Tema. Xix-ásirdi


Seyfulǵabit Majitov (1869-1938)



Yüklə 44,85 Kb.
səhifə6/7
tarix01.04.2023
ölçüsü44,85 Kb.
#92296
1   2   3   4   5   6   7
19.XIX-ÁSIRDIŃ EKINShI YaRÍMÍ HÁM XX-ÁSIRDIŃ BASLARÍNDA TÚRKSTANDA TÁRBIYa, MEKTEP HÁM PEDAGOGIKALÍQ PIKIRLER

Seyfulǵabit Majitov (1869-1938) Qaraqalpaq xalqınıń kórnekli aǵartıwshı shayırı, Qazan guberniyasınıń Kúyik awılında tuwılǵan. Ákesi Abdulmajit Abdulraxib ulı sem’yalıq jaǵdaylarına baylanıslı 1881 jılı Qaraqalpaqstanǵa kóship kelgen waqıtta Seyfulǵabit baslawısh bilimge iye 14 jaslardaǵı óspirim bolǵan. Jas bolıwına qaramastan, zeyinli Seyfulǵabit Qúlen bolıstıń, keyinshelik onıń ornına tayınlanǵan Qorazbek bolıstıń xatkeri bolıp islegen. Sol dáwirlerde Berdaq shayır menen ushırasıp, bul ushırasıw jas Seyfulǵabittiń poeziyaǵa qızıǵıwına hám keleshekte úlken shayır bolıp jetilisiwine túrtki bolǵan.
1912 jılı S.Majitovtıń shańaraǵı Tallıqtan Qońırat qalasına kóship keledi. Shayırdıń rus tilin jaqsı bilgenligi sol dáwirde rus tilindegi gazeta-jurnallar arqalı dún’yadaǵı bolıp atırǵan jańalıqlardan xabardar bolıp turıwına járdem beredi. Sonıń menen birge Kúnxoja, Ájiniyaz, Berdaq, Ótesh shayırlardıń dóretpeleri onda aǵartıwshılıq pikirlerdiń oyanıwına túrtki boldı. Sol dáwirde 1910-1913 jıllarda Ózbekstanda bilimlendiriw islerine aktiv aralasqan, ózbek sovet ádebiyatınıń baslawshılarınan biri bolǵan Muhammedsharif Egamberdi ulı Sufizadanıń Xojeli hám Qońırat qalalarına kelip, jádid mekteplerin ashıp, ustazlıq etiwi olardıń arasındaǵı doslıq qatnasıqlar Seyfulǵabit Majitovtıń dún’yaqarasınıń ósip jetilisiwine úlken tásir jasaǵan.
S.Majitov kóp ótpey partiya aǵzalıǵına ótedi, Qońıratta rev.sovettiń xatkeri, Qońırat okruglik bilimlendiriw bóliminiń baslıǵı bolıp jumıs isleydi. Keyinshelik Xojeli okrugı boyınsha bilimlendiriw xalıq komissarlıǵınıń inspektorı, «Erkin qaraqalpaq» (házirgi «Erkin Qaraqalpaqstan) gazetasında juwaplı xatker h.t.b. lawazımlarda xızmet etedi. Ol xızmeti dawamında mekteplerdi shólkemlestiriw, olardı sabaqlıqlar menen támiyinlew islerine aktiv aralasadı.
1924 jılı 14-oktyabrde Pútkilrossiya atqarıw komitetiniń qararı menen Qaraqalpaqstan Avtonomiyalı oblastı dúzilip, xalıq xojalıǵınıń kóplegen máseleleriniń biri sıpatında jergilikli mekteplerdi sabaqlıqlar menen támiyinlew máselesi kún tártibine qoyıladı. S.Majitov rus tilin jaqsı bilgenligi ushın 1925 jılı Tashkent qalasına xızmet saparına jiberiledi hám ol tez arada arab háriplerin reformalaw jolı menen qaraqalpaq xalqınıń tariyxında birinshi «Álipbe», «Oqıw kitabı», «Egedeler sawatı» atlı sabaqlıqların jazıp pitkeredi hám basılıp shıǵıwına erisedi.
S.Majitov óziniń bul sabaqlıqların jazıwda didaktika talaplarına muwapıq balalardıń jasın, bilimin esapqa alıw menen birge oqıtıw metodikasınada úlken itibar bergenligin kóremiz. Ol 1929-1930 oqıw jılınan baslap mekteplerde sabaqlardıń latın grafikasına ótiwine baylanıslı basqa avtorlar menen birgelikte «Qaraqalpaq álipbesi» (Tórtkúl,1929), «Qaraqalpaq tili sabaqlıǵı» (Tórtkúl,1930), «Qaraqalpaq tiliniń grammatikası» (Moskva,1932), «Qaraqalpaq oblastında sawatsızlıqtı saplastırıw mektebine baǵdarlama» (Moskva,1931) h.t.b. sabaqlıq hám baǵdarlamalar jazdı.
S.Majitov úlkede birinshilerden bolıp jádid háreketin qollap-quwatladı. Onıń ózi 1912 jılı Qońırat qalasında jańa usıldaǵı jádid mektebin ashtı hám ustazlıq etti. S.Majitovtıń pedagogikalıq pikirleri házirgi dáwir ushında áhmiyetli bolıp, onıń aǵartıwshılıq pikirlerinen úzliksiz bilimlendiriw sistemasında paydalanıw maqsetke muwapıq esaplanadı.



Yüklə 44,85 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin