Tarixdan hikoyalar umumiy o‘rta ta ’lim maktablarining

QO ‘SHIMCHA MA’LUMOTLAR
M uchal yil hisobi. 
M u chal yil hisobi «xosiyatli» va «m uqaddas» deb 
hisoblangan 12 ta hayvonning nom i (sichqon, sigir, yo‘lbars, quyon, baliq, ilon, 
ot, q o ‘y, m aym un, tovuq, it va to ‘ng‘iz) b ilan atalgan 12 yillik davriy yil 
hisobi dir.
Bu jarayonlar kishilar hayotida m uhim o ‘rin tutgan. A jdodlarim iz bu yil 
hisobidan o ‘z yoshlarini aniqlashda h am foydalanganlar.
B u n dan 2300 yilcha old in q o ‘llanila boshlagan m u ch al yil hisobining 
asosida kishilarning tu g ‘ilgan yillarini hayvonlar no m i bilan atash va ularning 
h ar 12 yillik yoshini bir m u ch al yoshi deb hisoblash belgilangan. Siz ham
m u ch al yoshingizni nishonlaysiz.
M u c h a l yil h iso b i b o ‘yicha yangi yil b ah o rg i te n g k u n lik d a n b o s h la n ­
gan.
1 0 ‘zM E. - Т.: «УзМЭ». 2003. 6-jild. 646-bet.

---

4-§. DUNYO XARITASI TARIXI
Dastlabki xaritalar. 
Shunday fanlar borki, ularni xaritasiz 
o‘rganish juda qiyin kechadi. Tarix va geografiya fanlari shunday 
fanlar hisoblanadi.
Yodda tuting!
X arita Yer yuzasi, osm on jism lari yoki osm on gum bazining qog‘ozga 
kichraytirilib tushirilgan tasviridir.
Turli xalqlar o ‘rtasida savdo aloqalarining o‘sishi, harbiy yurish- 
lar va uzoq o ‘lkalarga uyushtirilishi lozim bo ‘lgan sayohatlar 
xaritalarning yaratilishiga sabab bo ‘ldi. M iloddan avvalgi 
III 
asrda 
qadimgi yunon olimi Eratosfen birinchi b o ‘lib Yer meridiani yoyi 
uzunligini hisoblab chiqqan va yer yuzining xaritasini tuzgan.1 Bu 
xaritada Janubiy Yevropa, Shimoliy Afrika va G ‘arbiy Osiyo tas- 
virlangan.
Qadimgi yunon olimi Ptolemey, buyuk bobolarimiz Muhammad 
al-Xorazmiy, Abu Rayhon Beruniy va Mahmud Qoshg‘ariylar ham 
o ‘z davrlari uchun m uhim xaritalar yaratgan edilar.