TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şəkil 1.10 Transpozisiya və GAM ilə torpaqlanma. Sxem
induksiya gərginliyini və itkiləri minimuma endirir. Bu
halda kabel ekranı hər iki başdan torpaqlanmalıdır.
28
Kağız və plastik izolyasiyalı kabellərin konstruksiya elementlərinin və materiallarının hərfi işarə və
indekslərinə аid xüsusi markalanma qaydası olur.
Müxtəlif ölkələrdə kabellərin markalanması fərqlidir. Cədvəldə onların bir qismi ifadə edilmişdir.
Иndeks (щярф)
Kabelin markasыnda
indeksin yeri
Иndeksin tяyinatы-
damar, izolyasiya,
qilaf, zireh altы yastыq,
zireh, xarici юrtцk
sыrasы ilя oxunur
Kabelin markasы,
vя standartы ТСЕ –Тцрк, ГОСТ-Рус, БС-
Инэилис, ВДЕ- Алман, ИЕC-Бейнялхалг
A
ГОСТ Ы yerdя, ИЕCвя БС
стандарты иля ЫЫ-жи йердя
А-Aliminium Damar,
Пб vulkanlaşmış PE
AAБлу- лент зирещ, ААШВу винил шланг,у-
мцлайим иглим
НАКРА
Yoxdur
-
Н-Зирещсиз (Нот стреет),
Русларда Г-голый ишаряси
сонда йазылыр- ВВГ вя йа
АВВГ.
Mis
АблУ, СБУ, ВВГ-(Рус марка ГОСТ)
NVV, NYM-PVX izolyasiyalы YXV,
YXZ2V-XLPE izolyasiyalы (TSE-
9760,VDE-0250,BS-6004, ИEC-60227)
OJ (IEC-
standart-ikinciA
hяrfi)
Iшarяnin sonunda
Tяk damarlы
ААБлУ 3х120 (оj) (IEC-стандарты иля –
NYAF кими ишарялянир
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Markalanma beynəlxalq sıstemlərdə fərqlidir. Cədvəldə onlar N ilə başlayır Avropa normasında olduğunu
göstərir, Y-üst örtüyün PVX olması, 2Y-üst örtüyün PE olması,2X-tikilmiş polietilen izolyasiya, birinci A-
damarın Al olduğunu, ikinci A üst örtüyün hopdurulmuş jqut parça olduğunu, R-zireh, S–təkdamarlı kabel
ekranı, SE-üçdamarlı kabel ekranı, H-halogensiz, xarici örtüyün yanma və tüstülənməyə davamlı olması, F-
hermetik olduğunu, Fl-ikiqat hermetik olmasını ifadə edir.
29
TƏDRİS MƏRKƏZİ
2. “Rayxem” firmasının məmulat nomenkluaturası
“RAYXEM” firması əsasən kabellərin mufta və aramturları sahəsində yeni ixtiralar edir. Kabel muftalarıının
izolyasiya elementlərinə aid 5 üsul tətbiq edilir: - 1) tökmə üsulu, 2) elastomer üsulu, 3) Rayvolve üsulu, 4)
isitilikdən büzüşmə, 5) gel üsulu. Kabel və hava xətlərinin keçirici elementlərinin montajı üçün isə “RAYXEM”
firmasının 4 üsulu tətbiq edilir:- 1) preslənmə üsulu, 2) bolt birləşməsi, 3) burma ilə aparılan birləşmə, 4) qaynaq
üsulu ilə keçiricilərin birləşdirilməsi. Təklif olunan üsulların tətbiq sahələri və xarakteristikalarına fərqləri vardır.
Məsələn, açıq alovla işlənməsi yanqın təhlükəsizliyinə görə, yol verilməsi mümkün olmayan müəssisələrdə tökmə
üsulu, Rayvolve üsulu, Gel üsulları tətbiq edilir.
Mexaniki birləşmələrdən isə preslənmə və bolt birləşmələri daha çox tətbiq edilir.
30
Bu mexaniki üsula aid olan aparat sıxaclarıdır. Göründüyü kimi
sıxaclar dörd boltlu sıxmaya malik olmaqla xəttləri ikiyə
ayırmaq, istiqamətləri 90 dərəcə dəyişmək üçün konstruksiyalara
malikdirlər. Onlar sonluq muftalarından hava xətt məftillərinə
mexaniki və elektrik kontakt birləşmələrində tətbiq edilirlər.
Onlar, daxili diametrlərinin ölçülərinə uyğun olaraq РОД 26,
РОД 30 вя йа РОД 40 кими маркаланырлар
Şə
k.2.1 ROD tipli aparat s
ı
xaclar
ı
:-РОД 26, РОД 30 вя
йа РОД 40 кими маркаланырлар
Şək.2.2Kondensator köynəklərinin hesablanması üçün parametrlərin sxemi
TƏDRİS MƏRKƏZİ
2.1. Kabel muftalarının hesabatı və konstruktiv elementləri
Kabellərdən fərqli olaraq dəyişən cərəyan kabel muftalarının elektrik hesabatı yalnız sənaye
tezlikli gərginlik üçün aparılır. Muftaların impuls gərginliklərə qarşı möhkəmliyinə qoyulan tələblər isə yüksək
olmadığı üçün bu hesabatlardan ödənilir. Muftalanma zamanı kabelin sökülən bütün konstruksiya elementləri
yerinə bərpa olunur. Beləliklə, muftaların elektrik, mexaniki, hermetiklik, istilik xassələri ana kabelin
parametrlərinə uyğunlaşdırılır və onların uzun müddət etibarlı şəkildə birlikdə işləmələri mümkün olur. Köhnə
Rus texnologiyası üzrə sonluq muftasının hesablanmasında məqsəd onun xarici diametrinin (D) və birləşdirici
(ab) konusunun forma və uzunluğunun təyin edilməsi idi. Bunun üçün aşağıdakı sxem üzrə kondensator
köynəklərinin sayı (n), uzunluq və radial ölçülər hesablanır.
31
2.2.
