Telekommunikatsiya tarmoqlariga texnik xizmat

CWDM texnologiyasi 
CWDM tizimlari odatdagi WDM tizimlariga nisbatan ancha qo‘pol, 
ya’ni 20 nm chastotalar to‘rida qo‘llaniladi. Agar 8 tadan ortiq WDM 
kanallari talab qilinsa, unda qimmatbaho DWDM tizimlarini o‘rini 
almashtiruvchi sifatida qaraladi.
Bunday tizimlar birinchi navbatda shahar tarmoqlarida yoki “Metro” 
(ya’ni ingliz adabiyotlarida oldingi IEEE 802.6, ISO/IEC 8802-6 
standartlari bo‘yicha MAN-Metropolitan Area Network) sinfli, uch satxli
(LAN-Local Area Network, MAN-Metropolitan Area Network, WAN-
Wide Area Network) tarmoqlarda qo‘llanila boshlagan.
ITU-T ning G.694. 2 taklifiga binoan 20 nm qadamli 18 
tashuvchigacha qo‘llash tavsiya etilgan.
CWDM texnologiyasi Gigabit Ethernet ning bir nechta kanallarini, 
fizikaviy optik tolaning bir juftiga to‘lqinli (spektral) zichlashtirish uchun 
qo‘llaniladi, bu esa tola resursini tejaydi va optik multipleksorlardan 
foydalanib yangi topologik yechimlarga ega bo‘lish imkoniyatini beradi.
CWDM tizimlarida yonma-yon turgan axborot kanallarining 
spektrlari anchagina uzoq masofada joylashgan bo‘lib, uchinchi shaffof 
oyna uchun odatda 20 nm ga (2500 GGs) teng bo‘ladi.
CWDM texnologiyasining asosiy maqsadi., optik aloqa liniyasining 
axborot sig‘imini talab darajasida juda arzon narxda (DWDM ga nisbatan) 
kengaytirishdir. Ushbu maqsadga kanallar orasida keng spektral 
oraliqlardan foydalanish orqali erishiladi.
Zamonaviy CWDM qurilmalarining ko‘pchiligi S va L diapazonni va 
qisman S diapazonni egallaydi. Jihozlarning muvofiqligini ta’minlash 
uchun xalqaro telekommunikatsiya ittifoqi (ITU), CWDM kanallari to‘lqin 
uzunligining spektron sohalarini aniqladi va kanallar orasidagi masofa 20 
nm ga teng qilib olindi. Undan tashqari ancha ilgarigi tizimlar CWDM dan 
800 nm to‘lqin uzunligi atrofida ishlovchi ko‘p modali tolali aloqa 
liniyalaridan foydalana boshlashgan. Bunday tizimlar ikki yoki to‘rtta 
kanalni quvvatlay oladi va masofa uzoqligi2 km dan kam bo‘lgan hollarda 
axborotni uzatish tezligini 500 Mbit/s dan kamroq bo‘lishini ta’minlaydi.
Qo‘llaniladigan to‘lqinli zichlashtiruvchi tizimlar bir necha variantlarga 
ega 3.2-jadvalda tasniflanishining eng ko‘p tarqalgan varianti keltirilgan.

---

138 
3.2-jadval 
CWDM (zich 
bo‘lmagan SZ) 
DWDM (zich 
SZ) 
HDWDM 
(yuqori 
zichlikdagi SZ) 
Kanallar 
orasidagi 
masofa 
20, 25 nm 
1,6 nm 
200, 100, 50 
GGs 
0,4 nm 
25, 12, 5 GGs 
Diapazon 
O, E, S, C, L 
S, C, L 
C, L 
Kanallar soni maksimum 18 ta 
o‘nlab/yuzlab 
o‘nlab 
Narxi 
Past 
Yuqori 
yuqori 
bu yyerda: 
O – birlamchi diapazon (Original, 1260-1360 nm), 
E – kengaytirilgan diapazon (Extended, 1360-1460 nm), 
S – qisqa to‘lqinli diapazon (Short wavelength, 1460-1530 nm), 
S – standart diapazon (Conventional, 1530-1570 nm), 
L – uzun to‘lqinli diapazon (Long wavelength, 1570-1625 nm).
CWDM texnologiyasi kanallar orasidagi intervalning yetarlicha 
kattaligi bilan tavsiflanadi. (20 nm yoki 25 nm), bu esa, unga boshqa 
WDM texnologiyalarga nisbatan keng chastotalar sohasiga ega bo‘lishini 
ta’minlaydi. Bu optik aloqa tizimlari uchun bir nechta standart chastotalar 
diapazoni (“shaffoflik oynasi”) ga ega bo‘lish imkonini beradi. CWDM 
tizimlarida 18 tagacha kanal tashkil qilish va ko‘p modali hamda bir 
modali tolalardan foydalanish mumkin.
Shunga qaramasdan CWDM tizimlarida ikkita muammo mavjud:

Ancha kichiq bo‘lgan to‘lqin uzunliklarida deyarli ikki marotaba 
ko‘p yo‘qotish mavjud, bu esa uzatish masofasini sezilarli darajada 
kamaytiradi; 

Tolada gidroksil ON guruhining mavjudligi sababli 1383 nm to‘lqin 
uzunligida yutilish pikiga egaligi sababli kanallar soni bo‘yicha 
cheklanishlar mavjud. 
CWDM tizimlarida bitta kanal bo‘yicha uzatish tezligi 2,5 Gbit/s 
bo‘lganda 16 kanal bo‘yicha 40 Gbit/s tezlik ta’minlanadi. Agar tizim 
1270-1610 nm bo‘lganda to‘lqin diapazonidan foydalansa, uni FS-CWDM 
tizim (Full-spectrum CWDM) deyiladi. Hozirgi vaqtda CWDM 
texnologiyasi uzoqlik parametri bo‘yicha DWDM texnologiyaga 
qo‘yiladigan talabalarni bajarilishini ta’minlashi mumkin. 

---

139 
CWDM qurilmasi uzatiladigan axborotning ixtiyoriy turi va ixtiyoriy 
tezligi uchun shaffof hisoblanadi hamda magistral tarmoq va ulanish 
tarmog‘i orasida bo‘g‘in bo‘lishi mumkin. CWDM texnologiyasi axborotni 
uzatishning turli protokollariga invariantdir (bog‘liq emas). Bu esa yagona 
transport muhitida turli telekommunikatsiya xizmatlarining yaratilish 
imkoniyatini ta’minlaydi.
CWDM tizimlarida kanallararo chastotaviy masofaning uzoqligi 
DWDM tizimlarga nisbatan aktiv va passiv komponentlar narxining 
sezilarli darajada arzon bo‘lishiga imkoniyat yaratadi. Uzatish tizimining 
mukammalligiga ko‘ra CWDM texnologiyasi turli tarmoq topologiyasini 
konstruksiyalash imkoniyatini beradi.
Ulardan ko‘proq qo‘llaniladiganlarini qarab chiqamiz:

“nuqta-nuqta” topologiyasi. Axborot kanallar bo‘yicha ikkita nuqta 
orasida uzatiladi. Turli tolalardagi oqimlarning birlashish/ajrashishi ro‘y 
beradigan tugunlarida multipleksor/demultipleksorlar o‘rnatiladi. Bundan 
tizimlar yordamida ko‘p sonli video va audio ma’lumotlarni vaqtning real 
masshtabida optik tarmoqda tolalarning cheklangan holida ham uzatish 
masalalarini yechish mumkin; 

tarmoqlanuvchi topologiya. Axborotni tugundan tugunga uzatish 
alohida kanallarning kiritish/chiqarishi yo‘lga qo‘yilgan oraliq tugunlar 
orqali amalga oshadi. Oraliq tugunlardagi yo‘qotishlar hisobiga aloqa 
uzoqligi biroz kamayadi. Bunday tizim transport magistrallarida, neftgaz 
uzatmalarida 
va 
boshqa 
davomli 
obyektlarda 
videokuzatuvlarda 
qo‘llaniladi; 

“xalqa” topologiyasi. Bunday topologiya parametrni qo‘riqlash 
masalasini hal qiladi. “Xalqa” uzilgan holda ham tarmoq ixtiyoriy tugunlar 
orasida axborotni uzatish qobiliyatini saqlab qoladi.
2002-yilda xalqaro elektr aloqa ittifoqi CWDM tizimi uchun eltuvchi 
chastotani aniqlovchi standartni qabul qildi – ITU-T G.694.2 tavsiyasi. 
Ushbu tavsiyaga ko‘ra C, S va L ma’lum diapazonlardan tashqari CWDM 
tizimlarida ikkita yangi to‘lqin uzunlikdagi diapazon paydo bo‘ladi – 
diapazon O (1260-1360 nm) va diapazon ye (1360-1460 nm). 
CWDM tizimlari nisbatan kam sonli optik kanallarni (16-18) 
ta’minlaydi, lekin bu – kamchilik deb hisoblanmasligi kerak, chunki, 
kanallarning bunday sonda bo‘lishi, odatda, aloqa operatorlarining 
o‘tkazish sohasidagi zamonaviy talablaridan ustundir. CWDM 
tizimlaridagi qo‘shni kanallarining to‘lqinlari orasidagi masofaning 
nisbatan katta bo‘lishi kirish/chiqishli optik multipleksorlarni (OADM – 
Optikal ADD-Drop Multiplezor) va optik krosskommutatorlar (OXC-

---

140 
Optikal cross connector) uchun arzon kommutatsiyalash elementlarining 
yaratilishiga imkon beradi.