Tarix” kafedrasi “manbashunoslik va tarixshunoslik”

Tushuncha
Tushunchaning mazmuni

“T - sxema” jadvali
(O’zaro farqli tomonlarini topish)

Mil.avv.VI-IV asrlar davlatchilik tarixi

Mil.avv.IV asr oxiri - milodiy IV asrlar davlatchilik tarixi

- Ahamoniylar davlati cheklanmagan podsho hokimiyatidan iborat edi. Doro I davlatni “xshatra” – “viloyat” tushunchasidan kelib chiqqan “satrapliklar” deb nomlangan ma’muriy o’lkalarga taqsimladi. - Baqtriya-16, So’g’diyona-17 o’rinda ko’rsatilgan. Gerdotning ma’lumolariga ko’ra, Baqtriya – 12, saklar – 15, Parfiya, So’g’d va Xorazm-16 o’lka bo’lgan - Yunon tarixchilari Baqtriyani “ming shahar o’lkasi” deb ta’riflaganlar. - Doroning (mil. avv.522-486 yillar) buyrug’i bilan Zagros qoyasiga (Erondagi Kirmonshoh shahridan 30 km masofada) o’yib bitilgan yozuvga ko’ra Xorazm So’g’diyona, Parfiya, Ariya ahamoniylarga qaram 23 viloyat (satrap) qatorida sanab o’tiladi. - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

- Farg’onada kuchli siyosiy tizim bo’lgan. Siyosiy tizimi shahar-davlat yoki voha -davlatlarning erkin ittifoqiga tayangan. - Xorazm hukmdorlari o’z tangalarini zarb qildirganlar (bir tomonida podshohning tasviri, ikkinchi tomonida otliq askar). Bu esa mustaqil davlatchilik tizimi bo’lganligi va iqtisodning gullab-yashnaganini bildiradi. - Viloyat boshliqlariga turkiy maqomda “yabg’u” yoki “jabg’u” deyilgan. - Kushon - Kadfiz o’zini “yabg’u” keyin “podsho” nomli unvon bilan boshqargan. - Dovon diyorida 70 tacha katta-kichik shahar bo’lgan, aholisining soni bir necha yuz mingga yetadi - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

(o’ziga xosligi) (Umumiyligi) (o’ziga xosligi)

“MENYU” metodi

Somoniy davrida siyosiy boshqaruvdagi an’analarning takomillashtirilishi haqida tarixiy manbalarda qanday ma’lumotlar berilgan? - - - - - - -

Somoniylar davlatidagi 10 ta devon va uning faoliyati haqida ma’lumot bering. - - - - - - -

Tashqi siyosat bilan shug’ullanuvchi mansabdorlarga, xususan, elchilar oldiga juda katta talablar qo’yilganligi xususida ular qanday bo’lishlari kerak deb hisoblangan? - - - - - - - -

“Chaynvord” metodi

Savol	Javob
Buyuk sarkarda	Amir Temur
Xalq	Raiyat
Davlat boshqaruv asoslari	Tuzuklar
Tarixiy asar	Temurnoma
1402 yilgl jang	Anqara
Davlat taqdirini 3 narsa: podsho, xazina va .......... hal qilgan	Askar
“Suluk al-muluk” – podsholarga yo`l-yo`riq	Ruzbexon
Amir Temur davlat amaldorlarni tayinlashda shaxsning ….. qanday oilada tarbiya topganligini hisobga oldi.	nasl –nasabiga
Davlatni ……… tamoyiliga asoslangan holda idora qilgan	Adolat
“Malfuzoti Temuriy”	“Temurning aytganlari”
Davlat asosini 12 ijtimoiy tashkil etgan. 2 – toifa	Ishbilarmon odamlar
Amir Temurning shiori	Rosti-rusti
Davlatni idora qilishda …………. qoidalariga amal qildi.	Islom dini
Sultoniya arxiyepiskopi	Ioann
Amir Temur davrigacha davlat boshqaruv manbasi muallifi	Nizomilmulk
“Buyuk Temur tarixi”, “Temur qarorgohi”, “Samarqandga saforot kundaligi”	Klavixo
3 yillik yurishlar (1386-1388 y)	O ………

«INSERT» metodi

«V» (bilaman)	«K» (yangilik)	« — » (notanish)	«?» (tushunmadim)	«!» (hayratlandim)

Misol uchun

(bilaman) Xiva xonligi 1511 yil tashkil topgan

(yangilik) xonlikda hukmron sulola

(notanish) Muhammad Rahimxon I davrida 15 ta hokimlik mavjud bo’lgan

(tushunmadim) XIX asr oxiri – XX asr boshlarida 26 ta hokimlik tashkil etilgan.

(hayratlandim) Sayyid Muhammad Rahim soniy yorlig’i bilan o’n uchta xojalar – Muhammad pir Eshon avlodlarini davlat soliqlari, solqut, olg’ut, ham begor, hashar, qazuv ishlaridan ozod etilgan.

