Tema. Oksidleniw hám qálpine keliw procesi. Оksidleniw–qálpine keliw reakciyalarına xarakteristika

Oksidlenıw–qálpine keliw reakciyaları teńlemelerin dúziw. Oksidlenıw–qálpine keliw reakciyalarında elektronlar qálpine keltiriwshiden oksidleniwshige ótedi. Bunda qálpine keltiriwshi bergen elektronlardıń ulıwma sanı oksidlewshı qabıl qılǵan elektronlardıń ulıwma sanına hámme waqıt teń boladı.
Oksidlenıw–qálpine keliw reakciyaları teńlemelerin eki usılda dúziw múmkin.
1. Elektron balans usılı.
2. Yarım reakciyalar (ion elektron) usılı.
1–usıl. Tómende oksidlenıw–qálpine keliw reakciyaları teńlemelerin dúziwdiń elektron balans usılın Al menen CuCl₂ arasındaǵı reakciyanı teńlestiriw mısalında kórip shıǵamız.
1. Reakciya sxemasın (koefficientlersiz) dúzemiz.
Al  CuCl₂  AlCl₃  Cu
2. Hár qaysı zat formulasında elementlerdiń oksidlanıw dárejesi ózgergenin anıqlaymız, usı jol menen qaysı zat oksidlawshı hám qaysı zat qálpine keltiriwshi ekenligin anıqlap alamız.
Al⁰  Cu^2Cl₂  Al^3Cl₃  Cu⁰
Reakciya sxemasınan kórinip turıptı, Al diń oksidlanıw dárejesi 0 den 3 ge shekem arttı. Cu nıń oksidlanıw dárejesi bolsa 2 den 0 ge shekem kemeydi. Demek, Al qálpine keltiriwshi, sebebi Al atomı elektron berdi. CuCl₂ bolsa oksidlawshı, sebebi Cu^2 ionı elektron biriktirip aldı.
3. Oksidlanıw hám qálpine keliw proceslerin ańlatatuǵın elektron teńlemeler dúzemiz.
Al⁰ – 3e^–  Al^3 (oksidlenedi)
Cu^2  2e^–  Cu⁰ (qálpine keliw)
4. Eń kishi kóbeytiwshi qaǵıydasına kóre oksidlawshı hámde qálpine keltiriwshi sol menen birge reakciya nátiyjesinde payda bolǵan ónimler ushın koefficient tańlaymız, bunda qálpine keltiriwshi joǵaltqan elektronlar sanı oksidlawshı qabıl qılǵan elektronlar sanına teń bolıwı lazımlıǵın názerde tutamız.
Mısalı:

Tabılǵan koefficientlerdi tiyisli zatlar formulaları aldına qoyıp, sxemadan reakciya teńlemesine ótemiz:
2Al⁰  3CuCl₂  2AlCl₃  3Cu