Termiz davlat universiteti metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish asoslari

Parametr nomerlari 
KV-1,6 
KV-4,1 
KV-15 
KV-30 
KV-50 
1.tortish chegarasi, g 
1-oraliq: eng kami 
0,5 
1,4 
4 
10 
20 
eng ko‘pi 
1,1 
3,0 
10 
21 
50 
2-oraliq: eng kami 
1,0 
2,5 
9 
19 
eng ko‘pi 
1,6 
4,1 
15 
30 
2-oraliq bahosi, g 
1-oraliq 
0,002 
0,01 
0,02 
0,05 
0,1 
2-oraliq 
0,005 
0,02 
0,05 
0,1 
3-ko‘rsatkich 
oralig‘ining 
belgilangan oraliq 
xatoligi 

1 

1 

1 

1 

1 
Kvadrantning haqiqiy nisbiy xatoligi mutloq xatoligining etalon toshlar 
massasiga nisbati bo‘yicha aniqlanadi: 


Э
х
Э
Э
x
А
а
А
A
A
100
100




. 
Kvadrantning nominal nisbiy xatoligi nominal xatolikning asbob 
ko‘rsatkich nisbati bo‘yicha aniqlanadi: 

---

196 
А
С
А
а
Н
Н
100
100




. 
Kvadrantning aniqlik ko‘rsatkichi, nisbiy xatolikka teskari proporsional 
bo‘ladi:
Nominal aniqlik T
n
=1/

n
;
Haqiqiy aniqlik T
h
=1/

h.
Nisbiy xatolik va aniqlik ko‘rsatkichi shkalaning joyiga bog‘liq: 
boshlanishida aniqlik eng kam miqdorda, oxirida esa aniqlik Yuqori bo‘ladi. 
Kvadrantning sezgirligi S shkala ko‘rsatkichining 

Y chiziqli siljishini 
o‘lchayotgan o‘lcham qiymati 

X ning o‘zgarish nisbati bo‘yicha aniqlanadi. 
Asbobning sezgirligi quyidagicha aniqlanadi: 
X
Y
S



. 
Chiziqli siljish esa quyidagicha hisoblanadi:
1




n
Y
bu erda: 

n - oraliq soni (ko‘pincha 2-3 oraliq), l-bir oraliqning uzunligi 
«S» ko‘pincha mm/g yoki mm/mg da o‘lchanadi. 
 Tekshirishni o‘tkazish uslubi. 
Kvadrantning to‘g‘ri ishlayotganligi 
quyidagicha tekshiriladi: ustki holatini tekshirish; sinab ko‘rish; to‘g‘riligi va 
ko‘rsatishining bir xilligini tekshirish. 
Ustki holatini tekshirish vaqtida kvadrantning belgilangan konstruktorlik 
hujjatlari, uning qolgan qo‘shimcha qismlari bo‘lishi kerak. Undan tashqari, 
ko‘rsatkich egilmagan, shkalada qo‘shimcha chiziqlar chizilmagan va 
tirnalmagan bo‘lishi lozim. 
Kvadrantni sinab ko‘rish vaqtida ko‘rsatkich uchi bilan shkala oralig‘i 2 
mm bo‘lishi shart. 
Kvadrantni ishlatishdan oldin qattiq va tekis joyga joylashtirib, undagi 
ko‘rsatkichning oxirini shkalaning boshlanishiga to‘g‘ri kelishi tekshirib 
ko‘riladi. Ko‘rsatkich shkalaning boshlanish nuqtasiga to‘g‘ri kelmaslik oralig‘i 
0,5 mm dan ko‘p bo‘lmasligi kerak. Uning uchun kvadrant har bir shkalaning 
oralig‘ida oltita joyidan tekshirilib ko‘riladi: boshidan, o‘rtasidan va oxiridan. 
Tekshirish uchun shayinning o‘ng tomonidagi ilgakka kerakli miqdordagi 
Yuk osish bilan olib boriladi. 
Kvadrantning ikkinchi oralig‘i birinchi oralig‘i kabi tekshirilib ko‘riladi. 
Unda shayinning chap tomondagi ilgagiga kerakli miqdordagi Yuk osilib, 
ikkinchi oralig‘ining ko‘rsatkichi tekshiriladi va hokazo. 
Kvadrantning asosiy oraliq xatoligi 

1 shkala oralig‘idan ko‘p bo‘lmasligi 
shart. 

---

197