Termiz davlat universiteti mehnat ta’limi yo’nalishi 321-guruh talabasi eshmatova sarvinozning

I	а. 6				cd				е/		дф				О
/min
	>		%	60				90				130		190
				ш				500				730		1000
Сменная шестерня гитары a		32	vA/^4		0.W		0.12			0.16	тт			it		0.8		1.0			725
		48	тт/'С)		0.15		0.16			024	XTftjr					—		7.5			—
		69			020		029			032	ХЖЯ					—		2.0			25
Румоятка			Ж			?		р		р		ж					♦		р			р

10. rasm. Stanok mexanikasi.

    
    

№	Asosiy texnik ko’rsatkichlar	ТВ-4	ТВ-6	ТВ-7
1.	Ishlov beriladigan chiviqning eng katta diametri	12	12	24
2.	Patronga o’rnatiladigan xom ashyoning eng katta diametri, mm	110	110	120
3.	Staninaning ustiga o’rnatish mumkin bo’lgan xom ashyoning eng katta diametri, mm	200	200	220
4.	Supportning ustiga o’rnatish mumkin bo’lgan xom ashyoning eng katta diametri, mm	125	80	100
5.	Eng katta yo’nish uzunligi, mm	300	300	300
6.	Markazlar orasiga o’rnatiladigan buyumning eng katta uzunligi, mm	350	350	330
7.	Stanina yassi yo’naltiruvchilaridan markazlar o’qigacha bo’lgan masofa, mm	110	110	120
8.	Shpindeldagi teshik diametri, mm	15	12	18
9.	Shpindeldagi markaz, Morze	№2	№3	№3
10.	Hosil qilish mumkin bo’lgan metrik rezbalarning qadami, mm	0.8, 1.0, 1.25	0.8, 1.0, 1.25	0.8, 1.0, 1.25,

				1.5, 2.0, 2.5
11.	Shpindel aylanish chastotalari bosqichlari soni	6	6	8
12.	Shpindel aylanishlari chastotasi chegaralari, ayl/min	120-710	130-700	60-1000
13.	Supportni bo’ylama ishchi surishlarning qiymati, mm	0.25	0.5	0.1, 0.12, 0.16, 0.20, 0.24, 0.32
14.	Supportni ko’ndalang surish, mm	Qo’lda	Qo’lda	Qo’lda
15.	Keskichtutgichdagi keskichlar soni	4	4	4
16.	Keskichtutgichning eng katta ko’ndalang kesimi, mm	Kenglik -12 Balandli k-12	Kenglik -12 Balandli k-12	Kenglik- 16 Balandli k-16
17.	Salazkalarning eng katta burilish burchagi	45°	40°	40°

Jadvaldan ko’rinadiki, ТВ-7 tokarlikvintqirqar stanogi boshqalariga qaraganda texnik ko’rsatkichlari bilan ustun turadi. Unda bajariladigan tokarlik operatsiyalari ishlab chiqarish stanoklariga yaqinlashtirilgan.

Tokarlik keskichlari haqida umumiy ma’lumot. Tokarlik stanogida xom ashyoda silindrik sirtlar hosil qilinadi, ko’ndalang yuzalarga ishlov beriladi va qirqib tushirish ishlari bajariladi. Quyidagi tasvirda tokarlik keskichlari va ular bilan xom ashyoga ishlov berish ko’rsatilgan (12-rasm).

a

10. rasm. Tokarlik keskichlarining
    asosiy turlari. a) to’g’ri, qayrilma
    va chap o’tuvchi keskichlar;
    

b) ko’ndalang yuzaga ishlov

beruvchi o’tuvchi tirak keskichlar.

Tashqi ariqcha yo’nuvchi keskich;

d

Qirqib tushiruvchi keskich;

{
e

Ichki ariqcha yo’nuvchi keskich;

Rezba yo’nuvchi keskich;

Shakldor keskich;

II.4. Metall qirqish stanoklarida ishlashda xavfsizlik qoidalari
Melall qirqish stanoklarida ishlash vaqtida yuz beradigan lat eyish, jarohatlanish, kuyish va shu kabi baxtsiz hodisalarga sabab bo’luvchi omillar quyidagilardir:
-aylanuvchi qismlarda ihota yo’qligi va ularning buzuqligi;
-asbobning, moslama va elektr simlarining buzuqligi;
-qirindining otilib chiqishi;
-ish o’rnining yaxshi yoritilmaganligi;
-ish o’rnini bekorchi narsalar bilan ifloslanishi, band bo’lib yotishi;
-mehnat intizomining buzilishi va boshqalar sabab bilishi mumkin.
Stanoklarda xavfsiz ishlash uchun xavfsizlik texnikasining quyidagi qoidalarini bilish va ularga rioya qilish zarur.
Metallga mexanik ishlov berish stanogida ishlaganda rioya qilinadigan xavfsizlik qoidalari quyidagilardan iborat:

1. Ish boshlashdan oldin amal qilinadigan qoidalar.

   
   

-maxsus kiyim kiyish, bosh kiyim boshni to’liq qamrab olishi va sochlar turmaklangan bo’lishi shart;

-stanokning ishga yaroqliligi ko’zdan kechiriladi va kamchiligi bo’lsa tuzatiladi; -ish o’rni tartibga keltiriladi;
-stanokni salt yurgizib ko’rib, uning harakatlanuvchi qismlari bir tekis, ortiqcha shovqinsiz ishlashi tekshirib ko’riladi.

2. Ish vaqtida amal qilinadigan qoidalar:

   
   

-ish o’rnini tartibli va ozoda saqlash, stanokning staninasini qirindi, moy va emul'siyadan tozalab turish;

-patronga hom ashyoni to’g’ri o’rnatilish;
-aylanib turgan shpindel, patron, hom ashyoni qo’l bilan to’htatmaslik;
-faqat belgilangan kesish tezligida ishlash;

-himoya ko’zoynagi yoki organik shishadan yasalgan himoya to’sig’idan foydalanish;

№	Yo’riqnoma olgan o’quvchining ismi sharifi	Sinfi	Sana	Imzo	Yo’riqnoma o’tkazgan shaxsning ismi sharifi	Imzo	Eslatma

Vaqti: 2 soat;	Sinf: 7”^V”; Oquvchilar soni 13 nafar.
Reja	Tokarlik -vintqirqish stanogining vazifasi, tuzilishi va uni ishlatish. Frezalash stanogining vazifasi, tuzilishi va uni ishlatish. Parmaslash stanogining vazifasi, tuzilishi va uni ishlatish. Charxlash stanogining vazifasi, tuzilishi va uni ishlatish. Charxlash usullari.
Ta’limiy maqsad	O’quvchilarga metallarga ishlov beruvchi stanoklarning turlari, umumiy tuzilishi, asosiy qismlari, vazifasi va ishlash prinsipi haqida ma’lumot berish.
Tarbiyaviy	O’quvchilarda mehnatsevarlik, ehtiyotkorlik, tejamkorlik va
maqsad	mehnat kishilariga hurmat ruhini shakllantirish.
Rivoj lantiruvchi maqsad	O’quvchilarda metallarga mexanik usulda ishlov berishga oid bilim va ko’nikmalarni shakllantirish.
Pedagogik vazifalar	O’quvchilarda metallarga mexanik usulda ishlov berishga oid kasblarga qiziqish uyg’otish
O’quv faoliyatining	O’quvchi: -tokarlik, frezerlik, parmalash va charxlash stanoklarining
natijalari	tizilishi va ishlash printsiplari haqidagi ma’lumotlarni tushuntiradi; -texnika xavfsizligi qoidalarini biladi; -stanoklarda oddiy operatsiyalarni bajaradi.
O’qitish uslubi	“Tarmoqlar” (klaster) usuli, test-so’rov, amaliy mustaqil
va	ishlar.

tehnologiyasi
Jihozlar	Metallarga ishlov beruvchi stanoklar, keskich va moslamalar, ularga oid ko’rgazma va tarqatma materiallar.
O’qitish shakli	Guruhlarga ajratib.
O’qitish shart- sharoiti	Stanoklar bilan jihozlangan o’quv ustaxonasi.

6-jadval. Dars mashg’ulotlarining texnologik xaritasi Bosqich vaqt)	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi	O’quvchi
1. Kirish (10 daqiqa)	I. Darsning tashkiliy qismini amalga oshiradi: -sinf va o’quvchilarning darsga tayyorligini ko’zdan kechiradi; -o’quvchilar bilan salomlashadi; -o’quvchilarni yo’qlama qiladi.	-o’ziga belgilangan partada o’tiradi; -dars mashg’ulotiga olib kelgan o’quv qurollarini partaga qo’yadi; -o’qituvchini tinglaydi; -salomlashadi; -darsda ishtirok etayotganini