Elektrik sahə gərginliyinin (ESG) paylanması
Kabellərdə ESG – nin sıxlığı və qiyməti böyük olur (15 – 40 kV/mm). Zədələndikdə ekranın soyulduğu yerdə
elektrik sahəsinin qüvvə xəttləri daha da sıxlaşırlar. Sahə gərginliyinin zədəli yerlərdə olan böyük qiymətləri
kabelin səthində havanın ionlaşmasına səbəb olur. Baş verən boşalma, temperaturun artmasına, əlavə maddələrin
ayrılmasına və zaman keçdikcə izolyasiyanın dağılmasına səbəb olur. Bundan başqa yarımkeçirici ekranın
soyulduğu yerdə sahə gərginliyi o qədər böyük olur ki, bu hissədə izolyasiyanın cüzi kəsilməsi və ya cızılaraq
zədələnməsi oradakı qaz qabarcığında qismi boşalmaların yaranmasına səbəb olur. Hətta, həmin hissədə qısa
qapanma (QQ)–ya səbəb olur. Bu zaman damarla qılaf arasında izolyasiyanın keçiriciliyi və cərəyan çox artır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şəkil 2.3. ESG – nin qeyri-xətti materialla tənzimlənməsi- ZnO əsaslı qeyri xətti müqavimətə
malik olan mastika ilə ESG –nin tənzimlənməsi aşağıdakı şəkildə olur.
32
“Rayxem” istilikdən büzüşən izolyasiya borularının daxili səthinə çəkilmiş yarımkeçirici mastika, ZnO
qatqısı yapışqana müəyyən qədər keçiricilik verir. Borunun daxili səthinə çəkilmiş ZnO yapışqanı ekranın
kəsildiyi yerdən başlayaraq soyulmuş kabelin izolyasiya səthini bürüyür. Bu zaman yapışqanın yaratdığı
keçiricilik impedansı elektrik sahəsini tənzimləyir. Aşağıda tənzimlənmə əyriləri verilmişdir. Tənzimlənmə
muftanın ölçülərində (boruların uzunluğu ilə) olmalıdır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şəkil 2.4. Keçiriciliyin qiyməti çox olduqda, A –
əyrisi, Z - impedansı düzgün seçilməmiş (kiçik
olduğu) halı. ESG borunun daha az uzunluğunda
yayılır. Z nisbətən böyük və keçiricilik düzgün
qiymətdə olduqda, B əyrisi – ESG-nin normal
tənzimlənməsi borunun uzunluğuna uyğun olur.
Şəkil 2.5. .Sahə kompensasiyası, ZnO
oksid yapışqanlı qatların təsiri, A-
yarımkeçirici
qat
olmadıqda,
yarımkeşirici qat təsir etdikdə, A –
İstilikdən büzüşən sadə boru, böyük ESG
–yə səbəb olur, B–ZnO oksid yapışqanlı
qatların təsiri, ESG normaldır.
33
Nəticədə sahə gərginliyi buraxıla bilən ən kiçik qiymətə qədər azalır. Bu halda muftalar uzun müddət verilmiş
elektrik sahə gərginliyində, kabellə bərabər, işləyə bilirlər.
Deyildiyi kimi, ESG-ni tənzimləmək üçün başqa halda polimer maddəyə ZnO yapışqanı əvəzinə yarım
keçirici qurum və ya rezin ovuntusu (saja) qatılır. Sajanın qatqı faizindən asılı olaraq keçiricilik impedansı
dəyişdirilir və bu yolla yarımkeçiricinin keçiriciliyi ilə sahəni tənzimləmək olur. Bu zaman izolyasiyada elektrik
sahə paylanması, məsafədən asılı olaraq aşağıdakı şəkildə göstərilmiş əyrilər kimi dəyişir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
İzolyasiyanın üstündən sıyrılıb çıxarılan yarım keçirici örtüyün əvəzinə, bişirilən borunun içərisində olan
ZnO yapışqan tərkib çəkilir. Bu tərkib normal halda təsir göstərmir, gərginliklər artdıqda isə, sahə tənzimləyici
xassə göstərir. Keçiricilik az olduqda isə, C–borunun uzunluğu ESG –nin tənzimlənməsi üçün kifayər etmir.
34
Şə
k. 2.6. POLT tipli sonluq muftas
ı
n
ı
n montaj elementl
ə
ri
2.3. Elektrik sahə gərginliyinin qurum tərkibli yarımkeçirici ekran vasitəsilə tənzimlənməsi.
Yarım keçirici ekranlar vasitəsilə elektrik sahə gərginliyinin təzimlənməsi tərkibinə qurum qatılmış, uyğun
xarakteristikalı səth keçiricliyinin alınmasına əsaslanır. Bu ekranın kəsildiyi yerdə ESG-nin azaldılması və onun
izolyasiyanın səthi boyu müntəzəm paylanmasını təmin edir. Nəticədə elektrik sahəsi materialın səthi müqaviməti
və kabel izolasiyasının tutumundan aslı olaraq paylanır (B əyrisi). Materialın impedansı düzgün seçilmədikdə (A
əyrisi), ekranın kəsildiyi nöqtədə və izolasiyanın sonrakı uzunluğu boyu ESG-nin qiymətində sıçrayışlı artım
müşahidə olunur. Borunun uzunluğunun azalması və ya düzgün seçilməyən halda (C əyrisi), muftanın sonunda
boşalma təhlükəsi yaradır. Ona görə «Rayhem» muftaları bütün bu effektlərı nəzərə alan konstruksiyalarda
hazırlanmışdır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şəkil 2.7. tərkibinə qurum – saja
(hisləndirmə texnolgiyası)
qatılmış polimer borunun sxemi
və elektrik parametrləri (g və C)
35
2.4. Rayvolve texnologiyası
Rayvolve texnologiyası ilə hazırlanan izolyasiya boruları, daxili səthinə yağ sürtülmüş, iç-içə iki qatlanmış
corab şəkilli, bir gövdəli konstruksiyadır. Boru bir ucundakı (əvvləcədən spiralvari lentlə genişləndirilmiş) əsas
üzərində montaj edilir. Borunun həmin ucunda onun daxili diametrini genişləndirən yay şəkilli lenta olur. Montaj
zamanı lentanın ucundan dartaraq, borunun muftanın orta hissəsində (gilzanın mərkəzində) sıxılması və
oturdulması lazımdır. Sonra borunun üst qatını, birləşdirilən ikinci kabelin üzərinə oxla göstərilən istiqamətdə
hərəkət etdirirlər. Daimi montaj edildikdə Rayvolve borusunun yan tərəflərini kipləşdirici mastika ilə bağlayırlar.
Keçici montaj zamanı isə kipləşdirici mastika istifadə edilmir.
Rayvolve boruları -40
0
C – dən +130
0
C - ə qədər tətbiq edilir. Onlar qızmaya və ətraf mühitin təsirinə qarşı
davamlıdırlar. Şəkillərdə Rayvolve montajı və hazır muftaları göstərilmişdir:
TƏDRİS MƏRKƏZİ
36
Şək. 2.8. Rayvolve texnolgiyası
2.5. Tökmə texnologiyası
Tökmə materiallar iki tərkibdən ibarətdir. Bu komponentlər ayrı paketlər və ya bankalarda olur.
