Tema: Kishi topar balalarinda geometriyaliq formalar haqqindaģi qiyallardi qàliplestiriw metodikasi hàm texnologiyasi. Mazmuni Kirisiw. I bap. Mektepke shekemgi tálimde Balalardi geometriyaliq figuralar menen tanistiriw

Kishi topar . Geometriyalıq forma. Sheńberdi teńey alıw hám atin aytıwdı úyretiw. Onı seziw, háreket hám kóriw jolları menen tekseriw usılların úyretiw. Kvadrat penen tanıstırıw. Sheńber, kvadrattı parıqlaw hám aytıwdı seziw, háreket hám kóriw usılları arqalı úyretiw. Balalarǵa shar hám kub haqqında túsinik beriw.
Túrli tapsırmalar járdeminde shar hám kub haqqındaǵı bilimlerdi bekkemlew. Úshmúyeshlikti teńey alıw hám atin aytıwdı úyretiw. Onı seziw, háreket hám kóriw jolları menen tekseriw usılların úyretiw.

Kishi topar

Úsh jaslı kishkentaylardı domalaq predmetlerdi hám múyeshleri bar predmetlerdi parıqlawǵa, yaǵnıy predmetler formaların elementar analiz etiwge ùyretedi. Qaraw ushın geometriyalıq formaǵa iye bolǵan, detallari joq, ápiwayı formadaǵı predmetlerdi tańlasadı. Basqa hár túrlı reńdegi, biraq birdey forma daǵı birdey predmetlerdi, mısalı : úshmúyeshlik, kvadrat, tuwrı tórtmùyesh formasındaǵı bayraqshalardan paydalanıw maqsetke muwapıq, bul kishkentaylarǵa forma bólegin ajıratıwǵa járdem beredi. Sodan keyin hár túrlı reńli birdey predmetlerdi, ápiwayı forma daǵı qálegen predmetlerdi, top, sabaq top, baranka, rul, dóńgeleklerdi beriw múmkin. «Formai boyınsha uqsawların tańla» sıyaqlı oyın shınıǵıwlardan paydalanıw múmkin. Bala óz predmetin tekserip shıǵıp, onı sol forma daǵı predmetler turǵan stolga ótkerip qoyıwı kerek. Keyin balalar bunı ǵárezsiz atqaradılar, mısalı : óz stollari janında otırǵan hallarında hár túrlı forma daǵı predmetlerdi ajıratıp qutilarga saladı : bir qutiga domalaq (dóńgelek), ekinshi qutiga múyeshtegi (múyeshleri bolǵan ) predmetlerdi saladi.

Geometriyalıq figura predmetlerdiń formasın amel qılıw (etaloni) retinde.
Matematika shınıǵıwlarında balalar eń ápiwayı geometriyalıq figuralar menen, olardıń birpara ózgeshelikleri menen tanisadi, buyımlardı geometriyalıq etalonlar menen salıstırıwlaw tiykarında olardıń (buyımlardı ) formasın analiz qılıw hám bahalawdı ùyrenedi. Balalarda az-azdan forma haqqındaǵı ulıwma oyda sawlelendiriw qáliplesedi, bunday oyda sawlelendiriw mektepte geometriya, sızılmashılıq sıyaqlı pánlerdi ózlestiriw ushın tiykar boladı. Predmetlerdiń formasın anıqlawda geometriyalıq figuralar etalon bolıp xızmet etedi. Forma tap razmerga uqsap bir predmetti ekinshi predmetten parıqlawǵa járdem beredi. Balalarda forma haqqındaǵı qıyalların qáliplestiriw sensor tárbiyanıń bir mashqalası dep esaplanadı. Kem tanıs bolǵan predmetler formasın hesh nárse menen uqsata almaydı, sol sebepli formanıń belgisine kóre olardı ulıwmalastıra almaydılar. Predmet formasın anıqlawda geometriyalıq figuralardiñ ròli úlken.^2b
Balalardıń predmetler forması hám geometriyalıq figuralarini amel qılıwdıń ayriqsha qásiyetleri. Formani kóriw hám seziw arqalı, háreket sezimleri arqalı amel etiwdi shólkemlestiriw, onıń ózgesheliklerin kórinetuǵın etiwshi hàr qıylı jumıslardan paydalanıw, figuralar atin, olardıń ózgesheliklerin, háreket usılları atin aytiw balalardıń figuralar haqqındaǵı qıyalların anıqlaw imkaniyatın beredi. Kishkentaylar predmetlerdi tek kóz menen kórip ģana qalmastan bálki qolina aladı hám awzına salıp kóredi. Keyinirek bolsa sóylewge háreket etedi. 5 — 6 jaslı balalar albette qoli menen uslap kóredi. Solay eken sonday juwmaq etemiz: balalardı jaslıģınan geometriyalıq figuralar formasın qolına ustap kóriw, esitip, kózleri menen kórip tuwrı juwmaq shıǵarıwǵa úyretiwimiz kerek.
• qàbiletlerin rawajlandırıw ;
• geometrik figuralardi ápiwayı ózgesheliklerin anıqlawǵa ;
• so'z járdeminde túrli belgilerge hám ólshemlerge kóre hár túrlı geometriyalıq figuralardi tańlawǵa ;
• tùrli belgilerge (forması, reńi, ólshemine kóre geometriyalıq figuralardi gruppalastırıwǵa ;
• àtrapimizdaģi predmetlerdi málim geometriyalıq figuralarga uqsatiw;
• predmetlerdiń modelin jasap figuralardiñ túrlerin ózlestiriwge úyretiw.