Tarkibida fenollar va flavonoidlar bo’lgan dorivor o’simliklar. Amaliyb ish maqsadi

5- mavzu: Tarkibida fenollar va flavonoidlar bo’lgan dorivor o’simliklar.


Amaliyb ish maqsadi: Tarkibida efir moylar bo’lgan dorivor o’simliklar to’go’risidagi yangi va qo’shimcha mao’lumotlarga ega bo’lish maqsadida, talabalarda mustaqil izlanish va mao’lumot to’plash ko’nikmalarini shakllantirish.
Talaba bajarishi kerak:

1. 
   Ishni bajarish jarayonida talaba mao’ruza va amaliy darslardan tarkibida efir moylar bo’lgan dorivor o’simliklar to’go’risidagi dastlabki olgan bilimlarini yodga oladi va shu asosida yana nimalarni o’rganishi kerakligini rejalashtiradi.
   
2. 
   Yangi va qo’shimcha mao’lumotlarga ega bo’lish uchun ilmiy manbalar va internet saytlaridan mao’lumot olish mumkin.
   
3. 
   Talaba mustaqil izlanadi va ilmiy manbalardan tarkibida efir moylar bo’lgan dorivor o’simliklarning botanik tavsifi, kimyoviy tarkibi va tasnifi, tabobatda qo’llanilishi to’go’risida mao’lumotlar to’playdi.
   
4. 
   Ishni bajarish mobaynida tarkibida efir moylar bo’lgan dorivor o’simliklarning 10-15 tasining ilmiy nomini yodlaydi va yozilishini o’rganadi.
   
5. 
   Talaba to’plagan mao’lumotlarini mustaqil ish daftariga qayd qiladi va o’simliklardan ayrimlarining rasmlarini rangli tasvirlaydi.
   
6. 
   Tarkibida efir moylar bo’lgan dorivor o’simliklar va ulardan olinadigan dorivor mahsulotlar, o’simlikning ilmiy nomi, oilasi, geografik tarqalishi va tabobatda qo’llanilishi batafsil bayon etiladi.
   
7. 
   Mao’lumotlar oxirida ishni bajarishda foydalanilgan manbalarni muallifini aniq ko’rsatgan holda yozib qo’yadi. Agar mao’lumot internet saytlaridan olingan bo’lsa, sayt nomi aniq va to’go’ri ko’rsatiladi.
   

Flavonoidlar va izoflavonoidlar to‘g‘risida umumiy tushinchalar. O‘simlik o‘zida asosan, uning turiga muhitga, oilasiga va boshqa xususiyatlariga qarab bir necha xildagi dorivor moddalarni saqlaydi. Shu dorivor moddalardan biri flavonoidlardir. Flavonoidlarni benzo -y- piron (xromon) hosilasi asosidagi C6 – C3 – C6 uglerod atomlaridan tashkil topgan, fenilpropan skeleti bo‘lgan tabiiy birikmalarning katta guruhi deb qarash mumkin. Flavonoidlar fenol birikmalar qatoriga kirib, ularning nomi lotincha “flavum” - sariq degan ma’noga ega. Bunga sabab o‘simlikdan olingan birinchi flavonoid sariq rangda bo‘lgan va ko‘pchilik flavonoidlar har xil tovlanadigan sariq ranglar qatorini hosil qiladi [1,2-7,10,23]. O xroman (1) O 2 fenil xroman (flavan) (2) O 3 fenil xroman (izoflavan) (3) O 4 fenil xroman (neoflavan) (4) O O xromon (5) O O 2 fenil xromon (flavanon) (6) Flavonoidlarning benzo -y-piron (Xromon) hosilasi asosida klassifikatsiyalanishi Flavonoidlar y – piron, benzo -y-piron (Xromon) va C6 – C3 – C6 uglerod atomlaridan tashkil topgan skelet flavon misolida quyidagi ifodaga ega. Flavonoidlar va izoflavonoidlar to‘g‘risida umumiy tushinchalar. O‘simlik o‘zida asosan, uning turiga muhitga, oilasiga va boshqa xususiyatlariga qarab bir necha xildagi dorivor moddalarni saqlaydi. Shu dorivor moddalardan biri flavonoidlardir. Flavonoidlarni benzo -y- piron (xromon) hosilasi asosidagi C6 – C3 – C6 uglerod atomlaridan tashkil topgan, fenilpropan skeleti bo‘lgan tabiiy birikmalarning katta guruhi deb qarash mumkin. Flavonoidlar fenol birikmalar qatoriga kirib, ularning nomi lotincha “flavum” - sariq degan ma’noga ega. Bunga sabab o‘simlikdan olingan birinchi flavonoid sariq rangda bo‘lgan va ko‘pchilik flavonoidlar har xil tovlanadigan sariq ranglar qatorini hosil qiladi [1,2-7,10,23]. O xroman (1) O 2 fenil xroman (flavan) (2) O 3 fenil xroman (izoflavan) (3) O 4 fenil xroman (neoflavan) (4) O O xromon (5) O O 2 fenil xromon (flavanon) (6) Flavonoidlarning benzo -y-piron (Xromon) hosilasi asosida klassifikatsiyalanishi Flavonoidlar y – piron, benzo -y-piron (Xromon) va C6 – C3 – C6 uglerod atomlaridan tashkil topgan skelet flavon misolida quyidagi ifodaga ega.