Komponentlər qarışdırıldıqdan sonra gövdə içərisində bərkiyirlər. Əvvəllər tökmə materiallar kimi, tərkibində
OH qrupu olan spirt, fenol və digər birləşmələr, bərkidicilər kimi isə, iki karbonlu turşular və onların
anhidridləri, diamidlər, poliamidlər, poliuretan və epoksid tərkibli qətranlar istifadə edilirdi. Həmin maddələr
tökmə texnologiyasında fəza quruluşlu tikişlər yaradaraq materialın bərkiməsinə səbəb olurdu. Bərkimə prosesi
istilik ayrılması ilə baş verirdi. Bərkiyən maddələrdə ayrılan izosianat, pis xassələri ilə ətraf mühütə və insanlara
zərərli təsirlər göstərirdi.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
2.6. Tökmə Rayxem muftasının Guroflex maddəsinin xassələri
Tyco Electronics kompaniysında tökmə material kimi “Guroflex” maddə yaradılmışdır. Bu maddə də iki tərkib
komponentlərindən ibarətdir. Lakin onun bərkimə prosesi aşağı temperaturlarda və insanlara zərərsiz baş verir.
Komponentlərin qarışdırılması eninə tikişləri olan quruluş yaradır.
37
Şək.2.9 Tökmə üsuluna aid маteriallar
və quraşdırma elementləri
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şək.2.10. Guroflex maddəsinin kimyəvi molekulyar qurluşu
Guroflex bərkidikdən sonra, ixtiyari kabel materialları ilə möhkəm yapışır, lakin bu zaman elastikliyini də
saxlamış olur. Nəticədə çatlar, qırılma və ya parçalanma olmur. Guroflex – kabellərdə istilik genişlənməsinə
yaxşı adaptasiya olunan və metallara yapışaraq onları korroziyadan qoruyan əlavə izolyasiya örtük qatı yaradır.
Demonfaj edilərkən Guroflex asanlıqla metallardan ayrılır.
Guroflex tərkibləri ən azı -10
0
C temperaturlarda bərkiyə bilir.
Guroflex digər tökmə materiallara nisbətən ekoloji təmiz maddədir. Termoplastikdir, montajı asandır,
təhlükəsizdir. Ona görə bu maddənin daşınması, saxlanması və utilizasiyası da asan olur. Bütün tökmə
maddələr kimi, istehsal olunan gündən saxlama və işlədilmə müddəti 2 ildir (24 ay).
38
6(10) kV “Rayxem” izolyasiya məmulatlarının əsasını divarlarının qalınlığına görə - incə, orta və qalın
divarlı borular təşkil edirlər. Onlar 0.4 kV-dan başlayaraq 220 kV-a qədər nominal gərginliyə, plastmass,
rezin, kağız izolyasiyalı 1 və 3 damarlı kabellərdə bu və ya digər şəkildə istifadə edilən məmulatlardır.
Borular oksigen indeksli, temperatur, tüstü buraxma, toksiki və s. indeksinə malik olan, İEC və İSO
standartları ilə normalaşdırılan məmulatlardır. Ümumi nomenkluatura və markalar hər məmulatdan 3 çeşid
olmaqla aşağıda verilmişdir: İncə divarlı borular - CGAT yağışqanlı borulardır; DCPT- yanğını yaymayan iki
rəngli (sarı-yaşıl) borulardır. Orta divarlı borular - MWTM – ümumi əhəmiyyətli halogensiz borulardır, LVIT
- yanğını yaymayan çevik borular, ZBİT - yanqını yaymayan halogensiz borulardır.
Qalın divarlı borular: WCSM- ümumi əhəmiyyətli halogensiz borular; FCSM – yanqını yaymayan və
uzununa hermetiklyi olan (F) borular; ZCSM – yanqını yaymayan halogensiz borulardır.
İki yanaşı kabelin birləşdirici muftaları
arasında məsafə ən azı 2 m olmalıdır. Üst
şəkildə yanaşı kabellərin muftalanması, аlt
шəkildə iсə, kabel muftası yaxınlığında
kompensator quraşdırılması göstərilmişdir.
Göründüyü kimi, kompensator mufta
ilə (1m+l) məsafədə və 0.5m dərinlikdə quraş-
dırılır. L məsafəsi kabelin markası və diametri
ilə təyin edilir, şək.2.11.
2.7. Kabellərin xəndəkdə muftalanma qaydaları
39
2.12. Qalın divarlı boru məmulatı
Qalın divarlı boruların yanmaya davamlılığı onun tərkibində olan komponentlərdən asılıdır. Onlar yanqın
təhlükəsi olan yerlərdə isitfadə edilirlər (halojen-Free). Bu borular hava şəraitləri, günəş radiasiyası və ultra
bənövşəyi şuaların təsirlərinə qarşı da davamlıdırlar. Qalın divarlı boruların konstruktiv elementləri şəkildə
göstərilmişdir.
Kabelin divarına uyğun olaraq bu çeşidli borular minimal və maksimal ölçülərə malik olurlar.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Rayxem firmasının istehsal texnologiyası da muftalarda elektrik sahəsinin bərabərləşdirilməsi və
tənzimlənməsinə əsaslanır. “Rayxem” müftalarının komplektlərinə həmin məqsədlərə cavab verən ayrı-ayrı
elementlər daxil edilir. Məsələn boşluqların doldurulması və ESG-nin paylanmasını tənzimləyən sarı lentalar,
daxilinə ZnO yapışqanı çəkilmiş üç qatlı, qalın və orta divarlı borular, gilzalar üzərinə qoyulan qara rəngli
keçirici mastika və s. bunalra misaldır. Muftalanmada istifadə edilən ZnO tərkibli düzləndirici boruların
müxtəlif uzunluqları sahə gərginliyinin hesablanmış qiymətlərinin paylanmasına təsir edir.
40
10,20,35 kV – plastmass izolyasiyalı, təkdamarlı, ekranlı kabellər üçün daxili tip sonluq muftaları. Bu sonluq
muftaları 10, 20, 35 kV gərginlikli AгвГг, АпвВ, ПвПуг; ПвП2г; АПЭВ, ПвЭПу; АпвЭгаП, N(
A)2XS(2)Y, N2XS(F)24, HXCMK, AHXAMR – W, RG7H1R və digər markalı, tək damarlı, ekranlı kabellərdə
istifadə edilir
2.8. 10,20,35 kV- luq, plasmass izolyasisiyalı, tək damarlı, ekranlı kabellər üçün xarici tip
istilikdən büzüşmə texnologiyasına aid sonluq muftaları.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
2.9. Sonluq muftasının konstruksiyası və elementləri
Torpaqlayıcı naqillər və ya ekran məftilləri yapışqanlı mastika ilə büzüşən
boru altında hermetikləşdirilir. Yarımkeçirici ekranın izolyasiya üzərindən
siyrilib təmizlənən hissəsinə (10 və 20 mm) sarı lenta sarınır. Sarı lenta
boşluqları doldurur və elektrik sahə gərginliyi bərabərləşdirilir. Bunların
üstündən büzüşdürülən trekingə davamlı borunun daxilində də
hermetikləşdirici və sahə bərabərləşdirici mastika vardır. Bu boru soyulmuş
xarici örtüyün üstündən, kabel ucluğuna qədər olan hissəni izolyasiya edir və
hermetikləşdirir. Lent şəkilli ekranı olan kabellərdə lehimsiz torpaqlanma
üsulu tətbiq edilir. Bunun üçün komplektdə olan xüsusi çopurlanmış metal
lenta, yaylı roliklər və topraqlayıcı ekran məftilləri istifadə edilir.
