Tema: Tarmaq dizimleri túrleri Joba


Fayl, katalog hám disk haqqında túsinik



Yüklə 30,1 Kb.
səhifə5/6
tarix04.08.2023
ölçüsü30,1 Kb.
#138639
1   2   3   4   5   6
Tarmaq dizimleri túrleri

3. Fayl, katalog hám disk haqqında túsinik
Fayl - qandayda bir atqa iye bolǵan hám kompyuterdiń sırtqı yadında jaylasqan báyitler kompleksi bolıp tabıladı. Fayl sisteması bolsa qandayda bir informaciya saqlawshı quralda maǵlıwmatlardı jaylastırıwdı shólkemlestiriw quralı bolıp tabıladı. Bunnan kelip shıǵadıki, fayl sisteması maǵlıwmatlardı sırtqı yaddıń qaysı jayına hám qanday usılda jazılıwın belgiler eken. Fayl sistemalarına mısal etip FAT32 yamasa NTFS ni aytıw múmkin.
Operacion sistema kóz qarasınan informaciya saqlawshı qural klasterlerden ibarat esaplanadi. Klaster - fayl sisteması menen baylanıslı bolǵan logikalıq túsinik bolıp, ol informaciya saqlawshı quraldıń informaciya saqlaw múmkin bolǵan eń kishi bólegi bolıp tabıladı (mısalı, 1 klaster=512 bayt). Fayl sisteması programmaları fayldı klasterler kompleksi retinde shólkemlestiredi. Bul programmalar qaysı klaster bandligini, qaysı klaster boslıǵın hám qaysı klasterler “qate” nıshanı menen belgilengenin qadaǵalaw etip turadı.
Fayl daǵı maǵlıwmatlar tekst, sızılma, programma hám t.b. bolıwı múmkin. Mısalı, diskka jazılǵan qandayda bir oyın programması yamasa tekst redaktorında jazılǵan qandayda bir tekst bólek faylǵa mısal bóle aladı. Diskta informaciyanı saqlawdıń basqa usılı joq. Diskka bir ǵana «A» hárıbin jazıw ushın da, oǵan at beriw hám rásmiylestiriw shárt. Joqarıda aytılǵanı sıyaqlı, fayl paydalanıwshı hám operacion sistema tárepinen teńiliwi hám paydalanılıwı ushın atqa iye bolıp, ádetde, noqat menen ajıratılǵan eki bólekten ibarat esaplanadı. Birinshi bólekte paydalanıwshı tárepinen berilgen fayldıń menshikli atı (Paint, Bloknot, MS Word programmalarında maǵlıwmatlarıńızdı saqlaganingizda at bergenińizdi eslep kóriń), ekinshi bólekte sol maǵlıwmatlar qaysı programma tárepinen teńiliwi kerekligin bildiriw ushın programma tárepinen berilgen fayl keńeytpesi dep atalıwshı at sawlelenedi. Mısalı, Súwret. bmp, Maǵlıwmat. txt, Meniń shańaraqm. doc, Klava. exe, Puzzle. exe. Keńeytpe bolmaǵan jaǵdaylarda fayl atı menshikli atı menen birdey boladı. Fayldıń menshikli atı 1 den 255 danege shekem, keńeytpesi bolsa 1 den 3 danege shekem (kemden kem jaǵdaylarda 4 danege shekem) belgine ıyelewi múmkin. Fayl atı keńeytpesi jazılıwı májburiy emes. Lekin keńeytpe faylda saqlanıp atırǵan maǵlıwmat túrin bildirgeni ushın odan paydalanıw qolaylı esaplanadı. Házirgi kúnde islep shıǵarılıp atırǵan barlıq programmalar fayl atı keńeytpesin ózleri qosıp qóyadı. Fayl keńeytpesidan usı fayl qaysı programma tárepinen islengenin bilip alıw múmkin. Tómende kóp ushırasıp turatuǵın fayl keńeytpelerin keltiremiz:

