Tartib raqam Sinf

Yangi mavzu bayoni:

I dars:Amaliy mashg‘ulot: Zamonaviy kiyim modellari eskizlarini yaratish. Kerakli o‘quv-jihoz va ashyolar: stol, stul, A-11 formatli oq qog‘oz, rangli va qora qalamlar, akvarel boyoqlari, moda jurnallari. Zamonaviy koylak modellarini yaratish jarayonini o‘rganishda eng avvalo yuksak didli, kiyinish madaniyatini barcha qonun-qoidalarini qalban his qila bilish lozim. Chunki kiyimlarni modellashtirish murakkab, mashaqqatli jarayon bo‘lib, maxsus bilimlarni, ijodiy fantaziya va yuksak badiiy didni talab etadi. Kiyimlarning rivojlanish tarixi, ularning sinflanishi, buyumning nimaga mo‘ljallanganligi, kiyiladigan fasli va gavda tuzilishining o‘ziga xos tomonlarini hisobga olgan holda modellar yaratish zarur. Shu bilan birga kiyimlarga qoyiladigan talablarni bilishlari kerak. Kiyimlar modellarini yaratishda uch asosiy tamoyilga rioya etiladi:
1. Kiyim insonning tashqi ko‘rinishi va ichki dunyosiga mos bo‘lishi;
2. Kiyimning mo‘ljallanishi, kiyilish o‘rniga mos bo‘lishi;
3. Ishlatilayotgan materialning kiyim shakliga mos kelishi.
Kiyimlarni yangi modelini yaratish ijodiy xarakterga ega va tasviriy san’at bilan chambarchas bog‘liqdir. Masalan, yaratilayotgan model uchun maqsadga muvofiq bo‘lgan badiiy bezak vositalarini tanlash kiyimning alohida qismlarining o‘zaro mutanosib nisbatlarini aniqlash kabi masalalarni hal qilish kerak. Kiyimlarni yangi modelini yaratish jarayonida ko‘plab masalalar hal qilib boriladi, ya’ni eskizlarni bajarishning turli usul va vositalari (boyoqlar, qalam, tush, flomaster, gazlama va qog‘ozlardan applikasiyalar)dan to‘g‘ri foydalanishga e’tibor qaratiladi. Shuningdek, ko‘z aldanishlar - illyuziyalar qonuniyatlaridan kiyimda foydalanish orqali inson gavdasini o‘zgacha idrok etishga erishish mumkinligini, ya’ni illyuziya effektlari orqali gavdaning kamchiliklarini sezdirmay va yaxshi sifatlariga esa diqqatni tortish mumkinligini bilish va bundan foydalana olish kerak. Kiyimlarni yangi modelini yaratishda bilim, texnik ko‘nikma va malakadan tashqari badiiy obrazli fikrlash qobiliyatiga ega bo‘lish kerak. Shuning uchun insonda kuzatuvchanlik, hayolan faraz qilish va badiiy obrazli fikrlashni rivojlantiradigan ma’lum ko‘nikma va malakalarni tarbiyalash nihoyatda muhimdir. Chunki yangi modellar yaratish uchun insonga tasavvuridagi, hayolidagi obrazni, fantaziyani real tarzda amalga oshirish, ko‘zi bilan ko‘rmagan narsani alohida qismlardan, sifatlardan, xususiyatlardan bir butun yaxlit buyum shaklida tasvirlab bera olish qobiliyati kerak bo‘ladi. Biror bir g‘oyaning tug‘ilishi uchun insonda kuzatuvchanlik va real mavjud bo‘lgan narsalarni baholay olish qobiliyatlari bo‘lishi kerak. Ko‘rgan ma’lum bir narsalar, taassurotlar, turli kechinmalar asosida badiiy asarlar yaratiladi. Biror bir g‘oyani amalga oshirish uchun modelyer-dizayner o‘z oldiga bir necha vazifalarni qoyishi va ularni hal etishi lozim.
1. Kostyum g‘oyasining mazmuni qanday va u nimani ifodalaydi?
2. Kostyum kim uchun mo‘ljallanadi?
3. Mo‘ljallanishi va kiyilish o‘rni, ya’ni qachon va qayerga kiyiladi?
4. Kiyim o‘z vazifasiga mos bo‘lishi uchun uning shakllari qanday bo‘lishi kerak?
5. G‘oyani amalga oshirish uchun qanday kompozitsion yechimlarni tanlash kerak (hajmi, rangi, fakturasi va hokazo)?
6. Qanday materiallar va vositalar qo‘llanilishi kerak?
Qoyilgan vazifani bajarishda turli manbalardan foydalanish mumkin. Masalan:
- tabiat timsollari (rang, shakl, harakat, insonning o‘zi);
- mumtoz (klassik) amaliy san’at tushunchalaridan;
- xalq ijodiyoti, milliy kiyimlar, gazlamalar namunalari;
- roy berayotgan voqea va hodisalar;
- chet mamlakatlar xalqlari ijodi va madaniyati namunalari;
- ishlab chiqarilayotgan yangi xom ashyo turlari;
- insonning o‘z shaxsiy kechinmalari va his tuyg‘ulari;
- shaxsiy taassurotlar va insonning o‘ziga xos xususiyatlari va hokazo.
Kiyim modellarini yaratish uchun dastlabki materialga, ya’ni asosiy fondga ega bo‘lishdan tashqari insonda xotira mustahkam bo‘lishi zarur. Ko‘rgan kechirganlarni eslab qolish va bular asosida yangi fikrlar, g‘oyalar va obazlarni yaratish uchun xotira, tasavvur, ijodiy fantaziya kabi sifatlarni rivojlantirib borish zarur. Shunday qilib, kiyim inson uchun faqatgina tabiiy ehtiyoj bo‘libgina qolmay, uning o‘ziga xos xususiyatlarini, ichki dunyosini ifodalovchi vosita hamdir. Shuning uchun kiyim modellarini yaratishda odamning gavda tuzilishini bilishdan tashqari inson psixologiyasini yaxshi bilish, estetik didga va ichki sezgiga ega bo‘lish ham zarur, shunchaki zamonaviy kiyimlarni yaratuvchi mutaxassis bo‘lib qolmasdan, ijodkor sifatida faoliyat olib borish talab qilinadi. Ijodiy fantaziya bilim, ichki sezgi (intuisiya), ijodiy moyilliksiz bo‘lmaydi. Ijodiy fikrlash va tasavvur qilishni, fantaziyani tarbiyalash uchun esa, eng avvalo bilim va ichki his, sezgidan iborat bo‘lgan moyillik hissini tarbiyalash zarur.

4.