Xarici tip muftalarda əlavə olaraq izolasiya ətəkləri taxılır. Trekinqə
davamlı borular radiasiya üsulu ilə alınan TPE –dən olur.
41
Şə
k.2.13 POLT muftas
ı
Montaj və konstruksiyasına görə daxili tip POLT muftalarının
eynidir. L12, L16 və L20 modifikasiyalı komplektlərdə uyğun olaraq
12-lik 16 və 20 – lik boltlarla sıxılan ucluqlar olur.
Lehimsiz torpaqlama “SMOF” armatur komplektində 3 ədəd
yaylı rolik, 3 torpaqlama naqili və qalaylanmış mis tor olur. Lent
şəkili mis ekranı olan kabellər üçün, EAKT komplekti sifariş edilir.
Onlarda da 3 ədəd müxtəlif en ölçülərinə malik olan rolik yaylar və 3
ədəd torpaqlama məftillər olur. SMOE 62822 komplektində də
birləşdiricilər,torpaqlama naqilləri, rolikli yaylar və yapışqanlı
monjetlər olur.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şəkil 2.14. Xarici tip sonluq POLT
muftalarının
kəsiyi,
yaşıl
rəng
yapışqanlı ESG –nin tənzimləyici
qatını göstərir
42
Şəkil 2.15. «RAYXEM» tpli 10 kV sonluq GUST muftasının montajdan sonrakı görünüşü
Sonluq «RAYXEM» muftasının əsas elementləri həm kağız, həm də plastmass izolyasiyalı kabellərə
qoyulur. Kağız izolyasiyalı kabellər üçün istifadə edilən GUST tipli sonluq muftasının komplektində 12 adda
müxtəlif elementlər vardır. Deyildiyi kimi burada olan elementlər həm rəngləri, həm də çeşidlərinə və kabel
damarının en kəsiyindən asılı olaraq fərqlidirlər.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
43
Şəkil 2.16. İAES-35 “Elastomer” tip kabel başlığının torpaqlanma və montaj sxemi
2.10. Elastomer muftalar
Bir sıra müəssisələrdə (qaz-kompressor stansiyalarında, neft ayırma, kimya və s.) açıq alovla işlənilməsi,
təhlükəsizlik texnikasına görə qadağan edilir. Belə hallarda, 6(10)-35 kV gərginliklər üçün taxmalı muftalar və
sonluqlar istifadə edilirlər. Bu məmulatlar normal izolyasiyalı və eleqaz doldurulmuş tiplərə malikdirlər.
Eleqazlı məmulatlar epoksid və ya Guroflex gövdəli, ştekkerli-taxmalı konstruksiyalara malik olurlar. Məsələn,
6(10)-35 kV kabellərin PQ-ə birləşdirilməsinin sadə üsullarından biri silikon başlıqları ilə mümkündür. Onlar
elastomer texnologiyasına əsasən hazırlanan məmulatlardır.
44
Şəkil 2.17. 24 – 35 kV-luq silikon gövdəli sonluq muftasının ölçüləri
“Rayxem” texnologiyası ilə, 24-35 kV-luq daxili tip Türk istehsalı olan kabel başlıqlarının montaj
ölçüləri verilmişdir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
45
2.11. Gel texnologiyası ilə muftalanma sxemi
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Rayxem firması xüsusi doldurucu gel (PowerGel) tərkibli kütlə icad etmişdir. Gel texnologiyası ilə
hazırlanan birləşdirici muftalar 1 kV gərginliyə qədər işlədilir. Gel texnologiyası ilə muftalanma 90 C işçi
temperaturası və 1 kV-a qədər kabellərdə istifadə edilir. Tərkibi eninə tikişləri olan silikon matrisa (bərk
quruluş) və silikon yağla doldurulmuş kütlədən ibarətdir. Bu texnologiya ilə hazırlanan muftalar su altında və
hermetikliyin tələb olunduğu yerlərdə də özünü doğrultmuşdur. Gel texnologiyasının üstünlüklərindən biri də,
onların dəfələrlə sökülüb quraşdırılmaya imkan verməsidir.
46
Şə
k..2.18. Gel texnologiyas
ı
ü
zr
ə
montaj qaydas
ı
2.12. Mexaniki birləşmələrin texnoloji üsulları
Mexaniki birləşmələrin aşağıdakı növləri tətbiq edilir: Burulma. bolt birləşməsi, preslənmə, qaynaq
üsulu ilə birləşmə. Bolt birləşməli konstruksiyalar, xüsusi açarla sıxılaraq qırılan bolt başlıqlarına malikdir.
Preslənmə kabel damarın en kəsiyinə görə, başlığının 2-4 yerdən sıxılması ilə olur. Qaynaq üsulu eyni tərkibli
qaynaq elektrodları ilə (Mis mislə və ya arqonla, Al alüminiumla) aparılır. Lakin ixtiyari mexaniki birləşmədə
keçiricilik bütöv damarın keçiriciliyinin 70-80 %-dən böyük olmur.
Kağız izolyasiyalı kabel zirehi ilə metal qılaf arasında kontakt qaynaqsız torpaqlama sistemi ilə yerinə
yetirilir. İstilikdən büzüşən borular və əlcək vasitəsi ilə kabelin açılmış damarları (başlığı) hermetikləşdirilir.
Metal qılafların kəsilmə yerinə sarı rəngli doldurucu və elektrik sahə tənzimləyici lentlər sarınır. Kağız
izolyasiyanın soyulmuş açıq hissəsi isə yağa davamlı, istilikdən büzüşən boru ilə örtülür. Beləliklə kağız
izolyasiyalı kabel plastmass izolyasiyalı kabelə çevrilir. Kabellərin sonrakı birləşmələri plastmass izolyasiyalı
kabellərin muftalanma üsulu (POLJ) ilə aparılır.