		bildiradi.
	II. O’tgan mavzuni mustahkamlaydi. -o’tilgan mavzu bo’yicha savol-javob o’tkazadi; -o’quvchilarni baholaydi; -o’tgan mavzuning asosiy jihatlarini ta’kidlab o’tadi. O’tilgan mavzu yuzasidan savollar: Sterjen, tunuka va simlami qanday yo’l bilan qirqish, bukish va to’g’rilash mumkin? Metallarga ishlov berishda foydalaniladigan asboblarni ishga tayyorlash va ularni ishlatish haqida tushuncha bering. Shtangilsirkulning vazifasini tushuntiring. Shtangilsirkulni qanday qilib ishlatiladi? Shtangilsirkul yordamida berilgan detal o’lchamini aniqlang. Nutromerning vazifasi, tuzilishi va uni ishlatish haqida gapiring. Mikrometrning vazifasi, tuzilishi va uni ishlatish haqida gapiring.	-savollarga javob beradi; -amaliy topshiriqni bajaradi.

2. Asosiy qism (65 daqiqa)	I. Yangi mavzuni tushuntirish. -o’quv ustaxonasidagi stanoklar, kesuvchi asboblar, jihozlar va ko’rsatmali materiallar asosida yangi mavzuni tushuntiradi. Reja: Metallarga mexanik usulda ishlov berish turlari haqida. Tokarlik stanogi, uning vazifasi, tuzilishi va ishlash prinsipi. Frezerlik stanogi, uning vazifasi, tuzilishi va ishlash prinsipi. Parmalash stanogi, uning vazifasi, tuzilishi va ishlash prinsipi. Charxlash stanogi, uning vazifasi, tuzilishi va ishlash prinsipi. Metallarga mexanik usulda ishlov berishda amal qilinadigan xavfsizlik qoidalari.	-eshitadi; -yozib oladi.
	II. Tarqatmali materiallar bilan ishlash. -sinf o’quvchilari uch guruhchalarga ajratiladi va ularga “Yig’ma birlikni detallarga ajratish” tarqatma materialini tartiblashtirish vazifasi beriladi; -guruhchalarning tarqatma materialni tartiblashtirish ishlari tekshirib chiqiladi va yo’l qo’yilgan xato va kamchiliklar ko’rsatib o’tiladi.	Tarqatmali materiallarni tartiblashtiradi.
	III. O’quvchilarning amaliy mustaqil ishlarini	-amaliy mustaqil

tashkil etadi.	ish topshiriqlarini bajaradi.
IV. Yangi mavzu yuzasidan o’quvchilar	-savollarga javob
bilimini mustahkamlab savol-javob o’tkazadi.	beradi.
Savollar:
1. Metallarga mexanik usulda ishlov berish
turlari haqida gapiring.
2. Tokarlik stanogi, uning vazifasi, tuzilishi
va ishlash prinsipini tushuntiring.
3. Frezerlik stanogi, uning vazifasi, tuzilishi
va ishlash prinsipini tushuntiring.
4. Parmalash stanogi, uning vazifasi, tuzilishi
va ishlash prinsipini tushuntiring.
5. Charxlash stanogi, uning vazifasi, tuzilishi
va ishlash prinsipini tushuntiring.
6. Metallarga mexanik usulda ishlov berishda
amal qilinadigan xavfsizlik qoidalarini gapirib bering.
V. O’quvchilarga amaliy mustaqil ishlarni	-amaliy mustaqil
bajartiradi.	ish (tokarlik
-o’quvchilarga ish boshlanishida, ish orasida va ish yakunida instruktaj beradi;	stanogida oddiy operatsiyalar)
-stanokda qanday ishlash kerakligini bevosita stanokda ishlab ko’rsatib beradi; -o’quvchilarning amaliy mustaqil ishini boshqaradi; -o’quvchilarning amaliy mustaqil ishini	ni bajaradi.

	nazorat qiladi.
3. Yakuni y (15 daqiqa)	I. Faol ishtirok etgan o’quvchilarni rag’batlantiriladi.
	II. Nazariy ma’lumot va amaliy mashg’ulot yuzasidan o’quvchilar bilimini mustahkamlaydi va baholaydi.
	III. O’quv ustaxonasini tartibga keltirish.	Ish o’rni va xonani tozalaydi, tartibga keltiradi.
	IV. Uyga vazifa beradi: -o’tilgan mavzuni o’qib o’rganish.	Vazifani yozib oladi.
	V. Mashg’ulotni yakunlab xonadan chiqadi.	Xonadan chiqadi.

2.