Termez davlat universiteti matematika talim yo’nalishi 207-guruh talabasi O’rinov Dilshodbekning falsafa fanidan tayyorlagan taqdimoti

Inson svilizatsiyasida dinning oʻrni Insoniyat sivilizatsiyasi taraqqiyotining barcha bosqichlarida din har bir dindorning dunyoqarashi va turmush tarziga, umuman jamiyatdagi munosabatlarga ta’sir etuvchi muhim omillardan biri bo‘lgan va shunday bo‘lib qoladi. Har bir din gʻayritabiiy kuchlarga ishonish, xudoga yoki xudolarga uyushgan topinish va imonlilar tomonidan belgilab qoʻyilgan maʼlum qoidalar va qoidalarga rioya qilish zarurligiga asoslanadi. zamonaviy dunyoda ming yillar oldin bo'lgani kabi deyarli bir xil muhim rol o'ynaydi, chunki Amerika Gallup instituti tomonidan o'tkazilgan so'rovlarga ko'ra, 21-asrning boshlarida odamlarning 90% dan ortig'i Xudo yoki Xudoning mavjudligiga ishonishgan. yuqori kuchlar, va imonlilar soni yuqori rivojlangan mamlakatlarda va "uchinchi dunyo" mamlakatlarida taxminan bir xil. Zamonaviy dunyoda dinning roli hali ham katta ekanligi 20-asrda mashhur bo'lgan sekulyarizatsiya nazariyasini rad etadi, unga ko'ra dinning roli taraqqiyot rivojlanishiga teskari proportsionaldir. Bu nazariya tarafdorlari 21-asr boshlariga kelib ilmiy-texnikaviy taraqqiyot faqat rivojlanmagan mamlakatlarda yashovchi odamlarning yuqori kuchlarga ishonchini saqlab qolishlariga sabab boʻlishiga amin edilar. 20-asrning ikkinchi yarmida sekulyarizatsiya gipotezasi qisman tasdiqlandi, chunki aynan shu davrda ateizm va agnostitsizm nazariyasining millionlab tarafdorlari jadal rivojlanib, topildi, ammo 20-asr oxiri - 20-yillarning boshlari. 21-asr dindorlar sonining tez o'sishi va bir qator dinlarning rivojlanishi bilan ajralib turdi.

Hozirgi zamon dinshunoslik fanida dinning kompensatorlik funksiyasini bayon qilishda mutaxassislar har xil yondashib, uni «dushespasitelnaya»1 (ya’ni shaxsga nisbatan «jonni qutqazish» , «najot berish», «ruhni baquvvat qilmoq») ma’nolarida ishlatgan. Dinning bu funksiyasini nemis sosiologi M.Veber «smыslopologayuщaya» (ya’ni «mazmunga ega») deb, uni asosiy va hamma dinlar uchun umumiy sifatida e’tirof etadi. Bu funksiyasi odamni «biroz to’xtab, orqaga nazar tashlash», «hayot mazmuni», «ruhni, jonni qutqazish» haqida uylashga vodor qiladi. Irodasi kuchsiz odamlarga taskin beradi, ularning hayot qiyinchiliklarini yengishga psixoterapevtik vosita bo’lib xizmat qiladi2. Dinni tadqiq etuvchilar uni ma’naviy omil sifatida inson hayotiga mazmun baxsh etadi deb, ta’kid qilganlar masalan, Z.Freyd ta’limotining davomchisi va keyinchalik uni tanqid qiluvchisi Shveysariyalik psixolog K.Yung ham shu mavqyeidan turib, dinning funksiyasini tushuntiradi. Uning fikricha din inson hayotini mazmunli qiladi, uning ko’nglini ochadi, yorug’lik beradi, hayotdan bahramand bo’lishga undaydi, insonni narsalar dunyosi ta’siridan, iste’molchilik hirsidan qutqazadi va bugun ham individlarni kundalik hayotlarida ularni doimo himoya qiladi3. Mualliflar dinning madaniyatga nisbatan funksiyasini – «ma’naviy» deb bayon etganlar. Yagona diniy mentalitet madaniyatning asosini tashkil qilib, odamlarning tafakkuri va odobini ,munosabatini mehnati, turmush tarziga, ijtimoiy – siyosiy hayotga muayyan qilgan.