Tema. Oksidleniw hám qálpine keliw procesi. Оksidleniw–qálpine keliw reakciyalarına xarakteristika

2. Ishki molekulyar oksidlenıw–qálpine keliw reakciyaları. Bunday reakciyalar qatarına bir molekuladaǵı túrli atomlardıń oksidlenıw dárejesi ózgeriwi menen baratuǵın reakciyalar kiredi. Bunda oń oksidlanıw dárejesi úlkenirek bolǵan atom, oksidlenıw dárejesi kishirek bolǵan atomdı oksidlaydı, mısalı:
2KCl ^5O₃^–2  2KCl ^–1  3O₂⁰
2Cl^5  6e^–  2Cl^–1 (oksidlawshı, ózi qálpine keledi)
2O^–2 – 4e^–  O₂⁰ (qálpine keltiriwshi, ózi oksidlanadı)
2NaN⁺⁵O₃^–2 = 2Na⁺³NO₂ + O₂⁰
(N^–3H₄)₂Cr₂⁺⁶O₇ = N₂⁰ + Cr₂⁺³O₃ + 4H₂O
2Ag⁺N⁺⁵O₃^–2= 2Ag⁰ + 2N⁺⁴O₂ + O₂⁰
K⁺Cl⁺⁵O₃^–2 → KCl^–1 + 3O₂⁰
3. Óz ózinen oksidlenıw, óz ózinen qálpine keliw (disproporciyalanıw) reakciyaları. Bunday reakciyalarda bir element atomları yaki ionlardıń oksidlenıw dárejesi bir waqıttıń ózinde artadı hám kemeyedi. Bunda baslanǵısh zat hár túrli birikpelerdi payda qıladı, olardan birinde atomlardıń oksidlenıw dárejesi joqarı, ekinshisinde bolsa pás boladı. Bunday reakciyalar molekulasında aralıq oksidlanıw dárejesine iye bolǵan atomlar bar bolǵan zatlarda júz beredi.
3K₂Mn⁺⁶O₄ + 2H₂O = 2KMn⁺⁷O₄ + Mn⁺⁴O₂ + 4KOH
3NaCl⁺O = 2NaCl + NaCl⁺⁵O₃
Cl₂ + 2NaOH → NaCl + NaClO + H₂O
2HN^3O₂  HN^5O₃  N^2O  H₂O
N^3 – 2e^–  N^5 (qálpine keltiriwshi)
N^3  2e  N^2 (oksidlawshı)
4. Elementtiń túrli oksidlanıw dárejesindegi atomlardıń bir qıylı oksidlenıw dárejesine ótiwi sinproporciyalanıw reakciyaları dep ataladı.
NH₄NO₂ = N₂ + 2H₂O
Bunda NH₄⁺ kationındaǵı azottıń oksidlenıw dárejesi –3, NO₂^– anionındaǵı azottıń oksidlenıw dárejesi +3 bolıp, olar reakciyadan keyin oksidlanıw dárejesi 0 bolǵan azotqa ótedi.