Teleradioeshittirishda uzatish va qabul qilish qurilmalari

U
chiq
 
Nochiziqli
element 
U
kir
 
L
С
С
yu
 
R
yu
 
u
s
(t)
 
u
d
(t)
 
t
 
t
 
а) 
б) 

---

192
AM-signal detektorining asosiy texnik xarakteristikalari quyidagilarni o‘z 
ichiga oladi: 
- garmonikalar koeffitsienti orqali baholanadigan modulyatsiyalash qonunini 
qayta tiklash aniqligi: 
𝐾
𝐺
=
√𝑈
2𝛺𝑡
2
+ 𝑈
3𝛺𝑡
2
+ ⋯
𝑈
𝛺𝑚
 
- detektorlash samaradorligi (uzatish koeffitsienti): 
K
D
=S
dx
=dU
chiq
/dU
kirm
=ΔU
chiq
/ΔU
kirm
 
modulyatsiyalanmagan signal uchun
K
D
=ΔU/ΔU
m0
, AM-signal uchun
 
K
D
=U
Ωm
/ωU
m0
. 
- AChXning notekisligi; 
- detektor qarshiligini oxirgi OChK kaskadining texnik xarakteristikalariga 
ta’siri. 
Nokogerent amplitudaviy detektorning sxemasi 13.8- rasmda keltirilgan.
13.8- rasm. Nokogerent amplitudaviy detektorning sxemasi

---

193
Detektorning tarkibiga nochiziqli element – VD1 diod kiritilgan. Nochiziqli 
elementning zarurati detektorlash jarayoni signal spektrini o‘zgartirishga 
bog‘liqligi bilan kelib chiqadi. 
Diodga 
S
AM
(t)
AM signal beriladi, uning spektrida tashuvchi signalning 
tashkil etuvchilari va yon tashkil etuvchilar mavjud bo‘ladi (13.9a- rasm).
13.9- rasm. AM signallarni detektorlash jarayoni 
Diodning 
u
d
(t) 
ta’sir reaksiyasi spektrida yangi o‘zgarmas tashkil etuvchi, 
modulyatsiyalovchi signal tashkil etuvchisi va modulyatsiyalangan signalning 
yuqori garmonikalari paydo bo‘ladi (13.9b- rasm). R1C1 elementlar past 
chastotalar filtrini tashkil etadi, u ta’sir reaksiyasi spektrining yuqori chastotali 
tashkil etuvchilarini shuntlaydi va bu bilan modulyatsiyalovchi signal tashkil 
etuvchisini va 
u
PCHF
(t) 
o‘zgarmas tashkil etuvchini ajratadi (13.9v- rasm). C2 
kondensator spektrning o‘zgarmas tashkil etuvchisini kechiktiradi va chiqish 

---

194
signali spektrida faqat 
u(t)
modulyatsiyalovchi signal tashkil etuvchisi qoladi 
(13.9g- rasm). 
Detektorlashda ikkita kvadratik va chiziqli rejimlarga ajratiladi. 
Kvadratik rejimda signallarni detektorlash uchun diod VAXining nochiziqli 
oralig‘i ishlatiladi (13.10- rasm). Bu rejimda kichik amplitudali kirish signallari 
ishlatilishi mumkin, lekin bunda signalning nochiziqli buzilishlari vujudga keladi. 
Chiziqli rejimda diod VAXining chiziqli oralig‘i ishlatiladi. Bu rejimda 
kirish signallari etarlicha katta amplitudaga ega bo‘lishi kerak va bunda signalning 
nochiziqli buzilishlari bo‘lmaydi. 
13.10- rasm. Amplitudaviy detektorning ish rejimlari 
Operatsion kuchaytirgichdagi (OK) yuqori aniqlikdagi amplitudaviy 
detektorning sxemasi 13.11- rasmda keltirilgan. 
13.11- rasm. OKdagi amplitudaviy detektor

---

195
Agar kirishdagi kuchlanish noldan katta bo‘lsa, u holda OK chiqishidan 
manfiy kuchlanish bo‘ladi. U holda 
V1
diod ochiq,
V2
diod esa yopiq bo‘ladi, 
shuning uchun chiqishga kuchlanish berilmaydi. Agar kirishdagi kuchlanish 
manfiy bo‘lsa, u holda OK chiqishida musbat potensial bo‘ladi, shuning uchun 
V1
diod yopiq,
 V2
diod esa ochiq bo‘ladi.
Natijada kuchlanish chiqish kondensatoriga beriladi va u zaryadlanadi. 
Bunda 
V2
diod operatsion kuchaytirgich hisobiga juda katta kuchaytirish 
koeffitsientili manfiy teskari aloqa bilan qamrab olingan bo‘lib qoladi. Manfiy 
teskari aloqa diodning ishchi nuqtasining o‘zgarishini kompensatsiyalaydi, 
shuning uchun barcha kuchlanishlarda detektorning statik xarakteristikasi chiziqli 
bo‘lib qoladi. 
Detektorlash aniqligini oshirish uchun ko‘pincha ikkita yarim davrli detektor 
ishlatiladi. U 13.11- rasmdagi ikkita o‘xshash qismlardan tashkil topadi. Lekin 
ikkinchi OKga kirish kuchlanishi inverslamaydigan kirishga beriladi, shuning 
uchun detektor ham musbat, ham manfiy yarim to‘lqinda ishlaydi. Bu qurilmaning 
aniqligini oshiradi.