Tasdiqlayman ” Denov Tadbirkorlik va Pedagogika Instituti Axborot texnologiyalari kafedrasi mudiri: Rajabov. T “ ” 2023 yil kiberxavfsizlik asoslari fanidan ii-kurs Kompyuter injiniringi uchun

Akslantirish Navbatlash

67. 
    rasm. RAID 10 disklari
    

RAID 50: bir qancha RAID sathlari bo’ylab akslantirish va navbatlash. RAID 50 bir qancha RAID sathlari bo’ylab akslantirish va navbatlashni o’z ichiga oladi. Ushbu sath 0 sathli navbatlash va 5 sathli taqsimlangan ma’lumotni to’liqligini nazoratlashdan iborat. RAID 50 sathini sozlash uchun kamida 6 ta disk talab etiladi. Disk zararlangan vaqtda “qaynoq almashtirish” yordamida uni almashtirish mumkin. Umumiy holda, RAID 50 sathi RAID 5 sathini yozish va buzilishga qarshi himoyalangan ko’rinishi hisoblanadi. Ushbu sath xavfsizligi, yuqori funksioanllik (bir diskni buzilishi katta ta’sir qilmaydi) va o’qish hamda yozish unumdorligi kabi afzalliklar bilan xarakaterlanadi. Biroq, nazoratlash uchun maxsus kontrollerni talab etadi (72-rasm).
Nazoratlash sathi (RAID 0)



_{RAID 5} RAID 5

67. 
    rasm. RAID 50 disklari
    

Zarur RAID sathini tanlash. Mos RAID sathini tanlash tashkilot zaruriyatidan kelib chiqqan holda va har bir sath taqdim qilayotgan imkoniyatlarga asoslanishi zarur. RAID sathini tanlashda e’tibor berish kerak bo’lgan bir qancha jihatlar mavjud (9-jadval):

• 
  Ilova uchun zarur bo’lgan unumdorlik: barcha RAID sathlari turli ilovalar uchun teng darajada foydali emas. RAID sathini tanlashda boshqa faktorlar: zarur bo’lgan IO darajasi, ma’lumot saqlash hajmi, buzilishga bardoshlik va boshqalarga e’tibor berish zarur.
  
• 
  Ma’lumot saqlash hajmi: turli RAID sathi turlicha ma’lumot saqlash hajmini taqdim etgani bois, RAID sathini tanlashda bu omil muhim hisoblanadi. Masalan, agar 30 ta disk mavjud bo’lsa, u holda RAID 50 yoki 60 yaxshi tanlov.
  
• 
  Narx: ma’lumotni saqlash hajmi zarur kattalik bo’lgani bois, ular uchun sarflangan mablag’ ham tashkilot uchun muhim.
  
• 
  Foydalanish zaruriyati: mos RAID sathi tashkilot uchun talabni mavjudligi bilan asoslanishi kerak.
  

9-jadval
RAID texnologiyalarining tahlili

RAID	Diskdan foydalanish	Buzilishga bardoshligi	Katta ma’lumotlar transferi	IO darajasi	Ma’lumot foydalanuv- chanligi	Asosiy kamchiligi
Yagona disk	Bir xil 100%	Yo’q	Yaxshi	Yaxshi	Yagona diskning MTBF davri

RAID 0	A’lo 100%	Ha	Juda yaxshi	Juda yaxshi	Diskning past MTBF davri	Disk buzilsa, ma’lumot yo’qoladi
RAID 1	O’rtacha 50%	Ha	Yaxshi	Yaxshi	Yaxshi	Disk hajmidan 2 marta kam foydalanish
RAID 3	Yaxshi-juda yaxshi	Ha	Juda yaxshi	Yaxshi	Yaxshi	Disk buzilsa, ma’lumot yo’qoladi
RAID 5	Yaxshi-juda yaxshi	Ha	Yaxshi-juda yaxshi	Yaxshi	Yaxshi	Disk buzilsa, kam o’tkazuvchanlik
RAID 0+1	O’rtacha 50%	Ha	Yaxshi	Juda yaxshi	Yaxshi	Disk hajmidan 2 marta kam foydalanish
RAID 1+0	O’rtacha 50%	Ha	Juda yaxshi	Juda yaxshi	Juda yaxshi	Juda qimmat, keng ko’lamli emas
RAID 30	Yaxshi-juda yaxshi	Ha	Juda yaxshi	A’lo	A’lo	Juda qimmat
RAID 50	Yaxshi-juda yaxshi	Ha	Yaxshi-juda yaxshi	A’lo	A’lo	Juda qimmat

Izoh: MTBF – Mean Time Between Failures.
Mos zaxira nusxalash usulini tanlash. Tashkilot o’zining moliyaviy ahvoli va AT infratuzilmasidan kelib chiqqan holda zaxira nusxalash usulini tanlashi mumkin. Ma’lumotlarni zaxira nusxalashning turli usullari mavjud:
Issiq zaxiralash. rasm. Zaxiralash turlari
Foydalanuvchi mashinasida ma’lumotlarni zaxiralash vositalari. AOMEI Backupper dasturiy vositasi ma’lumotlarni zaxiralash va tiklash haqida mutaxassis bo’lmagan foydalanuvchilarga mo’ljallangan bo’lib, ma’lumotlarni zaxiralash va qayta tiklashni amalga oshiradi. Ushbu dasturiy vositaning asosiy vazifalari quyidagilar:

• 
  davomiy tarzda barcha kritik ma’lumotlarni zaxiralash;
  
• 
  o’sib boruvchi va avtomatik zaxiralash orqali zaxiralash uchun talab qilingan vaqtni kamaytirish;
  
• 
  butun diskni yoki uning qismini zaxiralash;
  
• 
  Windows OT va ilovalarni xavfsiz saqlash uchun tizim zaxira nusxasini yaratish.
  

AOMEI dasturi fayllarni, kataloglarni, qattiq disk drayverlarini, bo’limlarini va ilovalarni zaxiralashda foydalaniladi. Agar ma’lumotni yo’qolishi kuzatilsa, u fayllarni qayta tiklaydi. Bunda, u diskdan nusxa olish va klonlash orqali ma’lumotni to’liq tiklaydi. Ushbu dasturiy vositasi quyidagi zaxira nusxalash usullarini amalga oshiradi:

• 
  fayl, tizim va disk;
  
• 
  qism/ bo’lim;
  
• 
  avtomatik/ jadval bo’yicha;
  
• 
  o’sib boruvchi/ jadval bo’yicha.
  

Genie Backup Manager Home vositasi. Ushbu dasturiy vosita zaxiralash muolajasini to’liq nazoratini ta’minlaydi va uning asosiy xususiyatlari quyidagilardan iborat:

• 
  to’liq zaxiralovchi dasturiy ta’minot;
  
• 
  nusxalashda xavfsizlikni ta’minlanishi;
  
• 
  zarar yetkan vaqtda butun tizimni qayta tiklash;
  
• 
  qo’shimcha dasturiy vositasiz zaxira nusxalardan foydalanish;
  
• 
  zaxira nusxani ixtiyoriy manzilda saqlash.
  

Norton Ghost vositasi. Norton Ghost 15 dasturiy vositasi butun tizim yoki maxsus fayl va katalogni masofadagi FTP serverga saqlash uchun mo’ljallangan bo’lib, tiklash nuqtasini saqlash orqali amalga oshiriladi.
Bulardan tashqari, Windows OTda Active Backup Expert, NTI Backup Now, PowerBackup, Backup4all, Handy Backup, SyncBackPro kabi dasturiy vositalardan keng foydalanib kelinmoqda.

2.