Tələbə: İslamov Elşən Qrup: tsp 410 Metodist

AZƏRBAYCAN RESPUBLİKASI TƏHSİL NAZİRLİYİ

AZƏRBAYCAN DÖVLƏT PEDAQOJİ UNİVERSİTETİ

Fakültə: Məktəbəqədər təhsil

İxtisas: Təhsildə sosial-psixoloji xidmət

Tələbə: İslamov Elşən

Qrup: TSP 410

Metodist: Heydərova Simnarə

STRESSİN İNSAN HƏYATINA TƏSİRİ

Stress hər bir insanın həyatında var, belə ki, müasir insanın həyat və fəaliyyətinin bütün sferalarında stress qaçılmazdır. Hər bir insan stress keçirir, hər kəs onun haqqında danışır, amma demək olar ki, heç kim dəqiq bilmir ki, stress nədir, onun əlamətləri hansılardır və onunla necə mübarizə aparmaq lazımdır. Stressli situasiyalar evdə olduğu kimi, işdə də yaranır. Stressi yaradan faktorları bilib onların aradan qaldırılması yolları müəyyən olunarsa, işlə bağlı stress halları azalar və personalın fizioloji və psixoloji itkiləri minimal həddə çatdırılar.

İnsanlarda daha çox işdəki problemlər, ailədəki konfiliktlər, fiziki yorulma, əsəb gərginliyi və yaxud yaxın adamın ölümü ilə əlaqədar stress haqqında təsəvvür var. Lakin güclü səy, ağrı, qorxu, yorğunluq və hətta böyük uğur stress yarada bilər, ancaq onlardan heç biri üçün demək olmaz ki, məhz bu stressdir, çünki bu termin bərabər səviyyədə digərlərinə də aid edilir.

Bildiyimiz kimi, stressin bir neçə növləri var. Bunlardan biri də posttravmatik stressdir. Bu stressin daha ağır formasıdır. Travmatik stress – ümumi stress reaksiyalarının xüsusi formasıdır. Sarsıdıcı stressin əsas əlaməti – insanda həyəcan hissinin əmələ gəlməsidir. Xüsusən də uşaqlarda psixoloji müdafiə zəif olduğundan o, hər hansı sarsıntıya qarşı açıq, psixoloji cəhətdən köməksiz qalır. Buna görə də keçid dövrü şəraitində psixoloji sarsıntıya ən çox məruz qalan uşaqlardır. Uşaq illərində vurulan psixoloji zədə uşağın gələcək həyatına, gələcək inkişafına xələl gətirə və onun şəxsiyyət kimi inkişafını məhdudlaşdıra bilər. Bu kimi mənfi hallardan uzaq olmaq üçün ümumilikdə stress və bir növü olan posttravmatik stress anlayışları haqqında hər birimizin məlumatı olmalıdır.

“Stress” sözü “uğur”, “uğursuzluq”, “xoşbəxtlik” kimi müxtəlif insanlar üçün müxtəlif məna kəsb edir. Buna görə də baxmayaraq ki, artıq bu söz bizim gündəlik dilimizdə işlənən sözdür, ona müəyyən konkret məna vermək çətindir.

“Stress” sözü fransız “destresse” sözündən əmələ gəlib və onun dəqiq mənası belədir: “sıxışdırılmış, məhdudlaşdırılmış vəziyyətdə olmaq”. Əsrlər keçdikcə “de” səsi yoxa çıxıb və iki anlayış tərzində qalıb: “stress” və “distress”. Əgər stressslə bağlı fəaliyyət xoş və xoşagəlməyəndirsə, distress həmişə xoşagəlməyən haldır.

Dilimizə isə “stress” sözü ingilis dilindən keçib və tərcüməsi “təzyiq, gərginlik” deməkdir. Uzun illər boyu “stress” sözü altında texniki sınaq zamanı materialların deformasiyası başa düşülürdü. Bu söz tibbə və psixologiyaya 1950 – ci ildə Vurger alimi tərəfindən gətirilmişdir.

Stressin mənbəyi həm müsbət, həm də mənfi hadisələr ola bilər. Stressin mənbəyini və özünü fərqləndirmək üçün müsbətlər evstress, mənfilər isə distress və ya stress adlandırılır.

Gündəlik həyatımızda biz adətən kiminsə haqqında “stress keçirir” deyərkən, onun həddən artıq stress və ya distress keçirdiyini nəzərdə tuturuq, necə ki, kimin üçünsə “istiliyi var” deyərkən onun temperaturunun normadan artıq olduğunu nəzərdə tuturuq. Belə ki, normal temperatur bədəndə həmişə olur. Nə ilə məşğul olduğundan və nə baş verdiyindən asılı olmayaraq insan həmişə yaşamını saxlamağa, hücumdan qorunmağa, daim dəyişən şəraitə uyğunlaşmağa tələbat hiss edir. Hətta insan yatarkən tam boşalma zamanı da bir qədər stress keçirir.

Stress – emosional gərginlik, xarici qıcıqlandırıcıların təsiri nəticəsində insan psixikasının yüklənməsidir. Stress nə yaxşı, nə də pisdir. Bu sözün müsbət və ya mənfi məzmun alması onun hansı kontekstdə işlədilməsindən asılıdır. Bir tərəfdən stress həyatı canlandıran, xilas edən qüvvə, digər tərəfdən isə həyatı məhv edə biləcək qüvvədir.

Stress hər bir fəaliyyət növü ilə bağlı olduğu üçün ondan yalnız heç nə etməyənlər yayına bilər. Əhəmiyyətsiz stresslər qaçılmaz və zərərsizdirlər. Məhz hədsiz stresslər fərd və orqanizm üçün ciddi problemlər yaradır. Stress insan mövcudluğunun tərkib hissəsidir, lakin yol verilə biləcək stress səviyyəsi ilə çox yüksək stress səviyyəsi arasındakı fərqi görməyi bacarmaq lazımdır.

Bəs nə vaxt stress dözülməz olur və onunla mübarizə aparmaq zərurəti yaranır? Əgər situasiya hədələyici olarsa, adaptasiya pozularsa, vəziyyəti idarə etmək qeyri – mümkündürsə, problem uzun müddət həll olunmursa və ya bu situasiyanın nəticəsində çox güclü emosiyalar yaranırsa üzücü stressdən danışmaq olar. Bir qayda olaraq bu situasiya beynimizə yazılır və tədricən sağlamlığımızı üzür. Sirr deyil ki, psixi və ya fiziki xəstəliklərin yaranması insanın həyatında çox ciddi dəyişiklərlə təmsil olunur.

Stress fizioloji cəhətdən U. Kennonun homeostazis (homeostazis – orqanizmin fəaliyyətinin daxili şəraitinin sabitliyidir) və H.Selyenin ümumi adaptasiya sindromu, daha doğrusu, orqanizmin qüvvətli və ya həddindən artıq qüvvətli (zədələyici) xarici təsirlərə (istər fiziki, istərsə də sinir – psixi emosional yük olsun) cavab olaraq öz ehtiyat qüvvələrini (birinci növbədə, endokrin ehtiyatını) səfərbər edən özünəməxsus müdafiə reaksiyası haqqında təlimlərə əsaslandırılmışdır.

Ürək – damar, tənəffüs sistemlərinin işində, dərinin elektrik keçirmə qabiliyyətində baş verən dəyişikliklər və digər vegetativ göstəricilər stress halının yarandığını bildirir. Stress zamanı habelə mərkəzi sinir sisteminin elektrofalaqrammada qeyd olunan müəyyən bioelektrik dəyişiklikləri, qanın biokimyəvi dəyişmələri və s. müşahidə olunur. Təkcə onların əsasında emosiyanın məzmunu haqqında fikir söyləmək mümkün deyildir. Belə ki, nəbzin tez olması həm qorxu, həm də sevinc emosiyası sayəsində baş verə bilər. Güclü stress zamanı yuxarıda sayılan əlamətlərlə yanaşı, insanın davranışı da olduqca səciyyəvi şəkildə dəyişilir; ümumi oyanma reaksiyası əmələ gəlir, davranış az və ya çox dərəcədə pozulur, nizamsız hərəkətlər, jestlər, vasitəsiz, qırıq nitq və s. müşahidə olunur. Stress halının çox güclənməsi əks reaksiyaya, yəni ümumi ləngiməyə, passivliyə, fəaliyyətsizliyə gətirib çıxara bilər.

Orqanizm stressə üç yolla müqavimət göstərir: əvvəl siqnallar, yəni stressorlar beynin qabıq hissəsində təhlil olunur, sonra onların bəziləri hərəkətə cavabdeh olan əzələlərə gəlir və orqanizmi stressora cavab hazırlayır

Son illərin tədqiqatları göstərmişdir ki, məhz gündəlik, xırda xoşagəlməz hallar stressin yaranmasına səbəb olur. Kim ki iş yoldaşları ilə qarşılıqlı münasibətlərini, intriqalarını, işdəki xırda uğursuzluqları ürəyinə salır və ya uzun müddətdir ki, öz qonşusu ilə barışmaz dava şəraitində yaşayır, o adamlar xroniki stressdən əziyyət çəkirlər.

Stress sinir sistemi adrenalin və kortizol hormonunun ifrazına səbəb olur. Bu hormonlar ürəyin döyüntüsünü, qan təzyiqini artırır, qanda qlükozanın səviyyəsini qaldırır. Bunların sayəsində, insan təhlükəyə dərhal cavab verə bilir. Həddindən artıq stress növbəti fəsadlara səbəb ola bilər:

əsəbilik, narahatçılıq, depressiya, baş ağrısı, yuxusuzluq

Əzələ-sümük sistemi.

Əzələlər insanı zədədən qorumaq üçün gərginləşir. Həddindən artıq stress növbəti fəsadlara səbəb ola bilər:

bədəndə ağrılar, kəskin baş ağrıları, əzələ spazmı

Tənəffüs sistemi.

İnsan daha çox oksigen qəbul etmək üçün tez-tez nəfəs alır. Həddindən artıq stress növbəti fəsadlara səbəb ola bilər:

hiperventilyasiya və nəfəs çatışmazlığı, həmçinin meyilli olanlarda panik ataklar

Ürək-damar sistemi.

Ürək tez-tez döyünür, qanı bütün bədənə ötürmək çətinləşir. Qanı lazım olan nahiyəyə, məsələn, əzələlərə ötürmək üçün qan damarlarının bəziləri genişlənir, bəziləri isə daralır. Həddindən artıq stress növbəti fəsadlara səbəb ola bilər:

yüksək qan təzyiqi, infarkt, insult

Endokrin sistem.

Vəzlər adrenalin və kortizol hormonu ifraz edirlər və bu hormonlar orqanizmə stress zamanı cavab reaksiyası verməyə kömək edir. Qara ciyər orqanizmi daha çox enerji ilə təmin etmək üçün qanda şəkərin səviyyəsini qaldırır. Həddindən artıq stress növbəti fəsadlara səbəb ola bilər:

diabet, immunitetin zəifləməsi, xəstəliklərin artması, dəyişkən əhval-ruhiyyə, artıq çəki

Mədə-bağırsaq sistemi.

Həzm prosesi pozulur. Həddindən artıq stress növbəti fəsadlara səbəb ola bilər:

ürəkbulanma, qusma, ishal, qəbizlik

Reproduktiv sistem.

Stress cinsi istəyə və fəaliyyətə təsir edir. Həddindən artıq stress növbəti fəsadlara səbəb ola bilər:

impotensiya, aybaşı pozulması.

Psixoloqlar və psixiatrlar insanın somatik xəstəlikləri ilə şəxsi xüsusiyyətləri arasında, həmçinin yaşayış mühiti arasında asılılığın olduğunu müəyyən etmişlər. Məsələn, mədə xorası xəstələri üçün yüksək borc hissi, həyəcan, əsəbilik xasdır. Bu insanlara aşağı özünüqiymətləndirmə, həddən artıq kövrəklik, tez incimək, utancaqlıq, özünə inamsızlıq, həmçinin özünə qarşı yüksək tələbkarlıq xasdır. Müəyyən edilmişdir ki, belə insanlar əslində bacardıqlarından daha çox etməyə çalışırlar. Onlarda çətinliklərin aradan qaldırılması güclü həyəcanla müşayiət olunur. Bu həyəcan gərginlik vəziyyəti yaradır ki, həmin gərginlik həzm orqanlarının və onların damarlarının divarlarının əzələlərində spazmaya səbəb olur. Bu isə onların qanla təchizini pisləşdirir və onların mədə şirəsi ilə həzminə müqavimətini azaldır. Bu da xora yaranmasına səbəb olur.

Müəyyən olunmuşdur ki, hadisələrin gələcək inkişafını görməyə çalışan, dəlil və sübutlarla stressorun neqativ gücünü azaldan, situasiyaya yumor hissi ilə yanaşan insanlar stresi daha yüngül keçirirlər. Psixi gərginlik, qorxu, təhlükə hissi, uğursuzluq insan üçün daha dağıdıcı stressordur. Məsələn, Titanikin batması zamanı xilasedicilər hadisə yerinə çox tez (3 saatdan sonra) çatmışdılar. Buna baxmayaraq sərnişinlərin əksəriyyəti qorxudan ölmüşdür. Ona görə də fransız həkimi A. Bombar öz kitabında yazırdı: əfsanəvi gəmilərin vaxtsız ölən qurbanları qorxudan ölürlər.

Aparılan tədqiqatlar nəticəsində insanların daha çox yaxın adamının itirdikdə, nigahı pozduqda və işi itirdikdə stresə məruz qalması məlum olmuşdur.

Stress bədəni və zehni vəziyyəti təsir edən və gələcəkdə həyat keyfiyyətini aşağı salacaq xəstəliklərə səbəb olan bir vəziyyətdir.

Stresə səbəb olan amillər aşağıdakılardır:

• Yeni bir işə düzəlmə vəziyyəti

• Travma

• Ailədəki sağlamlıq problemləri

• Alkoqol və maddə istifadəsi

• Şəhər dəyişiklikləri

• Sevilən birinin itkisi

Stres simptomları aşağıdakılardır:

• Yuxu problemi, yata bilməmək və ya çox yatmaq

• iştahanın azalması, yeməkdəki dəyişikliklər və ya əksinə artıq yemək qaydası

• Baş ağrısı

• Diqqət çatışmazlığı

• Motivasiya olmaması

• Ünsiyyət qurmaq istəməmək

• Sosial vəziyyətdən çəkilmək

• Asılılıqların meydana gəlməsi, stresdən qurtulmaq üçün siqaret və alkoqol istifadəsi və istifadə edildikdə istifadələrinin artması.

• Ağırlıqda yaşanan dəyişikliklər

Bu cür stres əlamətləri gündəlik həyata mənfi təsir edə bilər.

Stres növləri isə bunlardır:

Stres kəskin stres, epizodik kəskin stres və xroniki stres kimi üç başlıq altında araşdırılır.

Kəskin stres keçmişlə gələcək arasında baş verə biləcək bir növ stresdir. Vaxt və yerdən asılı olaraq dəyişə bilər. Bəzən kəskin stresli davranışlara xoşbəxtlik bəxş etsə də, bəzən kədərli ola bilər. Kəskin stresin digər bir xüsusiyyəti ondan ibarətdir ki, bu, hər bir insanda görülə bilər və eyni zamanda idarə oluna və müalicə edilə bilən bir stres növüdür.

Epizodik kəskin streslə qarşılaşan şəxs həyatında bütün məsuliyyət daşıyır. Hər zaman çox çalışırlar. Və bu şəkildə yaşadıqları hər problemə həddindən artıq reaksiya verirlər. Duyğularını idarə etməkdə çətinlik çəkdikləri üçün reaksiyalarını idarə edə bilmirlər. Epizodik stresin başqa bir tərəfi də narahatlıqdır. Bu stresi yaşayan insanlar ətraf mühitə qarşı həm bədbəxt, həm də bədbin davranırlar. Hər vəziyyətdə hər zaman pis bir şey kimi düşünülən bir stres növüdür.

Xroniki stres öz xüsusiyyətlərinə görə başqa bir stres növü olan kəskin stresdən fərqlənir. Səbəb insana yaratdığı mənfi təsirlərdir. Həm zehni, həm də fiziki problemlərə səbəb ola bilər. Yaranan stresin öhdəsindən gəlmək üçün bir yol axtararkən xroniki stres özbaşına meydana gəlir.

Bildiyimiz kimi, stressin bir neçə növləri var. Bunlardan biri də posttravmatik stressdir. Bu stressin daha ağır formasıdır. Travmatik stress – ümumi stress reaksiyalarının xüsusi formasıdır. Sarsıdıcı stressin əsas əlaməti – insanda həyəcan hissinin əmələ gəlməsidir. Xüsusən də uşaqlarda psixoloji müdafiə zəif olduğundan o, hər hansı sarsıntıya qarşı açıq, psixoloji cəhətdən köməksiz qalır. Buna görə də keçid dövrü şəraitində psixoloji sarsıntıya ən çox məruz qalan uşaqlardır. Uşaq illərində vurulan psixoloji zədə uşağın gələcək həyatına, gələcək inkişafına xələl gətirə və onun şəxsiyyət kimi inkişafını məhdudlaşdıra bilər. Bu kimi mənfi hallardan uzaq olmaq üçün ümumilikdə stress və bir növü olan posttravmatik stress anlayışları haqqında hər birimizin məlumatı olmalıdır.

Fərdlər zamanla kəskin stres tipini unuda bilərlər, ancaq xroniki stresdə fərdlər bu stresdən asılı vəziyyətə gəlirlər. Bu vəziyyət fərd üçün yaxşı deyil.

Stressin müalicəsi.

Stresi müalicə etmək üçün atıla bilən ilk addımlardan biri də gündəlik dəyişikliklər ola bilər. Stresdə bəzi dəyişikliklər baş verməzsə, bir mütəxəssisin köməyinə ehtiyac ola bilər. Stress müalicəsi insandan insana dəyişir. Bunun üçün hər bir şəxsə verilən müalicə eyni olmamalıdır. Hər hansı bir stres halında bilinən müalicə üsulu istifadə edilməməlidir. Əvvəlcə stresin mənbəyi araşdırılmalı və sonra müalicəyə başlanılmalıdır. Daha sonra müayinələr nəticəsində dərman və ya terapiya ilə müalicə ediləcəyinə qərar verilməlidir.

Stressin öhdəsindən gəlmək yolları?

Stresə məruz qalma səviyyəsini azaltmaq üçün stresi nəyin qıcıqlandırdığını kəşf etmək çox vacibdir. Mənbəni anlamaq, mübarizə üsullarını inkişaf etdirməyi asanlaşdırır və bu yolda ilk addımdır. Stres əlamətlərini və stres zamanı fərdi məlumatlılığı tanımaq başqa bir addımdır. Güclü stresin olduğu və öhdəsindən gəlmək çətin olduğu vəziyyətlərdə, bir ruhi sağlamlıq mütəxəssisindən kömək istəmək vacibdir. Zəruri hesab edilərsə tibbi müalicəyə başlamaq olar. Psixoterapiyada stresin mənbəyini tapmaq və mübarizə yollarını gücləndirmək üçün müdaxilələr edilir.

Streslə bağlı gündəlik qeydlərin aparılması (hadisə, təşəbbüskar, o dövrdə ağıldan keçən düşüncələr, duyğu, davranış qeydləri) şüuru artıracaqdır. Bu şəkildə qıcıqlandırıcıları tapmaq və təşəbbüskarları tanımaq mümkün olur. Stres zamanı tətbiq oluna bilən nəfəs alma və rahatlama məşqləri bədəndəki stress səviyyəsini azalda bilər və idarə edilməsini asanlaşdıra bilər. Psixoterapiya praktikasında müştərilərə stres zamanı fiziki olaraq necə rahatlaşmağı öyrənmək üçün tənəffüs və rahatlama hərəkətləri öyrədilir. Eyni zamanda, stresə səbəb olan hadisə-düşüncə-duyğu-davranış arasında bir əlaqə quraraq düşüncə sistemində bir dəyişiklik yaranır.

Bədən tərbiyəsi, sağlam qidalanma, müntəzəm yuxu və istirahət, insanlarla ünsiyyət qurma, sosial əlaqələri qorumaq, keçmişə və gələcəyə deyil, o ana diqqətini cəmləmək, bu andan ləzzət almağa çalışmaq və rahatlamağı öyrənmək öhdəsindən gəlmək üçün tətbiq olunan əsas metodlardır.

Stresssiz bir həyat mümkündürmü?

Stress insan həyatının hərəkətverici qüvvəsi və motivasiya mənbəyidir. Heç olmadığı zaman və ya həddindən artıq səviyyəyə çatdıqda funksionallığı pozur. Stressi bilik və bacarıqları dəstəkləmək üçün yaradıcı bir qüvvə olaraq istifadə etmək, stresin mənfi təsirlərini azaldacaq və diqqətinizi görülən işlərə yönəltməyə və sağlam gündəlik rejiminizi saxlamağa imkan verəcəkdir.

Evlilik, boşanma, yaxınlarını itirmək, işsizlik, valideyn olmaq, itki, yas prosesi, yeni bir əlaqəyə başlamaq, ayrılıq, xəstəlik, təqaüd və stressiz bir həyat kimi həyat hadisələrini aradan qaldırmaq mümkündür. Bəzi hallarda, insanlar stresdən qaçmaq üçün işlərini dəyişdirə, boşana, tərk edə və ya yeni bir yerə köçə bilərlər. Stresli vəziyyətdən qaçınmaq streslə mübarizə üsullarından biridir, lakin uzun müddətdə problem həll etmə metoduna çevrildikdə fərqli problemlər yarada bilər. Çünki hər yeni mühit adaptasiya və özünə uyğunlaşma baxımından başqa bir stres mənbəyi olaraq ortaya çıxır. Ehtiyaca uyğun olaraq stresi azaltmaq üçün həyat dəyişdirilə bilər.

Ailənin və sosial mühitin mövcudluğu stresin öhdəsindən gəlmədə çox vacib bir müalicə vasitəsidir. Güclü stres hallarında fərd tək qalmağı üstün tuta bilər, ancaq insanlarla vaxt keçirmək və ünsiyyət qurmaq çox qoruyucu bir amildir. Fərdin öz həyatı üzərində idarəetmə hissi, qəbul edilən qərarlarda başqa bir mühüm dəyişkəndir. Yaşanan hadisələri şərh edərkən mənfi xüsusiyyətlərin azaldılması fərdi yaxşı hiss edir. Məlumdur ki, duyğularının öhdəsindən gəlmək və özünüdərk edə bilmə qabiliyyəti yüksək olan nikbin fərdlər nisbətən daha az stres yaşayır və ya streslə daha yaxşı mübarizə aparırlar.

Stress çox məkrli bir problemdir. Stress gündəlik həyatın bir hissəsinə çevrildi. Çünki indi insanlar daha çox işləyir, daha az istirahət edir və özləri üçün vaxt ayırmırlar.

Bu vəziyyətdə, demək olar ki, hər kəs stres yaşayır. Nəticə streslə əlaqəli xəstəliklər, narahatlıq pozğunluqları və xoşagəlməz bir həyatdır. Bunu dəyişdirmək olduqca asandır.

Fiziki stres əlamətləri.

Stress fiziki bir konsepsiya olmadığı üçün bir çox insan özünü sınamaqda çətinlik çəkir. Əslində, stresin bu qədər yaygınlaşmasının və bu qədər ziyan vurmasının tək səbəbi budur.

Yəni stresin fiziki əlamətlərini araşdıraraq lazımi anda müdaxilə etmək şansı tapa bilərikmi? Cavabım tamamilə bəli!

Aşağıda sizin üçün sadaladığım stres əlamətlərinə diqqət yetirin və bu şərtlərin olub olmadığını qiymətləndirin.

Stres simptomları:

Hər zaman yorğun hiss etmək ,

Tez-tez baş ağrısı

Əzələlərdə sərtlik və sərtlik (xüsusilə arxa və boyun əzələlərində),

Yuxusuzluq,

Azalan cinsi istək (libido),

Dişlər yatarkən daşlanır,

Qarın ağrıları və davamlı ishal / qəbizlik hücumları,

kimi sıralana bilər. Stress fiziki tapıntılarla yanaşı, zehni təsirlərə də malikdir. Bunlar, sosial mühitlərə daxil olmaq istəməməsi və özünütəsdiqləmə, daim əsəbi, narahat hiss (pis bir şeyin baş verəcəyini hiss etmək), sürətli qıcıqlanma və ani əhval dəyişikliyi, daxili səsinizi dayandırmaqda davamlı özünüzü dinləməkdə çətinlik çəkirsiniz, kimi sıralana bilər.

Bu vəziyyətlərdən birini və ya bir neçəsini yaşayırsınızsa, stres sizə zərər verə bilər stres uzun müddətdə bədəninizə və ağlınıza ciddi zərər verə bilər. Gəlin nəzərdən keçirək.

Stresin zərərləri:

Stress yalnız cansıxıcı və keçici bir şey deyil. Əslində stresi ən vacib toksinlərdən biri kimi görürəm. Tamam, stress görünməyən bir şeydir və çox vaxt qaça bilməzsiniz, ancaq uzun müddət məruz qalmaqla özünüzə ən çox zərəri verirsiniz.

Stresin zərərlərini aşağıdakı kimi sadalaya bilərəm:

Xroniki stres hormon xəstəliklərinə səbəb olur. Daimi stresə məruz qalma xroniki xəstəlik riskini artır (ürək-damar xəstəlikləri, piylənmə). Stres, gen istehsal mexanizmlərinə təsir edərək daha sürətli yaşlanmanıza səbəb olur. Stres sabitləşdikdə immunitet sisteminizi zədələməyə başlayır.

Məncə bu kifayətdir. Daha çox mənfi şeylərdən danışaraq sizi daha çox vurğulamamalıyam. Həm də stres həll olunmur. Buna görə narahat olmağınız lazım deyil.

Stresi azaltmaq üçün yollar.