İzolyasiya üstü yarımkeçirici ekranın kəsildiyi yerə sarı lenta sarınır. Damar üzərinə komplektə olan
sahə bərabərləşdirici boru büzüşdürülür. Damarlar boltlu gilizlə birləşdirilir. Kağız sarğının kəsilmiş sonuna da
sarı lenta sarınır. Birləşdirici gilzanın üzəri sahə bərabərləşdirici qara rəngli mastika manjet lövhəsi ilə örtülür.
Sonra istilikdən büzüşən üçqatlı qalın divarlı elostomer boru bişirilərək büzüşdürülür və birləşmə yerini
ekranlaşdırmaqla bərabər, oranın izolyasiya örtüyünü yaradır. Birləşmə yerinə mis tor ekran sarınır ki, bu da
kabelin metal ekranını bərpa edir. Kağız izolyasiyalı kabelin metal qilafı və plastmass kabelin metal ekranı
qaynaqsız üsulla əlaqələndirilir (ekran məftilləri xüsusi yaylar və mis torla çulğalanır). Sonra kabelin hər
damarına xarici qalın divarlı boru büzüşdürülür.
Bu muftaların 6 – 10 kV üçün TRAJ– 24/1x 70x150 – 3HL ,20 - 35 kV üçün TRAJ – 42/1x120 – 240
3HL markaları və digər markaları vardır. Muftalanma üçün lazım olan kabel uzunluğu hər iki kabel daxil
olmaqla 1000 – 1250 mm həddlərində dəyişir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
47
3.1. 35 kV gərginlik üçün şinlər arasında
izolyasiya borularının məsafələrə təsiri
“Tyco
Electronics”
məmulat
texnologiyasının
əsas
sahələrindən biri də izolyasiya gücləndiricilərdir. Şin sistemlərinin
qorunması və izolyasiyanın gücləndirilməsi üçün tətbiq edilən
BBİT/BPTM boruları isitlikdən büzüşmə texnologiyası ilə
işləndiyindən, ixtiyari formaları almaqla bütün növ şin sistemlərində
tətbiq edilə bilir. Bu zaman izolyasiya məsafələri və qabarit ölçülər
xeyli dərəcədə kiçilir (şəkilə bax). Firmanın apardığı sınaqlar
izolyasiya gücləndirici elementlərdə aşağıdakı nəticələr vermişdir: a)
2 dəqiqə ərzində 24 kV dəyişən gərginliklərə davamlılıq; b) 24 kV
dəyişən gərginliklərdə sızma cərəyanının 0.5 mA qiymətlərdən çox
olmaması; c) Duzluluğun 18 mSim/sm keçiricilik yaratdığı, 23
0
C
temperatur və 13 kV gərginlik tətbiq edildiyi şəraitdə boşalmanın
olmaması.
3.1. BBİT/BPTM boruları
TƏDRİS MƏRKƏZİ
48
3. “RAYXEM” firmasının digər məmulatları
Firmanın yüksək gərginliklər üçün, digər məmulatlarına izolyasiya gücləndirici sistemlər və gərginlik
artım məhdudlaşdırıcıları aiddir. Bunların ənənəvi layihələrdən fərqi, izolyasiya sistemlərinin daha etibarlı və
istismara yararlı olmasındadır. Xüsusilə izolyasiya gücləndirici sistemlər şəbəkədə təsadüfi QQ –n qarşısını
almaqla yanaşı, avadanlığın qabaritinin və çəkisinin azalmasına səbəb olur.
3.2. 3-24 kV-luq NDA-MA tipli bir sütunlu GAM konstruksiyası
3.2. Gərginlik artım məhdudlaşdırıcıları GAM
NDA – MA tip I dərəcəli xətt boşalmasının gərginlik artım məhdudlaşdırıcıları Bu tip gərginlik artım
məhdudlaşdırıcıları GAM 3- 24 kV nominal gərginliklərə uyğun olan armaturlardır. Gərginliyi, yüksək
gərginliklərin aşağı sinfinə malik olduğu (3-24 kV) üçün onlar bir sütunlu normal boşaldıcıların sxeminə görə
hazırlanır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
49
Şək.3.3. Nominal gərginliklər və standartlara uyğun a və b məsafələri
NDA 1-ci dərəcəli xətt boşalma tipli GAM montajı standartlara uyğun aparılmalıdır
TƏDRİS MƏRKƏZİ
50
Şək.3.4. NDA-MA gərginlik artım məhdudlaşdırıcısı üçün “zaman-
gərginlik” xarakteristikası
NDA-MA buraxıla bilən gərginliyin yüksək səviyyəsi (U
bb max
) : - “TOV”–adlanır
TƏDRİS MƏRKƏZİ
51
Şək.3.5. Ardıcıl-paralel konstruksiyalı gərginlik
artım məhdudlaşdırıcısı a) HSR , b) 2PH tip GAM
3.3. 110 kV və yüksək gərginlik artım məhdudlaşdırıcıları
Yüksək gərginliklər üçün “Tyco Electronics” firmasının
GAM konstruksiyaları, sütun tipli ənənəvi qeyri xətti
gərginlik məhdudlaşdırıcılarından (QXGM) fərqlidir.
Şəkildən göründüyü kimi, onların əsas fərqləri, ardıcıl-
paralel
konstruksiyalı
(APK)
gərginlik
artım
məhdudlaşdırıcı sütunların olmasındadır. Çünki burada
dairəvi ZnO lövhələri bir sütunda ardıcıl digər halda isə
həm ardıcıl həm də paralel birləşdirilimiş ola bilər.
Tutumlarla
gərginliyin
tənzimlənməsi
yüklərin
paylanmasına görə Q=U·C ifadəsinə uyğun olur.
İfadədən göründüyü kimi Əlavə tutum yaranan yerdə
U=Q/C - gərginliyin (sahə gərginliyinin) qiyməti azalır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
52
Şək.3.6. Ardıcıl-paralel konstruksiyalı GAM aralıq lövhələrin yaratdığı əlavə tutumlar
Şəkildən göründüyü kimi, metal oksid (MO) disklərinin ardıcıl düzülmüş tutumları da GAM-ın hündürlüyü
boyu ESG-in tənzimlənməsində iştirak edir. Lakin ardıcıl-paralel konstruksiyalı (APK), GAM-ların ən böyük
gərginliyi olan yuxarı bölməsinin eninə (radial) istiqamətdə yaratdığı ESG-ni, aralıq lövhəsinin yaratdığı tutum
tənzimləyir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
53
3.4.
Orta gərginlikli birləşdirici mufta sistemlərinın konstruksiyası
Şəkildə tək damarlı, plastmass izolyasiyalı, Rayxem birləşdirici muftaların konstruksiyası verilmişdir. Üç
damarlı kabellər üçün də birləşdirici muftalar eyni konstruksiya elementlərinə malikdirlər. Keçid muftalarında
xüsusi yağa davamlı şəffaf borular istifadə edilir. Yağa davamlı borular, MI – markalı – “Mass İmpreqnated” - özülü
tərkibli və MIND – markalı – “Mass İmpreqnated Non Draining” axmayan yağları olan kağız izolyasiyalı kabeli
plastmass kabelə çevirir və daxili ESG – nin radial istiqamətdə bərabər paylanmasını təmin edirlər.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
1.Elektrik sahəsinin bərabərləşdirici qatı xüsusi dəqiq impedansla təyin olunankeçiriciliyə malik borudur. Montaj
zamanı bu borunun altından kəsilmiş ekranın ucu və izolasiya ilə sarı lentadan sarğı qoyulur.
2.İzolasiya və ekran- Bu qalın dıvarlı qirmızı rəngli izolasiya qati və üst səthindən qrq rəngli istilikdən büzüşən
polimer örtükdən ibarətdir.
3. Metal ekranın bərpası- Metal ekran mis tor və yaylı roliklərin köməyi ilə bərpa edilir. Bu sistem qaynaqsız
kontakt sisteminə aiddir. Belə kontakt 400A isçi və 11kA qısa qapanma cəryanlarına davam gətirir.
4. Xarici mühafizə və hermotizasiya qatı- Xarici borunun istilikdən büzüşməsi ilə onun daxili səthindəki yapışqan
əriyərək bütün buruyur.
54
Şə
k.3.7. POLJ muftas
ı
n
ı
n
montaj elementləri
Bu yapışqan xarici qilafın səthinə bərabər şəkildə yayılır baryer yaradaraq nəmliyin nüfuz etməsini və
korroziyanın qarşısını alır. Bu həmdə mexaniki zədələrdən və kimyəvi təsirlərdən qoruma yaradır.
POLJ (GUSJ) muftalarının quraşdırılması : Kəsilmiş və açılmış kabelə komplektdə olan borular taxılır.
Mexaniki birləşdirici vasitəsi ilə kabelin damarları birləşdirilir.Yarımkeçirici ekranların kəsilib təmizləndiyi
yerə, sarı rəngli doldurucu və sahə bərabərləşdirici lenta sarınır. Sonra ardıcıllıqla elektrik sahə bərabərləşdirici
və qalın divarlı borular bir – bir bişirilərək büzüşdürülür. Kabellərin üzərindən açılmış metal ekran torşəkilli mis
sarğı ilə, xarici mühafizə örtüyü isə daxilində yapışqanlı qat olan istilikdən büzüşən boru ilə bərpa edilir.
Üç qatlı ekstruziya elastomer texnologoiyası.Üç qatlı ektruziya texnologiyası elastomer muftaların
istehsalında tətbiq edilir. Burada qara rəngli keçirici qat və qırmızı rəngli izolyasiya qatları, daxili izoləedici
elastomer qatı borunu sıxışdırmadan sərbəst (genişlənmiş vəziyyətdə) saxlayır. Qızdırıldıqda xarici qat büzüşür,
onunla bərabər izolyasiya qatı sıxılaraq kabel birləşməsinin üzərinə kip oturur və alt qatlarda olan sarğıların
konturları görünməyə başlayır. Adətən soyuq və şaxtalı havalarda elastomerlər elastiklik xassələrini itirirlər.
Qızdırıldıqda bu effekt itir və bu səbəbdən elastometrlərin uzun müddət saxlanması və şaxtalı havada montajı
mümkün olur.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şək. 3.8.1) istilikdən büzüşən keçirici qat, 2) izolasiya
qatı, 3) elastomer izolasiya qatı.
55
Təmir üçün istilikdən büzüşən manjetlər olur: CRSM-halogensiz ümumi əhəmiyyətli manjetlər; MRSM
– yanqını dayandıran elastiki çevik manjetlər; RFSM- markalı şüşə liflərlə armaturlaşdırılmış manjetlər;
WCSM- markalı, isitilikədn büzüşən halogensiz, ümumi əhəmiyyətli borular -55
0
C – dən +90
0
C - ə qədər
temperatur diapazonunda işləyən məmulatlardır. Onlar qalın divarlı, qara rəngli borulardır.
Kabelin divarına uyğun olaraq bu çeşidli borular mm-lə ölçülən minimal və maksimal diametr ölşülərinə
malik olurlar:
Min maks boru işarəsi a (min) D b(maks) a(min) W b(maks)
1 2 3 4 5 6 7
3.5 8 WCSM-9/3-1000/S 9 3 0.6 2.0
4.5 11 WCSM-13/4-1000/S 13 4 0.6 2.4
6.5 17,5 WCSM-20/6-1000/S 20 6 0.7 2.5
9 30 WCSM-33/8-1000/S 33 8 0.7 3.2
13 39 WCSM-43/12-1000/S 43 12 0.8 4.3
17.5 44 WCSM-51/16-1000/S 51 16 1.0 4.5
23 62 WCSM-70/21-1000/S 70 21 1.0 4.4
27 78 WCSM-85/25-1000/S 85 25 1.0 4.3
33 94 WCSM-105/30-1000/S 105 30 1.0 4.3
40 117 WCSM-130/36-1000/S 130 36 1.0 4.3
55 145 WCSM-160/50-1000/S 160 50 1.0 4.3
55 155 WCSM-180/50-1000/S 180 50 1.0 4.3
70 225 WCSM-250/65-1000/S 250 65 1.0 4.3
105 290 WCSM-320/95-1000/S 320 95 1.0 4.3
125 360 WCSM-385/110-1000/S 105 65 1.0
4.3
TƏDRİS MƏRKƏZİ
56
Şək.3.9. Transformator yarımstansiyasının
tipik qoşulma sxemi
Daxili izolyasuya materialının rezinə oxşar xassələri, xarici istilikdən büzüşən sərt materialların xassələri
ilə uzlaşdırılır. Bu bütünlükdə boruların, kabel izolyasiyasının temperatur dəyişmələrinə qarşı davamlılığın
artmasına səbəb olur. Şəkildə üç qatlı ekstruziya ilə büzüşən borunun oturma təsir qüvvələri göstərilmişdir.
Göy əyri üç qatlı ekstruziya edilmiş texnologiya, yaşıl əyri isə adi istilikdən büzüşən borular üçün verilmişdir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Kabellərin montajı onların paylayıcı yuvalara və ya
transformator giriş yuvalarına birləşdirilməsi ilə
tamamlanır. TPE izolyasiyalı kabellər tək damarlı
olduqları üçün, belə birləşmələr daha uyğun olurlar. TPE
kabelləri hermetikliyi pozmadan adaptorlarla birləşdirilir.
Bunun üçün A və C tip adaptorlar istifadə edilir.
Aşağıdakı şəkildə A və C adaptorların yarımstansiya
avadanlığına birləmə sxemi verilimişdir:
3.5. Hermetik qapalı paylayıcı quruluşlar üçün adaptorlar
57
Konstruksiyanın xüsusiyyətləri “Tyco Electronics” A və C tip adaptorları
yuvalara kabellərin birləşdirilməsi üçün istifadə edilirlər. RİCS 3133 tip adaptorla
birləşdirilən, 12 kV gərginlikli hermetik qapalı quruluşlar tutduqları ərazi, işləməsinin
təhlükəsiz və etibarlılığı ilə yer tuturlar. RICS adaptorları yüksək keyfiyyətli
elastomerlərdən hazırlanır. Hava aralığının yetərsiz olduğu elektrik mökəmliyini
artırmaq üçün istifadə edilir. Kabelin sonluq muftasının -4 ucluğunu PQ – un buşinqi-
1 ilə birləşdirir. Qaz (SF6) izolyasiyası hermetik avadanlığın normal funksiya
göstərməsini və işini təmin edir. Elastomer gövdələr yüksək elektrik möhkəmliyi,
trekinq və erroziyaya davamlıdırlar. Onlar yüksək nəmlik, çirklənmə şəraitlərində və
böyük elektrik sahə gərginliyində etibarlı şəkildə işləyə bilərlər. RICS adaptorları tez
və asanlıqla montaj edilir və bütün Rayxem muftaları ilə birlikdə işlədilir. Adaptorlar
asanlıqla sökülə və yenidən quraşdırıla bilər.
Quraşdırılması Elastomer gövdə-2, böyük ölçüdə (25 – 300 mm
2
– lıq) və
diapozonda dəyişən mexaniki sonluqların üzərinə də asanlıqla dartaılıb taxılır. Sonluq
mufta-4, buşinqə-1, yivli şpilka və qayka ilə bağlanır. Bağlandıqdan sonra adaptorun
arxası elastomer tıxacla -3 qapanır.
Sınaqlar RICS adaptorları CENELEC HD 629.1 S1 və ГОСТ 13781.0 – a
əsasən, sabit və dəyişən gərginliklərlə sınaq edilirlər. Elektrik möhkəmliyinin
səviyyəsinə görə impuls sınaq gərginliyinə görə -BIL, dövrü dəyişən gərginlik (AC)
sınaqları, faza yer arasında 2,5 U
0
(AC) verilməklə aparılır. Bütün sınaqlar məhdud
ölçülərə malik olan metal gövdələr içərisində, real iş şəraitinə yaxın olan
vəziyyətlərdə aparılmışdır. RICS adaptorları konstruksiyanın hermetikliyinin
yoxlanması üçün, su altında 16 kV, yəni 2,5·U
0
– dan daha böyük olan gərginliklə də
sınaq edilmişdir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şək.3.10. A tip adaptor
58
Ekranlaşdırılmış adaptorlar tək damarlı plastmas izolyasiyalı
kabelləri, 42 kV gərginliyə qədər qaz doldurulmuş hermetik paylayıcı
quruluşlara, C tip buşinqlərlə birləşdirmək üçündür. Birləşmələr həm
də 2 və 3 paralel kabellərlə aparıla bilər. Bu konfiqurasiyada kabellərin
hər birisinin yuvada mexaniki bərkidilməsi lazımdır. C tip buşinqlərə
1250 A – lik yük verildikdə üç kabelin paralel bağlanmasına icazə
verilir.
Adaptorların gövdəsi yüksək keyfiyyətli silikon rezindən
hazırlanır. Gövdə xarici tərəfdən torpaqlanmış yarımkeçirici ekranla
örtülür. RSTI adaptorları həm daxili, həm də xarici qurğularda istifadə
edilirlər. Kabelin qılafı ekranlaşmış adaptoru buşinqdə açmadan sınaq
etmək olar. Xüsusi boltlu ucluqlarla kombinə edilmiş Rayxem
sonluqlarının konstruksiyslsrı, bir tip ölçülü adaptoru çox geniş
diapozonda dəyişən kabel en kəsikləri ilə işlətməyə imkan verir.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
59
Şə
k.3.11.
İ
ki giri
ş
li adaptor
Adaptorların forma və ölçüləri kompakt olduğundan, ikili birləşməni kameranın standart kabel şöbəsində
bağlamaq olur. RSTI adaptorlarında gərginliyin olduğunu bilmək üçün xüsusi tutum ölçü qurğusu istifadə
edilir. Onun vasitəsi ilə adaptoru açmadan içəriyə gərginlik verildiyini təyin etmək olur. Bu ölçü nöqtəsinin özü
isə xüsusi ekran (şirma) ilə bağlanır.
Ekranlaşdırılmış adptorlar CENELEC HD 629.1 S1 standartlarının tələblərini artıqlaması ilə ödəyir. CENELEC
– Fransız standartı olub özündə həm İngilis (BS), həm də Alman (VDE) və Rus ГОСТ – larını birləşdirir.
Konstruksiyanın xüsusiyyətləri RICS adaptorları yüksək keyfiyyətli elastomerlərdən hazırlanır. Kabelin
sonluq muftasının ucluğunu PQ – un buşinqi ilə birləşdirir. Hava aralığının yetərsiz olduğu elektrik
mökəmliyini artırmaq üçün istifadə edilir. Qaz izolyasiyalı hermetik avadanlığın normal funksiya göstərməsini
və işini təmin edir. Elastomer gövdələr yüksək elktrik möhkəmliyi, trekinq və erroziyaya davamlıdırlar. Onlar
yüksək nəmlik, çirklənmə şəraitlərində və böyük elektrik sahə gərginliyində etibarlı şəkildə işləyə bilərlər.
RICS adaptorları tez və asanlıqla montaj edilir və bütün Rayxem muftaları ilə birlikdə işlədilir. Adaptorlar
asanlıqla sökülə və yenidən quraşdırıla bilər.
Quraşdırılması Soyulub hazırlanmış və üzərinə xüsusi tərkibli sürtgü yağı çəkilmiş kabelə, sahə gərginliyinin
tənzimlənməsi (ESGT) üçün birinci adaptor modulu taxılır. İkinci boltlu ucluq quraşdırılır. Sonra sürtgü yağı
çəkilərək adaptorun əsas gövdəsi yivli çubuq və qayka ilə paylayıcı qurğunun buşinginə bərkidilir. Arxa
tərəfdən tıxac və ya ikinci kabel birləşdirilməsi üçün vtulka taxılır. Elastomer gövdə, böyük ölçüdə (25 – 300
mm
2
– lıq) və diapozonda dəyişən mexaniki sonluqların üzərinə də asanlıqla dartaılıb taxılır. Bağlandıqdan
sonra adaptorun arxası elastomer tıxacla qapanır. Tıxacın içərisinə ölçü elektrodu qoyulur.
Sınaqlar RICS adaptorları CENELEC HD 629.1 S1 və ГОСТ 13781.0 – a əsasən, sabit və dəyişən
gərginliklərlə sınaq edilirlər. Elektrik möhkəmliyinin səviyyəsinə görə impuls sınaq gərginliyinə görə -BIL,
dövrü dəyişən gərginlik (AC) sınaqları, faza yer arasında 2,5 U
0
(AC) verilməklə aparılır. Bütün sınaqlar
məhdud ölçülərə malik olan metal gövdələr içərisində, real iş şəraitinə yaxın olan vəziyyətlərdə aparılmışdır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
60
RICS adaptorları konstruksiyanın hermetikliyinin yoxlanması üçün, su altında 16 kV, yəni 2,5·U
0
– dan
daha böyük olan gərginliklə də sınaq edilmişdir.
3.6. YKİ və TPE izolyasiyalı kabellər arasında birləşdirici keçid muftaları
10,15,20 və 35 kV – luq ayrı-ayrı qilaflarda olan 3 fazlı, kağız izolyasiyalı kabellə, ekranlı plastmass izolyasiyalı
kabelin birləşdirilməsi üçün TRAJ tipli keçid muftaları tətbiq edilir. Onlar, kağız izolyasiyalı AOCБ, ВАОСБГ,
ВОСБ, ВОСБГ, ВАОСБ, ОСБН kabellərini, plastmass izolyasiyalı АпвПг, ПвПуг, АпвЭВ, N2XS(F) 2Y,
N(A) 2XS2Y, AHXAMK – W kabellərə və АОСБ, ЦАОСБГ, ЦОСБ, ЦАОСБ, ОСБн kabellərinə
birləşdirmək üçün isitfadə edilir.
İzolyasiya üstü yarımkeçirici ekranın kəsildiyi yerə sarı lenta sarınır. Damar üzərinə komplektə olan sahə
bərabərləşdirici boru büzüşdürülür. Damarlar boltlu gilizlə birləşdirilir. Kağız sarğının kəsilmiş sonuna da sarı lenta
sarınır. Birləşdirici gilzanın üzəri sahə bərabərləşdirici qara rəngli mastika mancet lövhəsi ilə örtülür. Sonra kabelin
hər damarına orta divarlı boru büzüşdürülür. Sonra istilikdən büzüşən üçqatlı qalın divarlı elostomer boru bişirilərək
büzüşdürülür və birləşmə yerini ekranlaşdırmaqla bərabər, oranın izolyasiya örtüyünü yaradır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
61
Şə
k. 3.12. TRAJ tipli muftan
ı
n montaj v
ə
konstruksiyas
ı
Birləşmə yerinə mis tor ekran sarınır ki, bu da kabelin metal ekranını bərpa edir. Kağız izolyasiyalı kabelin
metal qilafı və plastmass kabelin metal ekranı qaynaqsız üsulla əlaqələndirilir (ekran məftilləri xüsusi yaylar və
mis torla bürüünür).
3.7. 110 kV OHVT markalı Rayxem muftaların montajının texnoloji ardıcıllığı
Montajın birinci mərhələsində hazırlanmış şveller altlıq üzərində kabelin yerləşdirilməsi və nişan xəttinin
işarələnməsi yerinə yetirilir.
Şək.3.13. Montajın 2 və 3
–cü
mərhələsi
a)
muftanın torpaqlanmaya
hazırlanması, b)muftanın
torpaqlanmadan sonrakı
halı və izolyasiya üstü
yarımkeçirici
ekranın
dalğavari
təmizlənməsi
işləri aparılır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
62
4-6–cı mərhələlərdə izolyasiya üstündəki yarımkeçirici ekran oturacaqdan 290 mm-lik məsafəyə qədər sıyrylıb
təmizlənir (bax şəkil). Təmizlənmiş izolyasiya hissəsindən daha 310 mm irəli məsafədə, kabelin damarı 90 mm
ölçüdə kəsilib açılır. Beləliklə alt oturacağın üstündən kabelin 690 mm-lik uzunluğu qalır. Sonrakı mərhələdə
izolyasiya üzərinə bərabərləşdirici silikon ekran taxılır. Silikon ekranın içi və kabel izolyasiyasının üstü silikon
yağla yağlanır. Ekran izolyasiya üzərində burulmaqla taxılır. Deyildiyi kimi, bu ekran alt tərəfdən 290 mm-lik
yarımkeçirici və üst tərəfdən 15 mm-lik dalğavari ləçəklərin altında olan 20 mm-lik bir zolaq səviyyəsini
örtməlidir . Bu əməliyyatlardan sonra soyulmüş izolyasiya, yerinə taxılmış silikon ekranlar və açılmış damarlar
«Uayt spirit» və ya Aİ-70 benzinlə silinib təmizlənir.
Yapışqan izlərinin qalmaması üçün, bərabərləşdirici
ekran üst tərəfdən yapışqansız kağız lenta ilə
müvvəqəti fiksasiya edilir. Kağız lentanın
açılmaması üçün, üstündən 2-3 qat izolyasiya
lentası sarınır.
8-ci mərhələdə muftanın orta hissəsində üç yerdən
ştangensirkulla D1, D2, D3 diametrləri ölçülür və
protokollaşdırılır. Sonra bu ölçülərin üzərinə
qalınlaşdırıcılar qoyulur.
TPE izolyasiyanın əsas təhlükəsi yaranan su
cığırları və qismi boşalma izlərinin yaratdlğl
keçirici budaqlardır. Şəkildə verilən halların
olmaması üçün kabelin soyulmuş izolyaisya səthi
cilalanmalı, pardaqlanmalı və ideal halda hamar
şəkilə salınmalıdır.
TƏDRİS MƏRKƏZİ
63
Şə
k.3.14. TPE izolyasiyas
ı
nda su c
ığı
rlar
ı
n
ı
n yaratd
ığı
defektl
ə
r
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Şək.3.15. Montajın 6-cı mərhələsindən sonrakı vəziyyət. 7-ci mərhələ üçün alt qapağın 16 ədəd
boltlarınının sıxılma ardıcıllığı verilir.
64
66
TƏDRİS MƏRKƏZİ
Dostları ilə paylaş: |