Keńeytpe

Fayl

Keńeytpe

Fayl

.mp3, .wav

audio fayl

.sys

sistema fayli

.avi, .mpg

video fayl

.zip, .rar, .arj

arxivlengen fayl

.bmp, .gif

súwretli fayl

.html

web betli fayl

.txt

tekstli fayl

.bat

buyruqlar fayli

.com

dastur fayli (kishu dastur)

.bas

beysik tilindegi dastur fayli

.exe

dastur fayli (dastur, programma)

.pas

paskal tilidagi dastur fayli

.bak

fayldı zapas nusxasi

.xls

elektron kesteli fayl

.dll

dinamik kitapxana fayli

.doc

hujjetli fayl


Fayllarda kompyuter qayta islewi múmkin bolǵan hár túrlı túrdegi: tekstli hújjetler, programmalardıń baslanǵısh kodı tekstleri, web-bettiń HTML-kodları hám basqa informaciyalar saqlanıwı múmkin.
Diskte fayllar túrli programmalardıń, mısalı, tekst redaktorı, elektron keste, programmalastırıw tilleriniń kompilyatorlari islewi nátiyjesinde payda etinadi. Birpara fayllardı ózińiz payda etesiz hám olarǵa at berasiz, geyparaları bolsa sizge málim yamasa málim bolmaǵan maqsetler ushın túrli programmalar arqalı payda etinadi.
Fayldıń kólemi bir bayttan onlap megabaytgacha (sırtqı yaddıń sıyımlılıqı sheńberinde) bolıwı múmkin. Nol kólemli fayllar da bolıwı múmkin (olarda tek at boladı, tek).
Mısalı, barlıq fayllardı túrine qaray tekstli yamasa tekstli bolmaǵan gruppalarǵa bolıw múmkin. Tekstli bolmaǵan fayllardı kóbinese, tekstli fayllardı ekilik retinde qaraytuǵın programmanı jazıw qıyın bolmasa da, ekilik fayllar dep ataydılar. Tekstli fayllarda tikkeley ekranda oqıwǵa, sonıń menen birge, baspadan shıǵarıw apparatında shıǵarıwǵa mólsherlengen alfavit-cifrlı informaciya saqlanadı. Tekstli fayllar kompyuter texnologiyalarında zárúrli áhmiyetke iye boladı.
Fayllardı basqa ózgesheligi menen de klassifikatsiyalaw múmkin: fayl-programmalar hám fayl-maǵlıwmatlar (yaǵnıy, programmalar qayta islewi mólsherlengen obiektler). Bunday ajıratıw shártli bolıp tabıladı, sebebi programmalı fayllar jaǵdayǵa qaray maǵlıwmatlar retinde de qaralıwı múmkin.
Kompyuterdiń vinchestrida mińlaǵan hám xatto on mińlaǵan fayllar jaylasqan bolıwı múmkin. Eger fayllardı temalı gruppalarǵa ajratilmasa, ol halda ámelde kerekli fayllardı ızlep tabıw hám olardan paydalanıw júdá qıyın hám de júdá kóp waqıt talap etiwi múmkin. Mısalı, fayllardı bir toparı tekst redaktorınıń jumisına xızmet etedi, basqa toparı tekstli hújjetler menen bánt, fayllardıń bólek toparı súwretli maǵlıwmatlardı quraydı hám taǵı basqa. Fayllardı atalǵan toparı katalog dep ataladı.
Kataloglar direktoriyalar (anglichan tilinen: málimleme, mánzilli kitap ) dep da júritiledi. Katalog - bul fayllar atları, olardıń kólemi, atributları (qásiyetleri), sońǵı jańalanǵan waqtı hám t.b. lar saqlanatuǵın disktaǵı arnawlı jay. Windows operacion sistemasında katalog papka (ing. folder sózinen alınǵan ) dep da júritiledi.