GLOSSARIY
Amfiteatr — sahna atrofida tomoshabinlar o'tirishiga mo'ljallangan qurilmalar bilan qurshalgan tomsiz katta inshoot.
Animizm — insonni qurshab turgan muhitda jonlar va ruhlarning mavjudligiga e'tiqod.
Antik tarix — Qadimgi Yunoniston va Qadimgi Rim tarixi.
Ariylar — qadimgi xalqlar; tarjimasi "sodiqlar", "erkinlar" ma'nosini anglatadi; oriylar.
Arxeologiya — ashyoviy manbalarni o'rganuvchi va ular bo'yicha ta­rixiy o'tmishni qayta tiklovchi fan; qadimshunoslik.
Arxiv — davlatga oid hujjatlar saqlanadigan joy.
Arxitektura — binolar va boshqa inshootlarni barpo etish san'ati.
Avstralopitek — eng qadimgi odam turi.
Budda — Siddhartha Gautamaning ikkinchi ismi, laqabi; "Ma'rifatlan- 9an" tarzida tarjima qilinadi.
Buddaviylik — miloddan avvalgi VI asrda Hindistonda Siddhartha Gautama tomonidan asos solingan diniy ta'limot.
Demokratiya — har bir fuqaro o'z mamlakatini boshqarish masalasi bo'yicha o'z fikrini bayon etadigan, shuningdek, davlat boshqaruvida ish­tirok etadigan ijtimoiy tuzum.
Diadohlar (vorislar) — Makedoniyalik Aleksandr vafotidan keyin turli hududlar ustidan hokimiyatni egallab olgan harbiy sarkardalar.
Diktator — favqulodda vaziyatlar ro'y bergan taqdirda tayinlanuvchi yakkaboshchi hukmdor.
Dinastiya (sulola) — birin-ketin hukmronlik qiluvchi podsholar urug'i; sulola vakillari ko'pincha bitta nom bilan aytilgan, masalan, ahamoniylar.
Ibodatxona — muqaddas deb e'lon qilingan, odamlar xudolarga sig'ingan bino yoki joy.
Imperiya — hukmdorning cheklanmagan hokimiyati joriy etilgan dav­lat.
lyerogliflar — qadimgi yunonlar misrliklar yozuvini shunday atashgan; "muqaddas bitiklar" ma'nosini anglatadi.
Kohinlar— ibodatxona ruhoniylari.
Ko'chmanchilar — doimiy istiqomat joyiga ega bo'lmagan kishilar.
Sivilizatsiya — jamiyat taraqqiyotining ancha yuksak darajasi.
Xronologiya — asrlar, davrlar, vaqt o'lchovi haqidagi fan; turli-tuman voqealar sanasi xronologiya yordamida aniqlanadi va aniqlashtiriladi.
Zikkurat — tepasida ibodatxonasi bo'lgan zinapoyali yirik minora.
Shahar-davlat (polis) — tevaragidajjKhududlarni tasarrufiga olgan o'zini o'zi boshqaruvchi shahar;
Kadivar— qishloqning dehqonlarga qaram aholisi
Kashavarz — ziroatchi oddi qo'shchilar.
Chokar — dehqon mulkini qo'riqlovchi, harbiv posbon.yurish qatnashardi.
Pandus — maxsus ko'tarma
Xvabu — qabila va urug' jamoalari oqsoqoli
Etnik munosabatlar — aholining o'zaro aloqalari
Jiz’ya — Islomni qabul qilmagan aholidan olinadigan jon solig'i.
Zakot — Mol-mulkning; 1/40 qismi hajmida olingan soliq
Xiroj — hosilning 1/3 qismi hajmida olinadigan yer solig'i.
Ushr— idora ishlari uchun daromadning 1/10 hajmi hisobida olinadigan soliq.
Xorazmshoh — Xorazm hukmdorlarining unvoni
Sunniylik—(arab tilida odat, an'ana, xatti-harakat tarzi degan ma'nolarni anglatadi) bu islomdagi Qur'oni Karim bilan birga Muhammad (s.a.v) payg'ambarning sunnatlarini Qur'oni Karimdan keyingi, uni to'ldiruvchi manba ekanligini, shuningdek, dastlabki 4 xalifalarning (Abu Bakr Siddiq, Umar, Usmon va Ali) hokimiyati qonuniy ekanligini tan oluvchi oqimdir. Dunyodagi barcha musulmonlarning 90% dan ortig'i shu oqimga mansubdirlar.
To'lg'ama — jang chog'ida dushman qo'shinini qanot- laridan aylanib o'tib, qurshab olib zarba berish usuli.


Тарих факультети 301 тарих таълим йўналиши талабаларининг манбашунослик фанидан курс иши мавзулари (2012-2013 ўқув йили)

№