Bilirəm ki, stresdən azad olmağın yolları barədə düşünürsən. Bunun üçün ciddi xərclərə, həyat məşqçilərinə və ya terapiya mərkəzlərinə ehtiyac yoxdur. Çünki stress çox vaxt sadə səbəblərdən yaranır və zamanla yığılır. Bunu görməməzlikdən gəlmirsinizsə, onu həyatınızdan asanlıqla çıxara bilərsiniz. Sadəcə stresi həyatınıza daxil olaraq azaltmalısınız; yavaş və səliqəli!

Proqressiv əzələlərin rahatlanması.

Əslində tədricən rahatlama çox asan və təsirli bir yoldur. Tədqiqatlar göstərir ki, tədricən əzələ rahatlanması stresi azaltmaq üçün olduqca təsirli olur. Bəs tədricən əzələ rahatlamasını necə tətbiq edirsiniz?

Rahat paltar geyin və möhkəm bir səthdə arxanızda uzanın. Əzələlərinizə diqqətinizi cəmləyin, nəfəsinizi tənzimləyin. Nəfəs alarkən, ayaq əzələlərinizdən başlayaraq bədəninizin yuxarı hissəsinə qədər əzələlərinizi (ayaq, buzov, ayaq, qarın, sinə, qol, çiyin) sıxılmış və dartılmış vəziyyətdə saxlayın. Sonra eyni şəkildə bədəninizin dibindən başlayaraq nəfəs alaraq, büzdüyünüz əzələləri rahatlayın və rahat hiss edin. Bunu gündə 4-5 dəfə təkrarlayın. Bu şəkildə ani həyəcan keçirdiyiniz vəziyyətlərdə tədricən əzələ rahatlamasını tətbiq edərək stresi azalda və özünüzü rahatlamağı öyrənə bilərsiniz. Meditasiya edin. Stressin ən vacib səbəblərindən biri iş həyatıdır. Çünki lazımsız detallar, ciddi təzyiqlər və görüləcək işlərin sırası sizi daimi təsir altında qoyur. Meditasiya isə zehninizi təmizləməyin ən asan yollarından biridir. Buna görə meditasiya işlə əlaqəli stresi azaltmaq üçün ən yaxşı namizədlərdən biridir.

Düşüncə əsnasında zehninizi tamamilə boşaltmalı və zehninizi səssizliyə qərq etməlisiniz. Nəticə olaraq, dua edirsinizsə, dayanmayın və üzərində düşüncə əlavə edin, bunun üçün heç bir məhdudiyyət yoxdur.

Tədqiqatlar göstərir ki, meditasiya stresi azalda bilər və daha yaxşı fokuslanmağa kömək edə bilər. Bəs meditasiya necə edəcəyinizi bilirsinizmi? Cavab mütləq mürəkkəb deyil.

Özünüz üçün bir vaxt çərçivəsi yaradın. Daha çox, narahat olmayacağınız bir aralıq olmalıdır. Bütün düşüncələri tərk edin və bilin ki, o vaxtı yalnız özünüzə, yalnız özünüzə həsr edirsiniz. Telefonunuzu bağlayın, otağınızı sakitləşdirin və dik oturmaq üçün bir stul seçin. Dik oturun. Əllərinizi dizlərinizə qoyun. Dərin diafraqmatik nəfəs alın. Gözlərinizi yumşaq bir şəkildə yumun. Nəfəsinizə odaklanın və hər hansı bir düşüncəni zehninizdə saxlayın. (Bu əvvəlcə çətin ola bilər, ancaq vaxtında öyrəşəcəksiniz). Rahatlayın və bir müddət sükutla düşüncənizi təmizləyin. Burada diqqətəlayiq olan şey mütəmadi olaraq düşünməyə davam etməkdir. Çünki bir çox insan meditasiyanı tezliklə dayandırır.

Daimi günorta yuxusu.

Yuxunun beyində bənzərsiz təsiri var. Bu təsirlər zehninizin boşalmasına, əzələlərinizin rahatlanmasına və daxili orqanların nizamlı işinə davam etməsinə imkan verir. Bu səbəblə günorta yuxusu stresi azaltmağa kömək edir.

Araşdırmalar göstərir ki, günorta yuxusu stress göstəricisi olan kortizol hormonunu azaldır və daha ayıq olmanıza kömək edir.

Bir çox məşhur internet şirkəti (məsələn, Google) işçilərinə günortadan sonra yatmaq imkanı verir. Çünki günorta yuxusu stresi azaltmaq və məhsuldarlığı artırmaq üçün ən təsirli üsullardan biridir.

Etməli olduğun şey, 12: 00-13: 00 arasında 45 dəqiqəlik bir qısayol. Bu qədər sadədir.

