Tarixdan bugungi kungacha turkiy xalqlar foydalangan taqvimlar

10 mavzu. TURKISTON XALQLARI QO’LLAGAN TAQVIMLAR

Tarixdan bugungi kungacha turkiy xalqlar foydalangan taqvimlar

Insonlar hayotida muhim ahamiyatga ega bo'lgan ushbu taqvimlarning ba'zilari Oy yili (Qamariy)ba'zilari esa Quyosh yili (Shamsiy) asosida yaratilgan.

20 Şubat 2022 16:03
O'n ikki hayvon asosidagi turkiy taqvim, Hijriy, Jaloliy, Rumiy, Milodiy taqvimlar...
Bugungi kunda reja tuza olishimiz uchun eng muhim ehtiyojlarimizdan biri bu taqvimdir.
Biz undan stolimizda, telefonimizda, kompyuterimizda, daftarimizda va hayotimizning har qadamida foydalanamiz. Xo‘sh, turklar tarixdan bugungi kungacha qaysi kalendarlardan foydalanganlar, oy va kunlarning nomlari qanday bo‘lgan? Turklar vaqtni qanday o'lchagan?
Ushbu mavzu bo‘yicha tadqiqotlar olib borgan Turk tili jamiyati mutaxassisi Belgin Tezjan Aksuning aytishicha, sivilizatsiyalar o‘z taqvimini yaratishda o‘zlarining eng muhim kunlarini boshlanish deb bilishgan.
"Taqvim tizimlari oy yili yoki quyosh yiliga asoslangan edi"
"Insoniyat oʻzining oʻtmishi, buguni va kelajagini baholash uchun tizim yaratdi, oy va quyosh harakatlarini astronomik kuzatishlar bilan oʻrganib, vaqt hisoblarini amalga oshirdi. Kalendarlar bu hisob-kitoblar bilan yuzaga chiqqan. Taqvim tizimlari qamariy yil yoki quyosh yili bşlan yaratilgan. Bundan tashqari, har bir tsivilizatsiya o'z kalendarini yaratishda ular uchun muhim ahamiyatga ega bo’lgan kunlarni boshlanish kunni deb qabul qilgan.
Oʻz turmush tarzi tufayli togʻdan qishlogʻiga va aksincha, qishloqdan baland togʻlarga koʻchib yashagan turklar ham belgilagan kunlarda siyosiy, iqtisodiy yoki diniy uchrashuvlar va h.k. vaziyatlar uchun kalendar yaratdi."
Xo'sh, turklar tomonidan qo'llanilgan birinchi kalendar qanday yaratilgan?
Birinchi kalendar: O'n ikki hayvonli turk taqvimi
"Turklar tomonidan qo'llanilgan birinchi taqvim tizimi, o'n ikki hayvonli turk taqvim tizimi. Bu tizim dastlab qamariy yilga asoslangan bo'lsa, keyinchalik quyosh yiliga asoslangan deb taxmin qilinadi. Bir yil 365 kun va 5 soat sifatida hisoblanadi va bugungi kunda ilg'or texnologiyalar tufayli erishilgan taqvimga ko’ra bir yil 365 kun va 6 soatdan iborat.
Kunning boshlanishi yarim tun. Yangi yil kuni 22 dekabr bo'lsa, keyin 21 mart Yangi yil kuni sifatida qabul qilindi.