Katalog atların qolay tańlaw da kompyuterde atqarılatuǵın islerdi jeńillestiredi. Mısalı, MS Word programmasında tayarlanǵan hújjetlerdi jaylastırıw ushın “Hújjet”, oyın programmaların jaylastıratuǵın katalogtı “Oyınlar” dep ataw orınlı bolıp tabıladı.
Bir katalogda birdey nomdagi (yaǵnıy, menshikli atı hám keńeytpesi birdey bolǵan ) fayllar jaylasıwı múmkin emes. Mısalı, katalogda Sortro'z. doc atlı eki fayl bolıwı múmkin emes. Lekin, birdey nomdagi fayllar túrli kataloglarda jaylasıwı múmkin.
Kataloglar tiykarınan arnawlı kórinistegi fayllar bolıp, bas (túbir) katalog bunnan tısqarı. Hár bir katalog óz atına iye bolıp, ol basqa bir katalog diziminde bolıwı da múmkin. Katalog atına qoyılatuǵın talaplar fayl atına qoyılatuǵın talaplar menen birdey. Ádetde, katalog atına keńeytpe qollanilmaydi. Eger X katalog Y katalog dizimi ishinde jaylassa, X katalog Y katalogdıń katalog astı, Y bolsa X dıń katalog ústi yamasa ana katalogı dep da júritiledi.
Zamanagóy kompyuterlerdi yaddıń qattı disk (ing. HDD, Hard - qattı, Disk - disk, Drive - dvigatel) dep atalıwshı túrisiz oylap bolmaydı. Bul yadtı tiykarǵı yad apparatı dep da ataw múmkin. Sebebi, birinshiden: qattı disklar, ádetde, kompyuterdiń sistema blokı ishine jaylastırılıp, tiykarǵı platada shleyf arqalı jalǵanatuǵın arnawlı ornı bar (sol sebepli informaciya almasinuvi júdá tez); ekinshiden: kompyuterge operacion sistema ornatılıp atırǵanda sol kompyuterge uyqas parametrler operacion sistemaǵa baylanıstırıp qattı diskka jazıp saqlanadı. Bunnan tısqarı sol kompyuter paydalanıwshılarınıń ámeliy programmaları, hújjetleri hám basqa túrdegi maǵlıwmatları da sol diskte saqlanadı.
Qattı disklarǵa informaciyanı jazıw hám oqıw magnitlaw tiykarında bolǵanlıǵı ushın qattı magnit disk da dep ataydılar. Bul qurılma ulıwma korpusqa jaylastırılǵan elektrodvigatel, magnit gellek (rus.golovka), pozitsiyalaw apparatı hám magnit qatlamǵa iye bolǵan bir neshe disktan (sol sebepli, kópotar mıltıq atına iykemlestirip “vinchester” dep da ataydılar ) ibarat esaplanadi. Birinshi vinchester 1973 jıl IBM firması tárepinen islep shıǵarılǵan.
Disk sektor hám jollardan ibarat bolıp, hár bir sektor hám jol adres yamasa maǵlıwmatlar maydanından ibarat boladı. Adres maydanına disk, jol, sektor tártipleri hám qadaǵalaw jıyındısı dep atalıwshı kod jazıladı. Bul maǵlıwmatlar disktan kerekli informaciyanı tabıwdı támiyinleydi. Maǵlıwmatlar maydanına bolsa paydalanıwshınıń informaciyası, ámeliy programma bólegi, tekstli informaciya yamasa basqa qandayda bir maǵlıwmat jazıladı hám diskta bólek báyitler jıynaqları formasında saqlanadı. Bul báyitler kompleksiniń pútkilligin saqlaw ushın paydalanıwshı hám operacion sistema tárepinen teńiliwi ushın belgisi, yaǵnıy atı bolıwı kerek. Atalǵan báyitler kompleksi fayl (ing. file - maǵlıwmat ) túsinigi menen tómendegishe baylanısadı.



Yüklə 30,1 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2025
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin