Tema: Optikalıq kvant generatorları. (Lazerlar) Jova: Kirisiw

Optikalıq kvant generatorlarınıń xarakteristikası

Kvant úskeneler klasınıń eń úlken bólegin lazerlar quraydı. Olardıń úsh xili ámeldegi: islew rejimi, aktiv ortalıq túri hám demlew (nakachka) usılı boyınsha klassifikatsiyalaw.
Islew rejimi boyınsha lazerlarni úzliksiz (bir modali, kóp modali hám bir chastotalı) hám impulsli (erkin generatsiya rejimi, rezonator islew qábiletin moduyatsiyalash hám monoimpulsli) generatorlarǵa ajıratıw múmkin.
Lazerlar ushın aktiv elementler retinde házirgi waqıtta júdá kóp elementlardan paydalanıladı. Lazerlar aktiv ortalıǵı boyınsha tórt qıylı gruppaǵa bólinedi: qattı jismli lazerlar (aktivlashgan aynada kristallarning ionlarında, kem ushraytuǵın aktivlashgan elementler), gazlı lazerlar (atomli, molekulyar, gazodinamik, ionlı, metal puwlanıwlı, ximiyalıq plazmali hám sol sıyaqlılar), suyıqlıqlı lazerlar (organikalıq bolmaǵan hám organikalıq birikpeler qospasında), yarım ótkezgishli lazerlar (injeksion, geterostrukturali, bólistirilgen teris baylanıslı hám basqalar).
Aktiv ortalıqta jaylasqan inversiyasini payda etiw maqsetinde hár qıylı aktivlestiriw usılları isletiledi. Mine sol belgi boyınsha lazerlarni optikalıq, ximiyalıq, elektron, rentgen nurli, plazmali shnurlı, yadrolıq hám basqa túrdegi demlewlilerge ajıratıw múmkin.
Hár qanday nurlanıw túri nurlanıw shıǵarap atırǵan hám jutilip atirģan sistemaǵa qaray kóshiw menen xarakterlenedi. Temperaturası Kelvin shkalası boyınsha absolyut noldan úlken bolǵan temperaturaǵa iye hámme material deneler energiyanı nurlantiradi yamasa utadı. Sonday eken, turmısda ushraytuǵın hámme denelerde úzliksiz tárzde energiya almaslaw procesi júz beredi. Sol sebepli nurlanıw obekti yamasa mabai real element esaplanadı. Nurlanıw eki qıylı tábiyaatqa tán ózgeshelikke iye - tolqın hám korpuskulyar.
Jaqtılıqnıń bóleksheler aǵımı tuwrısındaǵı túsinikti I. Nyuton (1643-1727 y) pánge kirgizgen. Ol 1704 jılda baspadan shıǵarılǵan “Jaqtılıqnıń reńi hám búklemi, jılısıwı, qaytıwları haqqında traktak yamasa optikalıqa” atlı jumısında emission teoriya tiykarların túsintiredi. Bul bolsa ásirler dawamında túrli ilimiy keledi. Mine sonday tárzde jaqtılıqnıń elektromagnit tábiyaatı jańalıq ashıldı.
Juwmaqlar
1. Lazerlarning jaratılıw tariyxı úyrenildi. Onıń boljaw etiliwi A. Eynshteyn, jańalıq ashılıwı Basov, Proxorov, Tauns hám basqalardıń iskerligi menen tikkeley baylanıslı ekenligi úyrenildi;
2. Lazerlardiń islew principleri hám fizikalıq tiykarları úyrenildi. Kvant elektronikasi - qattı deneler quramına kiretuǵın elektronlar menen elektromagni
3. Lazer texnikası hám lazer fizikasining rawajlanıwına ózbek ilimpazlarınan akademikalıq P. Q. Dosullaevning shákirtleri menen qosqan úlesi de salmaqlı bolıp tabıladı. Ózbekstan FA Íssılıq fizikasi institutınıń Moskva mámleket universiteti, Fizika institutları ilimpazları R. V. Xoxlov, Gulyaev hám basqalar menen sherikliktegi izertlewleri usılar gápinen bolıp tabıladı;
4. Bárháma da kvant ótiwler júz bo'lavermaydi. Olardıń ayırımlarına ótiwge ruxsat beriledi, basqaları bolsa qadaǵan etiledi. Kvant mexanikada saralaw qaǵıydası ámeldegi bolıp, oǵan kóre kvant ótiwler ajratıladı. Ruxsat etilgen hám qadaǵan etilgen kvant ótiwler ótiw itimallıǵı menen belgilenedi;
5. Nurlanıwdıń eń zárúrli xarakteristikası onıń spektri esaplanadı, yaǵnıy nurlanıwdı payda etip atırǵan elektromagnit maydandı quraytuǵın monoxramatik tolqınlar kompleksi túsiniledi;
6. Bólekleniw, sırtqı magnit maydan tásirinde energetikalıq úst keńeyiwi Shtark effekti, birdey energiyalı m g jaǵdaylar sanı - úst qayta formalaniw dárejesi (sanı ) dep aytıladı. Tap sonday bólekleniw hám spektral sızıq keńeyiwi elektromagnit maydan tásirinde kuzatilsa, ol halda bunday hádiyse SHtark effekti dep ataladı ;
7. Energiya yutilishi málim shegaralıq bahaǵa ıntıladı. Ol relaksatsiya tezligi menen ańlatılıp, aktivlashgan kvant bólekler qorshap turǵan átirap ortalıqqa óziniń energiyasın beriwi procesin ańlatadı.

Paydalanılǵan ádebiyatlar

1. 
   G. S. Lansberg. Optika. Tashkent. Oqitiwshi. 1981
   
2. 
   F. A. Korolev. “Fizika kursi” Optika, atom hám yadro fizikasi. Tashkent. Oqitiwshi 1978
   
3. 
   I. V. Savlev. “Ulıwma fizika kursi”. III tom. Tashkent. Oqitiwshi 1376
   
4. 
   O. Axmadjanov. “ Fizika kursi”. III tom. Tashkent. Oqitiwshi 1989
   
5. 
   M. H. Ólmasova. “ Fizika”. Optika, atom yadro fizikasi. 3- kitap