Tarix fakulteti 421gurux talabasi qudratov azimbekning jahon tarixi famidan

Tarix fakulteti 421gurux talabasi QUDRATOV AZIMBEKNING JAHON TARIXI FAMIDAN
Tayorlagan mustaqil ishi
Mavzu; 13-15 asrda angilya esse
Eduard I (1272-1307) 50-60 yillardagi «g'alayondan» katta saboq olgan hiyla g'ayratli qirol edi. Ayni zamonda 1258-1265 yillardagi baronlar urushi mahalida o'rta va quyi sinflarning harakatidan qo'rqib qolgan feodallar endi qirollik toj-taxt tevaragida mustahkamrok zichlashdilar. Eduard I o'z mavkeini yanada kuchaytirish uchun bir qancha istilochilik urushlari qildi. Eduard I Uelsni istilo qildi (1282) va Shotlandiya bilan uzoq urush olib bordi. Shotlandiya bilan olib borilgan urush og'ir bo'ldi. Urushni davom qildirish uchun yetarlicha mablag'i bo'lmagan qirol juda mushkul bir ahvolga tushdi. 1295 yili qirolning o'zi umum toifaviy parlament chaqirdi. Bu parlamentning tarkibi kelajakda ana shunday yig'ilishlar uchun namuna bo'lganligidan, uni keyinchalik «namunali parlament» deb atadilar.
Fransiya bilan boshlanib ketgan Yuz yillik urush hukumatdan katta pullar talab qildi. Pulga muhtoj bo'lgan qirol har safar parlamentga murojaat etib, undan «subsidiya» yoki «ko'mak» so'rashga majbur bo'ldi. XIV asr ingliz parlamentining huquqi ham asosan rasmiylashdi. 1343 yildan e'tiboran parlament ikki palataga bo'lindi. Yuqori palata l o r d l a r palatasi deb atalib, u ruhoniy lordlar, arxiyepiskoplar, eng yirik monastirlarning abbatlari va dunyoviy lordlar (baronlar)dan iborat bo'lardi. U m u m p a l a t a s i deb atalmish quyi palata grafliklarning vakillari bo'lgan ritsarlar va shaharliklardan iborat bo'lardi.
XIV-XV asrlarda Angliyadagi shahar idorasi tobora ko'proq yopiq sex-oligarxiya harakteriga ega bo'ldi. XIV asrdan boshlab ritsarlar grafliklardagi hokimiyatni o'z qo'llariga kiritib olib, bu vaqtga kelganda endi bozor, savdo-sotiq bilan, ba'zan esa sanoat bilan ham yaqindan bog'langan qishloq xo'jayinlariga aylangan edilar. XIV asrning ikkinchi yarmidan boshlab tuzilgan murosaga keltiruvchi sudyalar degan yangi mansab, ritsarlarning joylardagi siyosiy hokimiyatning ifodasi edi. Ritsarlar bu mansabni bepul bajarar edi.
XIII asrning ikkinchi yarmida va xususan XIV asrda Angliya o'z iqtisodida yana ancha katta siljishlarni boshidan kechirdi. Flandriya bilan va quruqlikdagi boshqa mamlakatlar bilan olib borilgan qizg'in savdo-sotiq munosabatlari ingliz qishlog'ini keng bozor aloqalariga tortdi. Angliya shaharlarning, avvalo Londonning o'zining o'sishi, Fransiya shaharlaridagi singari qishloq xo'jaligining boshqa mahsulotlariga – g'alla, go'sht, sut mahsulotlari, teri va hokazolarga bo'lgan talabni tobora oshirdi. Pul xo'jaligining rivojlanishi Angliyadagi krepostnoy yer –mulkining – manorning yemirilishiga sabab bo'ldi. Lordlar barshchinani pul obrogi bilan ayirboshlashni foydaliroq deb bilardi. Bunday paytda ular o'zlariga qarashli yerlarni (domenlarni) kam yerli dehqonlar orasidan chiqqan yollanma ishchilar mehnati bilan ishlaydigan bo'ldilar. Ba'zi bir lordlar hech kanday xo'jalik yurgizmay, yillik pul rentasi olishni afzal ko'rib, o'z domenlarini ijaraga berardilar.
Kommutatsiya XIII asrdayoq katta yutuqlarga erishdi. XIV asrning birinchi yarmida bir qancha tumanlarda kommutatsiya barshchinani batamom siqib chiqardi. Kommutatsiya birinchi galda eng badavlat dehqonlar uchun foydali edi. XIII asr boshida o'rta hol dehqonlar kommutatsiyadan ko'pincha voz kechar edilar. Chunki ularning pul topishlari qiyin edi. Vaqt o'tishi bilan, qishloqda pul miqdori ko'payishi bilan o'rta hol dehqonlar ham kommutatsiya o'z ahvollarini yaxshilashishi bilib, unga boshqacha nazar bilan qaraydigan bo'lishdi. Ammo lord belgilangan pul rentasining g'oyat yuqori ekanligidan dehqonlar norozi edilar. Ba'zi bir grafliklarda, chunonchi, Kent grafligida dehqonlar kam yerlikdan qattiq jafo chekar edilar. Lordlar bekor yotgan yerlarni bosib olib va dehqonlarni foydalanib turgan yaylovlaridan siqib chiqarib, jamoa o'tloqlarini qisqartirmoqda edi. Bularning hammasi dehqonlar orasidagi norozilikning tobora kengroq o'sib borishiga sababchi bo'ldi.