Telekomunikatsiya fakulteti Teleradioeshittirish yo`nalishi Malumotlar bazasi fanidan mustaqil ishi Bajardi: Najmiddinov Sardorbek

BETWEEN operatori, SQL (Structured Query Language) tilida ma'lumotlar bazalarida foydalaniladi va belgilangan oraliqdagi qiymatlarni tekshirish uchun ishlatiladi. BETWEEN operatori, bir qiymatning boshlang'ich va tugagich orasida bo'lgan qiymatlarni tanlashda va bu oraliqdagi ma'lumotlarni olishda qo'llaniladi.
select * from kurslar where id between 2 and 3;


IN operatori SQL ma'lumotlar bazalarida foydalaniladigan operatorlardan biridir. Ushbu operator orqali boshqa so'rov ichida ko'rsatilgan qiymatlarni tekshirish va tanlash mumkin. IN operatori o'z ichiga qabul qilgan ro'yxatda (listda) berilgan qiymatlarning biriga mos keluvchi ma'lumotlarni olish uchun ishlatiladi.
select * from kurslar where nomi in ("Fizika", "Tarix");


LIKE operatori SQL (Structured Query Language) ma'lumotlar bazalarida matn ustunlarida izlash (search) uchun ishlatiladi. Bu operator, belgilangan matnlar orqali mos keluvchi qiymatlarni izlashda qo'llaniladi. LIKE operatori orqali siz kiritgan matnning qanday bir qismi bo'lishiga qarab ma'lumotlarni topish mumkin.
select * from talabalar where fio like "N%";



Order by operatori yordamida tartiblash

select * from talabalar group by id;

HAVING parametri qator guruhlari uchun tanlov shartini belgilashga imkon beradi. U WHERE parametriga o'xshaydi, lekin GROUP BY parametridan keyin aniqlanadi va birlashtirilgan qatorlarga qo'llaniladi. HAVING parametrini tanlash shartida, so'rov bo'yicha ustunlar qiymatlarini, shu jumladan agregat funktsiyalarining qiymatlarini ishlatishingiz mumkin.
select * from kurslar having narxi < 450000;

UNION (Birlashtirish). R va S munosabatlarni birlashtirish RUS ko‗rinishida bеrilib, bu amalni natijasi R munosabatga tеgishli bo‗lgan yoki S munosabatga tеgishli bo‗lgan yoki ikkalasiga ham tеgishli bo‗lgan kortеjlar to‗plamidir. Bu amallarni bajarayotganda bir xil tartibda bo‗lishi kеrak. Natijani tartibi ham opеrandlar tartibiga tеng bo‗ladi.

INTERSECT(kesishuv). R va S munosabatlarni ayirmasi R∩S ko‗rinishida yoziladi va R va S obyektga tegishli bo‗lgan kortejlar to‗plamiga aytiladi. Bu erda kortejlar har ikki obyektga ham bir xil ko`rinishda bo‗lishi shart. Bu amalni bajarganda ham opеrandlarni tartibi bir xil bo`lishi kеrak.
MINUS(Ayirma) yoki EXCEPT. R va S munosabatlarni ayirmasi R-S ko‗rinishida yoziladi va undagi kortеjlar to`plami R munosabatga tеgishli, lеkin S munosabatga tеgishli bo`lmagan kortеjlardir. Bu amalni bajarganda ham opеrandlarni tartibi bir xil bo`lishi kеrak.

select * from xodimlar union select * from talabalar;

select * from xodimlar UNION ALL select * from talabalar;

select * from xodimlar where exists(select * from talabalar where xodimlar.id = talabalar.id);

select lavozim from xodimlar where lavozim not in (select lavozim from talabalar);

Xulosa:
Bu mashg'ulotlar dasturiy ta'minotlarga va ma'lumotlar bazasi turlariga o'xshashliklarini o'rganishga yordam beradi. Bu vazifalarni bajarish uchun siz quyidagi amallarni bajaringiz mumkin:

Ma'lumotlar bazasini o'rnatish va sozlash:
- Tanlangan ma'lumotlar bazasini (MySQL, Oracle Server, Microsoft SQL Server) o'rnatib, sozlashdan oldin o'zingizning loyihangiz maqsadiga mos bo'lgan ma'lumotlar bazasini tanlang.
Mohiyat - Aloqa Diagrammasi Qurish:
- Aloqa (ER) diagrammasi yaratish uchun o'zingizning ma'lumotlar bazasini modellash loyihasini tuzing. Entitilar, ularning xususiyatlari va aloqalarni ko'rsating.
Relyatsion Ma'lumotlar Bazasini Loyihalash:
- Aloqa diagrammasini bazaga aylantirish, barcha entitilarni va ulardagi aloqalarni to'g'ridan-to'g'ri databaza jadvallariga aylantirishni o'rganing.
SQL Tilida Jadvallar Yaratish, O'zgartirish va O'chirish:
- `CREATE TABLE`, `ALTER TABLE`, `DROP TABLE` SQL buyruqlaridan foydalanib, ma'lumotlar bazasidagi jadvallarni yaratib, o'zgartirib va o'chirishingiz mumkin.
Ma'lumotlarni Tanlash va Ular Ustida Amallar:
- `SELECT` so'rovi orqali ma'lumotlarni tanlash va `WHERE` shartlari yordamida ular ustida mantiqiy amallar bajarishingiz mumkin.
AND, OR, NOR Mantiqiy So'zlaridan Foydalanish:
- `AND`, `OR`, `NOT` mantiqiy so'zlardan foydalanib, shartlarni tuzishingiz va shu mantiqiy so'zlar orqali mantiqiy amallar bajarishingiz mumkin.
Ma'lumotlarni Saralash:
- `ORDER BY` standart so'zi orqali ma'lumotlarni saralashni o'rganishingiz mumkin.
Group By va Order By Standart So'zlari Bilan So'rov Yaratish:
- Ma'lumotlarni guruhlash va saralash uchun `GROUP BY` va `ORDER BY` so'zlaridan foydalanishingiz mumkin.

HAVING Standart So'zi Orqali So'rovlar Yaratish:

- `HAVING` so'zi orqali guruhlangan ma'lumotlarga shart qo'yishingiz mumkin.
UNION, INTERSECT (INNER JOIN) va MINUS Standart Buyruqlardan Foydalanish:
- `UNION`, `INTERSECT` (`INNER JOIN`), `MINUS` so'rovlarni o'rganishingiz va ularni ma'lumotlarni solishtirishda, bir-biriga qo'shishda va ayirishda qo'llashingiz mumkin.
Bu amallar yordamida siz ma'lumotlar bazasi va SQL tilini o'rganib, ma'lumotlarni boshqa ma'lumotlar bilan bog'lash va turli so'rovlarni yaratishda tajribangizni oshirishingiz mumkin. Youtubedagi darsliklardan foydalanishingiz va ma'lumotlarni amaliy mashg'ulotlar orqali o'rganishingiz muhimdir. O'rganish jarayonida amaliy mashg'ulotlardan foydalanish va o'z fikrlaringizni joriy etish, tajribangizni yuksak darajada oshirishga yordam beradi.

Foydanilgan adabiyotlar ruyxati:

1. 
   Lms tizimidagi asosiy darsliklar.
   
2. 
   Youtube.com
   
3. 
   Google.com