Tema; Kómekshi sózler hám olardiń túrleri Reje


Dizbeklewshi dánekerler haqqında túsinik



Yüklə 56,57 Kb.
səhifə4/6
tarix14.12.2023
ölçüsü56,57 Kb.
#177984
1   2   3   4   5   6
Kómekshi sózler hám olardiń túrleri

Dizbeklewshi dánekerler haqqında túsinik
Gáptegi birgelkili aǵzalardı hám mánileri óz ara teń bolǵan jay gáplerdi bir-birine baylanıstırıwshı dánekerlerge dizbeklewshi dánekerler delinedi.
Dizbeklewshi dánekerler baylanıstırıw xızmetine, mánisine qaray tómendegi túrlerge bólinedi:

  1. Biriktiriwshi dánekerler: hám, jáne, taǵı, da/de (ta/te), menen (benen, penen), al t.b.

  2. Qarsılas dánekerler: biraq, lekin, biraq ta, sonda da, sóytse de, degen menen, al t.b.

  3. Awıspalı dánekerler: ya, yaki, yamasa, bolmasa, ya bolmasa, ne, álle, meyli t.b.

  4. Gezekles dánekerler: gá, gáhi, gáde, geyde, bir, birese, birde, bazda, ári t.b



Biriktiriwshi dánekerler
Birgelkili aǵzalardı hám jay gáplerdi óz ara teń mánide baylanıstıratuǵın dánekerlerge biriktiriwshi dáneker delinedi.
Biriktiriwshi dánekerlerdiń xızmetin hám, jáne, jáne de, taǵı, taǵı da, menen (benen, penen) da, de (ta, te) al dánekerleri atqaradı. Mısalı: Jumısshılarǵa topıraq júritiwge boladı dedik te, ekewimiz joldıń shetine shıǵıp otırdıq. (S. S.)

Qarsılas dánekerler
Mánileri óz ara qarama-qarsı bolǵan birgelkili aǵzalar yamasa jay gáplerdi bir-birine baylanıstıratuǵın dánekerlerge qarsılas dánekerler dep ataladı.
Qarsılas dánekerleriniń xızmetin biraq, lekin, al, sonda da, sóytse de, degen menen dánekerleri atqaradı.
Jazıwda qarsılas dánekerlerden aldın útir qoyıladı. Mısalı: Boran onı narttay mayıstırǵısı keledi, al ol bir qırınlaw menen qoy qoraǵa betleydi. (Ó. X.)
Awıspalı dánekerler
Birgelkili aǵzalardı yamasa jay gáplerdi awıspalı mánide baylanıstıratuǵın dánekerlerge awıspalı dánekerler delinedi.
Awıspalı dánekerlerdiń xızmetin ya, yaki, yamasa, bolmasa, ya bolmasa, yaki bolmasa, ne, álle, meyli dánekerleri atqaradı.
Awıspalı dánekerler birgelkili aǵzalardıń hárbiri menen tákirarlanıp kelgende, awıspalı dánekerlerdiń aldınan útir qoyılıp jazıladı. Mısalı: Ol meniń xatımdı sirá oqımaǵanday, ya gáp qozǵamaydı, ya juwap bermeydi.


Yüklə 56,57 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin