Termiz davlat pedagogika instituti Matematika va informatika kafedrasi

O`rta umumta'lim maktablarida matematika o’qitishning
maqsadi
O’rta maktablarda matematika o’qitishning maqsadi quyidagi uch omil bilan belgilanadi:
1. Matematika o’qitishning umunita`limiy maqsadi.
2. Matematika o’qitishning tarbiyaviy maqsaidi.
3. Matematika o’qitishning amaliy maqsadi.
- Matematika o’qitishning umumta'limiy maqsadi o’z oldiga quyidagi vazifalarni qo'yadi:
a) o’quvchilarga ma'lum bir dastur asosida matematik bilimlar berish. Bu bilimlar tizimi matematika fani to’g’risida yetarli darajada ma’lumot berish, ulami matematika faninng yuqori bo’limlarini o’rganishga tayyorlashi kerak. Bundan, tashqari dastur asosida¹ o’quvchilar o’qish jarayonida olgan bilimlarining ish ishonchli ekanligini tekshira bilidiga o’rganishlari, ya'ni isbotlash va nazorat qilishning asosiy metodlarini egallashlari kerak.
b) o’quvchilarning og’zaki va yozma matematik bilimlarini tarkib toptirish.
Matematikani o’rganish o’quvchilarning o’z ona tillarida xatosiz sd'zlash, o’z fikrini aniq, ravshan va lo’nda qilib bayon eta bilish malakalarini o’zlashtirishlariga yordam berishi kerak. Bu degan so’z o’quvchilarning har bir matematik qoidani o’z ona tillarida to’g’ri gapira olishlariga erishish hamda ularni ana shu qoidaning matematik ifodasini formulalar yordamida to’g’ri yoza olish qobiliyatlarini atroflicha shakllantirish demakdir;
v) o’quvchilami matematik qonmiiyatlar asosida real haqiqat-lami bilishga o’rgatish. Bu yerda o’quvchilarga real olamda yuz
beradigan eng sodda hodisalardan tortib to murakkab hodisalargacha hammasining fazoviy formalari va ular orasidagi miqdoriy munosa-batlami tushunishga imkon beradigan hajmda bilimlar berish ko’zda tutiladi.
Bunday bilimlar berish orqali esa o’quvchilarning fazoviy tasawur qilishlari shakllanadi hamda mantiqiy tafakkur qilishlari yanada rivojlanadi.
Matematika o’qitishning tarbiyaviy maqsadi o’z oldiga quyidagilarni qo’yadi:

1. 
   o’quvchilarda ilmiy dunyoqarashni shakllantirish. Bu g’oya
   bilish nazariyasi asosida amalga oshiriladi.
   
2. 
   o’quvchilarda matematikani o’rganistiga bo’lgan qiziqish-
   larni tarbiyalash.
   

Bizga ma'lumki, matematika darslarida o’quvchilar o’qishning dastlabki kunlaridanoq mustaqil ravishda xulosa chiqarishga o’rganadilar. Ular awalo kuzatishlar natijasida, so’ngra esa mantiqiy tafakkur qilish natijasida xulosa chiqaradilar. Ana shu chiqarilgan xulosalar matematik qonuniyatlar bilan tasdiqlanadi.
Matematika o’qituvchisining vazifasi o’quvchilarda njustaqil mantiqiy fikrlash qobiliyatlarini shakllantirish bilan birga ularda matematikaning qonuniyatlarini o’rganishga bo’lgan qiziqishlarini tarbiyalashdan iboratdir.
v) o’quvchilarda matematik tafakkumi va matematik madani-yatni shakllantirish. Matematika darslarida o’rganiladigan har bir matematik xulosa qafiylikni talab qiladi, bu esa o’z navbatida juda ko’p matematik tushuncha va qonuniyatlar bilan ifodalanadi. o’quvchilar ana shu qonuniyatlarni bosqichma-bosqich o’rganishlari davomida ularning mantiqiy tafakkur qilishlari rivojlanadi, mate-matik xulosa chiqarish madaniyatlari shakllanadi. o’quvchilarni biror matematik qonuniyatni ifoda qilraoqchi boigan fikrlarni simvolik tilda to’g’ri ifodalay olislilari va aksincha simvolik tilda ifoda qilingan matematik qonuniyatni o’z ona tillarida ifoda qila olishlariga o’rgatish orqali ularda matematik madaniyat shakllantiriladi.
3. Matematika o’qitishning amaliy maqsadi o’z oldiga quyidagi vazifalami qo’yadi:

1. 
   Matematika kursida olingan nazariy bilimlarni kundalik
   hayotda uchraydigan elementar masalalarni yechishga tadbiq qila
   olishga o’rgatish. Bunda asosan o’quvchilarda nazariy bilimlarni
   amaliyotga bog’lay olish imkoniyatlarinitarkib toptirish, ularda turli
   sonlar va matematik ifodalar ustida amallar bajarish malakalarini
   shakllantirish va ularni mustahkamlash uchun maxsus tuzilgan
   amaliy masalalarni hal qilishga o’rgatiladi.
   
2. 
   Matematikani o’qitishda texnik vosita va ko’rgazrnali
   qurollardan foydalanish malakalarini shakllantirish. Bunda o’quvchi-
   larnupg,; riiat^matika darslarida texnika vositalaridan, matematik
   ko’rigazmali qurollar, jadvallar va hisoblash vositalaridan foydalana
   olish malakalari tarkib toptiriladi.
   

v) o’quvchilarni mustaqil ravishda materaatik bilimlarni egallashga o’rgatish. Bunda asosan o’quvchilarni o’quv darslikla-ridan va ilmiy-ommaviy matematik kitoblardan mustaqil o’qib o’rganish malakalarini shakllantirishdan iboratdir.