Tekshirdi” Kafedra mudiri V. Dadaboyeva 2022 yil Adabiyot fanidan dars rejasi №
Yüklə 0,85 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Vaqt 80 daqiqa Talabalar soni 26 nafar
- Darsning maqsadi
- O’quv faoliyatining natijalari
- Qayta aloqaga chiqish usul va vositaiari Og’zaki nazorat, mashq, tezkot so’rov Fan o’qituvchisi
- Faoliyat mazmuni O’qituvchi
- Dars maqsad va vazifasining belgilanishi
- O’tilgan mavzuni takrorlash
- O’tilgan mavzuni mustahkamlash
|
“Tekshirdi” Kafedra mudiri V.Dadaboyeva «____»____________ 2022 yil Adabiyot fanidan DARS REJASI № _
Dars mavzusi: Kirish. Adabiyot – ma’naviyatni yuksaltirish vositasi. Xalq og’zaki ijodining o’ziga xos xususiyatlari.Xalq og’zaki ijodining tur va janrlari
Fan o’qituvchisi: A.Umarov
Kirish. Adabiyot – ma’naviyatni yuksaltirish vositasi. Xalq og’zaki ijodining o’ziga xos xususiyatlari.Xalq og’zaki ijodining tur va janrlari Texnologik xarita Fan o’qituvchisi: A.Umarov Kirish. Adabiyot – ma’naviyatni yuksaltirish vositasi. Xalq og’zaki ijodining o’ziga xos xususiyatlari.Xalq og’zaki ijodining tur va janrlari Dars rejasi: 1.Adabiyot va ma’naviyat tushunchasi 2.Adabiyotning tasvir obyekti Adabiyot qadim zamonlardan hozirga qadar «jamiyat», «ma’ naviyat», «madaniyat» va «san’at» tushunchalari bilan birgalikda yashab keldi. Badiiy adabiyot har bir inson ma’naviy dunyosini bebaho insoniy fazilatlar, o‘lmas milliy qadriyatlar bilan boyitadi. Ma’naviyati yuksak inson chinakam shaxs darajasiga ko‘tarilishi mumkin. Odamning Vataniga sodiq fuqaro, ota-onasiga munosib farzand, yaqinlariga oqibatli do‘st bo‘lishi ma’naviy kamolotining darajasidan darak beradi. Shunday komillik yo‘lida badiiy adabiyot Siz azizlarga beqiyos xizmat qiladi. Adabiyot xazinasidagi tilla sandiq bebaho dur-u javohir – injular bilan to‘la; unda bitmas-tuganmas milliy-ma’naviy qadriyatlar zaxirasi jamlangan. Bu ma’naviyat xazinasidan bahramandlik ulkan hayot ostonasiga qadam qo‘yayotgan siz kabi oqil-u dono yosh avlodning tafakkuriga qanot bag‘ishlaydi, tasavvurini kengaytiradi. Sharqda qadim-qadimdan shaxsning jamiyat va davlat bilan uyg‘unlik darajasi e’tiborda turgan. Aytish mumkinki, har bir shaxs tabiatidagi o‘ziga xos xislatlari inkor etilmagani holda, uning jamiyat bilan muvofiq bo‘lishi rag‘batlantirilgan. Badiiy adabiyot shaxsning jamiyatda o‘z o‘rnini topishga ko‘maklashadi. Bu jarayon o‘qilgan asarlarni uqish, ulardan o‘rinli xulosalar chiqarish, badiiy so‘zdan ta’sirlanish, ko‘ngilni poklash, o‘ziga ma’qul kelgan ezguliklarni yaqinlariga ham ravo ko‘rish, eng muhimi, badiiy asarlar vositasida odam o‘z-o‘zini kamol toptirishi orqali sodir bo‘ladi. Yoshlarni ozod ruhli, erkin fikrli, adolatli, xolis, sabrqano atli qilib kamolga yetkazishdek tabarruk vazifani badiiy adabiyot o‘z so‘zining quvvati va sehri bilan bajaradi. Hazrat Alisher Navoiy aytadi: «Qone’ (qanoatli) darveshning quruq noni tome’ (ta’magir, birovning narsasiga ko‘z tikuvchi) shohning xitoyi xoni (dastur xoni)din xo‘broqdur». «Nazm ul-javohir»da shoir «Har kimsadaki bo‘lsa qanoat, g‘am yo‘q» degan xulosani bildiradi. Navoiy yaratgan qahramonlarning asosiy qismi ma’naviy jihatdan boy insonlardir. «Hayrat ul-abror»dagi qator hikoyatlar, «Farhod va Shirin», «Layli va Majnun», «Sab’ayi sayyor», «Saddi Iskandariy» va boshqa asarlarning qahramonlari shunday xislatga ega. Bobur g‘azallarida, «Boburnoma»da aks etgan hayot hodisalari ham kishini o‘yga toldiradi, insonning kuch va qudratiga, e’tiqodiga bo‘lgan ishonchni mustahkamlaydi, kishining o‘zida o‘shanday xislatlar paydo qilishi uchun rag‘bat uyg‘otadi. Ushbu darslikka kiritilgan barcha adiblarning ijodini o‘qigan har bir o‘quvchi ulardagi so‘z sehriga, qahramonlarning jur’at va jaso ratiga, insoniy mehr va muhabbatni tasvirlashdagi takrorlanmas mahoratiga tan berishlari shubhasiz. Mahmudxo‘ja Behbudiyning hurlikka, inson haq-huquqini tanishga undaydigan «Haq berilmas, olinur» yoki Abdulla Qodiriyning so‘zlash va yozish odobiga doir «So‘z so‘zlashda va ulardan jumla tuzishda uzoq andisha kerak» degan hikmatlari ham inson ma’naviyatining qaysidir jihatini tarbiyalash uchun xiz mat qiladi, albatta. Adabiyotda har bir xalqning ona Vatani, tuprog‘i, o‘ziga xos milliy xarakteri, marosim va urf-odatlari tasvirlanib ulug‘lanadi; barcha uchun birdek ardoqli bo‘lgan umuminsoniy his-tuyg‘ular tarannum etiladi. Shu ma’noda, turli millatlarni o‘zaro birdamlikka chorlaydigan badiiy adabiyot geografik chegara bilmaydi. Bir millat adabiyotidagi go‘zal asar boshqa bir xalqning ma’naviy mulkiga aylanishi mumkin. O‘z vaqtida respublikamizning Birinchi Prezidenti: «Chinakam ma’naviyatli va ma’rifatli odamgina inson qadrini bilishi, o‘z milliy qadriyatlarini, milliy o‘zligini anglashi, erkin va ozod jamiyatda yashashi, mustaqil davlatimizning jahon hamjamiyatida o‘ziga munosib o‘rin egallashi uchun fidoyilik bilan kurasha olishi mumkin», – deb ta’kidlagan edi. Buning uchun esa, albatta, badiiy adabiyot, xususan, qadimiy va boy og‘zaki ijod namunalari, takrorlanmas sehr va jozibaga ega bo‘lgan adabiyotimiz tarixi, zamondoshlarimiz obrazlarining o‘ziga xos olamini inkishof etishga yordam beradigan zamonaviy adabiyotimiz, olam va odam munosabatlarining turfa qirralarini bir-birini takrorlamagan holda tasvirlab beradigan jahon adabiyotining nodir namunalari bilan yaqindan va jiddiy tanishmog‘imiz talab etiladi. Ma’naviyat tushunchasini barcha milliy va umuminsoniy qadriyatlarning yuksak yaxlitligi tarzida talqin etish mumkin. Bu xislat odamning olamdagi moddiy va ma’naviy hodisalarga yaxlit muno sabati tarzida namoyon bo‘ladi. Har bir insonning o‘z ongi, tasavvuri, tafakkur tarzi, dunyoqarashi bilan belgilanadigan ichki dunyosi bor. Uning «yaxshi» yoki «yomon» deb nom olishi mana shu ichki dunyoning mazmun va mohiyatiga bog‘liq. Agar u jamiyatning tegishli bosqichdagi talablariga, jamiyat a’zolarining umumiy axloqiy-madaniy qarashlariga uyg‘un bo‘lsa, yaxshi, aksincha holatda esa yomon degan nom olishi mumkin. Har bir inson jamiyat a’zolari bilan birga yashaydi. Demak, u atrofdagilar ta’sirini ham his qilib turadi. Badiiy adabiyot ana shunday ta’sir ko‘rsatishda katta ahamiyat kasb etadi.Badiiy adabiyotning din bilan aloqasi, xususan, tasavvufning badiiy adabiyotga ko‘rsatgan ta’siri tufayli undagi insonparvarlik g‘oyalarining yanada kuchli, jozibali va yorqinroq tarzda namoyon bo‘lganini ta’kidlash joiz. Unda insonning faqat o‘ziga xos xususiyatlari emas, balki butun insoniyatga, jamiyatga, tabiatga, olam va odam munosabatlariga daxldorligi ham alohida e’tibor bilan tasvirlangan. Bu tasvirlarning birortasi kishini befarq qoldirmaydi. Ular insondagi yaxshi fazilatlarning ko‘payishiga va, aksincha, yomon xu susiyatlarning bartaraf etilishi, yo‘qotilishiga undab turadi. Inson ma’naviyatini boyitish uchun har qanday adabiyot emas, balki yuksak badiiyat talablariga javob bera oladigan asarlar zarur bo‘ladi. Badiiy asar ta’sirli va yaxshi bo‘lishi, u har qanday kitobxon qalbiga zavq-shavq bag‘ishlashi bilan birga ezgu o‘y hamda orzular yo‘liga yaqinlash tirishi shart. Savol va topshiriqlar 1. Ushbu mavzu epigrafida keltirilgan she’rni qanday izohlaysiz? 2. Badiiy adabiyotning hayotingizda tutgan o‘rnini tu shuntirib bering. 3. «Jamiyat», «ma’naviyat», «madaniyat» va «san’at» tushunchalarini o‘tgan sinflarda o‘qilgan asarlarga bog‘lab tushuntira olasizmi? 4. Nega adabiyot chegara bilmaydi? 5. Alisher Navoiyning inson fazilatlari haqida aytgan yana qanday hikmatlarini bilasiz? 6. Behbudiy va Abdulla Qodiriy fikrlarini kengroq tushuntirib bering. 7. Respublikamizning Birinchi Prezidenti aytgan fikrga e’tibor be ring. Uni qanday izohlagan bo‘lar edingiz? 8. Adabiyot tarixidan «ma’naviyati yuksak» hamda «ma’naviyati past» qahramonlar tasvirini eslang. Ularning asosiy belgilari qanday namoyon bo‘lganini izohlab yozing. “Tekshirdi” Kafedra mudiri V.Dadaboyeva «____»____________ 2022 yil Adabiyot fanidan Yüklə 0,85 Mb. Dostları ilə paylaş:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||