Bir şey yazmaq.

Gündəlik tutaraq böyüyən uşaqların hər zaman sakit olduqlarını gördüm. Bəli, yazmaq təsəlliverici idi.

Burada istifadə edəcəyimiz əsas mexanizm problemlərin görünməsini təmin etməkdir. Çünki görmədiyiniz şeyləri böyüdürsünüz və böyütdüyünüz şeylər sizi həmişə daha çox qorxudur.

Bu səbəblə qarşılaşdığınız stresli problemləri yazmalı və göründürməlisiniz. Araşdırmalar göstərir ki, gündəlik tutmaq və ya yazmaq stresi azalda bilər.

Etməli olduğun şey, yatmazdan əvvəl özünə yalnız on dəqiqə ayırmaq və o gün sizi narahat edən və yatıran şeyləri düşünüb yazmaqdır. Bəlkə də bu effektlər üçün nələrin edilə biləcəyinin sonunda bir qeyd əlavə edə bilərsiniz. Səhər çox xoşbəxt oyanacağınıza əmin ola bilərsiniz.

Gəzişmək.

Gəzinti beyindəki bir çox fərqli hormon səviyyəsində dəyişikliklərə səbəb olur. Bundan əlavə, əzələlərinizin işi qanda laktik turşu səviyyəsinin artmasına kömək edir ki, bu da sizi sakitləşdirəcəkdir. Bu şərtlərin hər ikisi stresi azaltmaq və rahatlamağa kömək etmək üçün çox təsirli olur. Yoga ilə gəzinti ilə də istifadə edə bilərsiniz.

Gəzinti ilə yanaşı, digər məşqlər də stresi azaltmağa kömək edir. Ancaq yerimək düşüncənizi digər məşqlərdən daha az məşğul edir. Buna görə stresi azaltmaqda daha təsirli olur. Tədqiqatlar göstərir ki, gəzinti (xüsusilə açıq ərazidə) stresi azaltmaq və narahatlığı aradan qaldırmaq üçün çox təsirli olur.

Saqqız.

Saqqız çeynəmək bədəninizin sadə bir hərəkətə yönəlməsinə imkan verir. Qarşıya qoyulan narahat vəziyyətlərin daha az təzyiq yaratmasını təmin etmək üçün fokuslanmış fəaliyyət, belə demək mümkünsə, diqqəti cəlb edir. Bu səbəbdən saqqız stresi azaldır. Stres topu ilə oynamaq, qələm fırlatmaq və bənzər fəaliyyətlər stresi azaltmaq üçün eyni mexanizmdən istifadə edir.

Tədqiqatlar göstərir ki, saqqız stresin ən vacib göstəricisi olan qanda kortizol səviyyəsini azaldır. Ancaq saqqız günahsız deyil. Mütləq şəkərsiz və tatlandırıcısız saqqız seçməlisiniz.

Həm də stresi azaltmaq üçün hobbi ilə məşğul ola və boş vaxtınızı bu şəkildə keçirə bilərsiniz.

Gülmək.

Gülmək bədəninizi başdan ayağa rahatlaşdırır.

Masaj edin. Xüsusilə aromatik masajlar stresi azaltmaqda böyük kömək ola bilər.

Heyvanları sevirəm. Bunu etmək üçün bir ev heyvanına ehtiyacınız yoxdur. Küçələrdə gördüyünüz pişik və itlərin sizə ehtiyacı var, sevgi üçün acdırlar. Onları qidalandırmaq və xoşbəxt etmək sizi rahat edəcək, əmin edəcək. Əlləriniz çirklənsin! Buna dəyər.

Stres əlamətləri, zərərləri və stresi azaltmaq yolları:

Stressin sizə zərər vermə potensialı var və indi demək olar ki, hər kəsin üzləşdiyi bir problemdir. Bu səbəbdən stresin əlamətlərini yaxşı bilməli və vücudunuzda hansı problemlərə səbəb ola biləcəyini öyrənməlisiniz. Yalnız bundan sonra stresi ciddi qəbul edə bilərsiniz. O zaman stresli olduğunuz zaman stress azaltma metodlarından istifadə edə bilərsiniz.

Həm də stresi azaltmaq üçün tədricən əzələ rahatlatma metodundan istifadə edə bilər, meditasiya edə bilər, günorta yata bilər, yaza bilər, gəzə bilər və saqqız çeynəyə bilərsən. İndi stresdən qaçmaq üçün hər şeyiniz var.