. Gaz chiqargichlar chiquvchi gazlarni sovitish, moy zarrachalarini ajratish va gazlarni xavfsiz zonaga chiqarib yuborish uchun xizmat qiladi. Saqlovchi klapan va membrana bakda gaz bosimining xavfli darajagacha ortib ketish holatlari uchun ko‘zda tutilgan. Uzgichning holatini ko‘rsatkich uning qo‘zg‘aluvchan qismlariga mahkamlanib, uzgichning ulangan yoki uzilgan holatini nazorat qiladi.

4.1 – rasm. Moyli bakli uzgich.
110 kV va undan yuqori kuchlanishli ko‘p hajmli uzgichlar moy to‘ldirilgan kirishlar bilan ta’minlanadi. Kirishning izolyasiyasi chinni qobiq, qog‘oz izolyasiyasi elementlari va uni to‘ldiruvchi moydan tashkil topgan. Moy to‘ldirilgan kirishlarning ishonchli ishlashi to‘ldiruvchi moy diqqat bilan nazorat qilib turilganda ta’minlanadi. Kirishlardan moyning na’munalarini surunkali tarzda olib turish uning, odatda, suv va ko‘chmalar konsentratsiyalanuvchi quyi qatlamlaridan olinishini ta’minlovchi maxsus moy oluvchi qurilmalar (4.2- rasm) yordamida amalga oshiriladi. Kirishning qog‘oz korpusi o‘lchov kondensatori va unga PINni (4.3- rasm) ulash uchun chiqish bilan yasaladi. O‘lchov kondensatorlaridan chiqishlarning foydalanilmaganlarini barchasi zaminlangan bo‘lishi shart. Bu chiqishlarning yerdan ajralishi yoki uzilishi kuchlanishni qog‘oz izolyasiyaning qatlamlari bo‘ylab maqsadga muvofiq bo‘lmagan tartibda taqsimlanishini keltirib chiqarib, bu izolyasiyaning teshilishiga olib kelishi mumkin.
Moyli uzgichni boshqarish yuritma yordamida amalga oshiriladi. YUritmalarda har xil energiya turlaridan foydalanilib, unga boqliq holda qo‘lda yuritiluvchi, prujinali, elektromagnitli, elektr motorli va pnevmatik yuritmalarga bo‘linadi.
Bulardan elektromagnitli va pnevmatik yuritmalar keng qo‘llaniladi.
O‘zgarmas tok elektromagnitli yuritmalari 10-500 kV kuchlanishli uzgichlar uchun bir nechta tipda tayyorlanadi. Yuritmalar uzgichlarning aniq ishlashini ulovchi elektromagnitda kuchlanish nominalning 80% gacha pasayganda, uzuvchi elektromagnitda esa, 65% gacha pasayganda ham ta’minlay olishi shart.

4.2- rasm. Kirishdan moy na’munasini olish 4.3- rasm. Moy to‘ldirilgan kirish PINning uchun qurilma: 1- tutashtiruvchi vtulka; 2- chiqish qutisi:
nippel; izolyatornin3- zichlagich; g tubigacha tushirilgan 4, 5- probkalar; 6- 1- _{kondensator o‘ramidan chiqish;} 2- polivinilxlorid vtulka. zaminlash elementi; 3- chiqish izolyatori.

Pnevmatik porshenli yuritmalar (PV) moyli uzgichlar uchun qo‘llaniladi. Ulash markaziy kompressor qurilmasidan ta’minlanuvchi katta bo‘lmagan rezervuardan kirib keluvchi siqilgan havo ta’sirida amalga oshadi. Uzgichni uzishda uzish elektromagniti o‘zagining urilish qismi bevosita yuritmaning erkin ajratish mexanizmiga ta’sir qiladi.
Moyli uzgichlarni tashqi ko‘rikdan o‘tkazishda ko‘z bilan quyidagilar tekshiriladi: uzgichning haqiqiy holati (uzilgan yoki ulangan); kirishlar, izolyatorlar va tortqichlarning sirtlarini holatlari; klapanlarning membranalarini butunligi va gaz chiqargichlar orqali moy chiqishining yo‘qligi; baklardan moyning oqmasligi va ularda hamda kirishlarda moyning sathi. Uzgichning ichida silkinish va shovqinning yo‘qligi eshitib aniqlanadi. Termoplenkalar bo‘yicha kontakt tutashmalarining harorati aniqlanadi.
Baklarda moyning sathi ko‘rsatkich shkalasi bo‘yicha sathning ruxsat etilgan o‘zgarishi chegarasida bo‘lishi shart. Bu elektr yoyini o‘chirish va yoyning yonishi ta’siridan hosil bo‘lgan gazlarni sovitishda o‘ta muhim ahamiyatga ega. Bakda moy sathining yuqoriligi uning yuqori qismida havo bo‘shlig‘ini kamaytiradi. Bunday sharoitlarda yoyni so‘ndirishda moy uzgichning qopqog‘iga kuchli urilishi va bakning ichidagi bosim deformatsiya va hatto bakning portlashiga olib kelishi mumkin bo‘lgan xavfli darajagacha ortishi mumkin.
Agar bakning ichida moyning sathi katta miqdorga pasaygan bo‘lsa, u holda moyning yoyilishida ajralib chiquvchi issiq gazlar (70% vodorod, 20% etilen va 10% metan)kontaktlar ustidan moyning kichik qatlami orqali o‘tayotib, sovishga ulgurmaydi va havoning kislorodi bilan aralashib portlaydi. Moy sathining pasayishi xususan kam moyli uzgichlarda xavflidir. Bakda moyning sathi ko‘p darajada pasayganda yoki u oqib ketganda uzgich bilan yuklama toki va albatta qisqa tutashuv tokini uzishga to‘sqinlik qiluvchi choralar ko‘rilishi shart. Buning uchun uzish solenoidi zanjirining har ikkala qutbidagi saqlagichlarni echish etarlidir. Boshqarilmaydigan uzgichli elektr zanjirini uzish boshqa uzgichlar (masalan, shinalarni tutashtiruvchi, aylanib o‘tuvchi) yordamida amalga oshiriladi.
Qish paytlarda havoning harorati -20⁰C dan past bo‘lganda ochiq havoda yoki tashqi KTQ (TKTQ) larda joylashtirilgan uzgichlarda moyning qovushoqligini ortib ketishi va bunga bog‘liq holda uzish tezligining kamayishi natijasida yoyni so‘ndirish sharoitlari salmoqli yomonlashadi. Harorat uzoq vaqt davomida (bir sutkadan ortiq) pasayib turganda moyli uzgichlarning ish sharoitlarini yaxshilash uchun elektr isitish ishga tushirilib, uni o‘chirish harorat -20⁰C dan yuqori bo‘lganda amalga oshiriladi. Yuritmalarni tekshirishni har 3-6 oyda kamida bir marta amalga oshirish tavsiya etiladi. Agar uzgich AQU bilan jihozlangan bo‘lsa, u holda uni uzishga tekshirib ko‘rishni releli himoya vositasida AQU dan ulash orqali amalga oshiirish maqsadga muvofiqdir. Uzishga ishlamay qolganda uzgich zudlik bilan ta’mirga chiqarilishi shart.